tanzimattan 1900'lerin başına kadar osmanlı ordusu rütbe şekil ve işaret konusunda avrupa ordularından büyük oranda etkilenmiş olsa da kendine has bir stil de yaratmayı başarmıştır. ancak günümüzde bu stil cumhuriyet harici üniformalarıyla epey basitleşmiş, anlaşılması kolaylaşmış çağına daha ayak uydurmuştur.

buna karşın filmlerde dizilerde karşımıza çıkan bir osmanlı subayının ne rütbede olduğunu nasıl anlıyorsunuz? anlamıyorsunuz. o yüzden biri çıkıp da "nazikeda kadınefendi hazretleri miralay ekrem bey teşrif ettiler" diyince bir albay imajı kafada oluşuyor. veya süt kardeşlerde kumandanım miralay hüsam dendiğinde onu bir alay komutanına denk ancak getirebiliyoruz. nihayetinde osmanlı ordusu tsk'nın geldiği ekoldür. o yüzden geçmişimizi bilelim. 

buyrunuz bir osmanlı ordusu geç dönem üniforma rütbe ve işaret kılavuzu:

belirtmek icap ederse resimleri aldığım kaynak mahmut şevket paşa'nın bizzat yazdığı tarihli osmanlı teşkilat ve kıyafet-i askeriyesi kitabıdır. bu kitap daha sonra türkçeleştirilerek ikiye üçe bölünmüş ve askeri müze komutanlığı tarafından 1986'da bu bölümleri tıpkı basılmış ve çok da satmamış. 100 yılı aşan eserlerde fikri mülkiyetin anonimleşmesi gibi bir durum olduğunu hatırlıyorum. o yüzden osmanlıca versiyonunu yazmakta ve bilgiyi halka direkt ulaştırmakta bir miktar insiyatif alıyorum. asıl büyük kitap 1850'lerden 1908'lere kadar olan abdülmecid dönemini falan kaplıyor da olsa onu ben bu yazıya almıyorum.

son olarak bu rütbe ve işaretler osmanlı ordusu haki üniformaya geçip alman tipi sırmalı omuz apoletleri ve pip'lere terfi edince büyük oranda hizmetten kalkmıştır. 1876-1908 arası bir kılavuz olarak almak yerinde olur. yani bununla gidip 1. dünya savaşı üniformalarını açıklayamayız, onun için de 1908-1918 üniforma ve işaret kılavuzu gerekiyor.

osmanlıca çevirilerde çok yardımcı olan bilgi üni. tarih'ten mutlu dursun'a çok teşekkürler.

osmanlı ordusunda rütbeler

nefer
onbaşı
çavuş
başçavuş

zabitan rütbeleri 4 tanedir:

mülazım-ı sani : teğmen
mülazım-ı evvel : üsteğmen
yüzbaşı : bu osmanlı ordu sisteminde 80'lere kadar tsk'da hala olan önyüzbaşı'yı karşılayan bir rütbedir.
kolağası : kıdemli yüzbaşı'yı karşılayan rütbedir. bir süvari ya da piyade kol'u yönetecek sorumlulukta rütbedir.

ümera, yani üst subaylar ise 3 tanedir :

binbaşı : aynen günümüze de gelmiştir.
kaymakam : ya da kaim-makam. "yerine bakan" anlamındadır. ingilizce ve fransızcadaki "lieu-tenant colonel" (albayın yerine bakan) terimini bizde de direkt karşılayan bir rütbedir. günümüzde yarbay'a denk gelir. ki onlar da alay komutanları yokken yerlerine vekalet ederler.
miralay : alay mir'i ya da komutanı. albay'a denk gelir.

paşalar ise şunlardır :

mirliva : liva komutanı. liva bir tugaydır. tuğgenerale denk gelir.
ferik : tümen komutanlığı ile kolordu komutanlığı arasında gidip gelmektedir.
1. ferik : ordu komutanı sorumluluğundadır.
müşir : mareşal rütbesidir.

üniformalar:

bu dönemde her birliğin, her sınıfın farklı birer üniforması vardır. 1861-1900 arası farklı renk üniformalar da yaygındır. daha da ilginç kısmı bir subayın rütbe ve sınıfı yanında görev yeri ve kıdemi de üniforma aparatlarından okunabilmektedir. işaretler genel olarak kol - yaka - omuz ve fes - kalpaktadır. her sınıfı tek tek betimlemek yerine beşerli onarlı örneklerle kitabı izleyelim. osmanlıca tekstin türkçesi ve açıklaması :

üniformalar 1-6:

1- yaveran-ı hazret-i şehr-i-yari'den dragon elbiseli ferik (padişahın yaverlerinden hafif süvari üniformalı general)

2- yaveran-ı hazret-i şehr-i-yari'den büyük üniformalı topçu ferik (padişahın yaverlerinden topçu büyük üniformalı general)

3- yaveran-ı hazret-i şehr-i-yari'den büyük üniformalı piyade miralayı (padişah yaverlerinden piyade albay)

4- maiyyet-i seniyye-i mülükane'den dragon elbiseli çavuş (padişah'ın öz maiyetinde görev yapan hafif süvari çavuşu)

5- tüfengi bölüğü efradından (tören muhafız bölüğü askerlerinden)

6- hademe-i hassa-i şahane kolağalarından (padişahın hususi işlerini gören birlikten bir yüzbaşı)

üniformalar 7-12:

7- küçük üniformalı piyade mirliva

8 - büyük üniformalı piyade ferik

9- ceketli piyade mirliva

10- apoletsiz, küçük üniformalı piyade ferik

11- cumalık elbisesini labis, erkan'ı harbiye binbaşı

12- küçük üniformalı piyade binbaşı

üniformalar 13-18:

13- piyade mülazım

14- sarıklı zuhaf alayı zabitanından (bkz: zuhaf) (bkz: zouave) şalvarlı sarıklı zuhaf alayı subaylarından biri. iki zuhaf alayından biri fesli diğeri sarıklıydı.

15- kaputlu piyade yüzbaşı

16- nişancı yüzbaşı

17- esna'yı harikde itfaiye zabitanından (bkz: harik) yangına müdahale itfaiye subaylarından.

18- gündelik elbiseli itfaiye zabiti (subayı)

üniformalar 19-24:

19- yağmurluklu piyade neferi (eri)

20- piyade onbaşı

21- fesli zuhaf alayı'ndan selamlık elbiseli nefer (selamlık padişahın ziyaretçi kabul ettiği yer olduğundan sarayın o kısmındaki askerler selamlık elbisesi giyerdi)

22- sarıklı zuhaf alayı'ndan selamlık elbiseli nefer

23- fesli zuhaf alayı'ndan gündelik elbiseli nefer

24- sarıklı zuhaf alayı'ndan gündelik elbiseli nefer

üniformalar 25-30:

25- müsellah itfaiye neferi (silahlı itfaiye eri)

26- esna'yı harikde itfaiye neferi (yangına müdahale itfaiye eri)

27- piyade mızıka efradından (erlerinden)

28- piyade taburlarından trampetçi

29- nişancı taburlarından boruzen (borazancı)

30- piyade ilave efradından (bkz: ilave taburları)

üniformalar 31-36:

31- (hademe?)-i hassa süvari 4. alay ümerasından (padişahın hususi birliğinin 4. alay üstsubaylarından)

32- (okunmuyor) hassa süvari 4. alay ümerasından.

33- süvari mızraklı alay ümerasından.

34- süvari (okunmuyor) alayı ümerasından.

35- kara papak aşiretine mensup hamidiye süvarisi ümerasından.

36- hamidiye süvari harb alayları zabitanından.

üniformalar 37-42:

37- kale topçu efradından (erlerinden)

38- küçük üniformalı topçu zabitanından (subaylarından)

39- topçu zabitan (subayı)

40- süvari topçu nefer (eri)

41- topçu seyyar arabacı efradından (topçu ulaştırma erlerinden)

42-piyade veya cebel topçu efradından (piyade veya dağ topçusu erlerinden)

üniformalar 43-48:

43- tabib binbaşı (askeri doktor binbaşı)

44- istihkam taburları zabitanından

45- istihkam taburları efradından

46- birinci istihkam taburları efradından

47- istihkam taburları efradından

48- sanayi alayları efradından.

üniformalar 49-54:

49- tabur katibi (yazıcısı. devlet-i ali osmanda okuma yazma bilen pek kimse olmadığından yazıcılar haberciler eskiden genelde subaydı. efraddan ise de özel üniforma giyiyordu)

50- tabur imamı (bunların da kendi aralarında bir hiyerarşisi vardı. tabur imamları alay imamlığından müftülüğünden emir alan yarı subaylardı)

51- dersaadet alayına mensup piyade jandarma çavuş (istanbul'da konuşlu jandarma alayına bağlı j. çvş)

52- piyade jandarma zabit (subayı)

53- süvari jandarma zabit (subayı)

54- dersaadet alayına mensup süvari jandarma neferi (istanbul'da konuşlu jandarma alayına bağlı j. süvari er)

üniformalar 55-62:

55- erkan-ı harbiye namzedi (kurmay subay adayı)

56- mekteb-i harbiye şakirdanından - eğitim kıyafetiyle (askeri okul öğrencileri osmanlı devrinde şakirt'tiler. eğitim kıyafetli harbiyeli öğrenci)

57- mekteb-i harbiye şakirdanından - harici kıyafetli

58- mühendishane-i şehr-i hümayun harbiyesinden (harbiye topçu okulu öğrencisi)

59- mekteb-i tıbbiye-i şahane-i harbiye şakirdanından : (askeri tıp akademisi öğrencisi)

60- baytar harbiyesi şakirdanından (askeri veteriner fakültesi öğrencisi)

61- baytar rüşdiyesi şakirdanından (askeri veteriner ortaokul öğrencilerinden)

62- mekteb-i rüşdiye-i askeriye şakirdanından (askeri ortaokul öğrencilerinden)

üniformalar 63-68:

63- bahriyeden küçük üniformalı sınıf-ı harp kaymakamı (deniz kuvvetlerinden küçük üniformalı muharip sınıf yarbayı)

64- bahriye silahendaz zabitanından (deniz piyade subaylarından)

65- bahriye silahendaz efradından (deniz piyade erlerinden)

66- yazlık elbiseli gemici neferi

67- mekteb-i bahriyye-i şahane harbiyesi şakirdanından (deniz harp okulu öğrencilerinden)

68- haddehane şakirdanından (bkz: haddehane) (demir eritme ve tersane sınıfı öğrencisi)

üniforma yaka işaretleri:

ön bilgi: setre önü çift veya tek sıra düğmeli, yakalı, çuhadan üniforma. bkz bir donanma setresi:

nimten : itfaiye subay ve erlerine özel düğmeleri göğse kadar iliklenen kısa ceket.

69- teftiş-i askeri komisyonu setre ve ceketi (yüksek askeri denetleme kurulu setre yakası)

70- hademe-i hassa-i şahane setresi (padişahın hususi işlerini gören birliğin setre yakası)

71- tüfengi bölüğü efradı setresi (tören muhafız bölüğü erleri setre yakası)

72- erkan-ı harbiye paşaları setresi ve umum erkan-ı harbiye ceketi (genel kurmay paşaları setre ve ceket yakaları)

73- erkan-ı harbiye ümera ve zabitanı setresi (genelkurmay üstsubay (bkz: ümera) ve subay setre yakaları)

74- piyade ve istihkam setresi ve genel olarak ceketler

75- piyade ve ümera zabitanı setresi

76- nişancı taburları ümera ve zabitanı setresi

77- nişancı taburları ümera ve zabitanı ceketi

78- itfaiye ümera ve zabitanı nimteni

79- piyade efradı setresi

80- nişancı taburları efradı setresi

81- itfaiye efradı nimteni

82- piyade mızıka efradı setresi

83- süvari erkan, ümera ve zabitanı setresi

84- birinci mızraklı süvari alayı ümera ve zabitanı setresi

85- dördüncü süvari alayı ümera ve zabitanı setresi

86- nizamiye süvari alayları efradı setresi

87- süvari ertuğrul ve birinci mızraklı alayları efradı setresi

88- süvari dördüncü alay efradı setresi

89- genel olarak topçu setresi

90- kale topçu efradı setresi

91- istihkam ümera ve zabitanı setresi

92- istihkam ümera ve zabitanı ceketi

93- istihkam efradı setresi

94- (boş)

yakalar 95-116:

95- etıbba'dan ümera ve zabitan setresi (doktor üstsubay ve subay setresi)

96- birinci istihkam taburu ümera ve zabitanın selamlık ceketi

97- birinci istihkam taburu efradının selamlık ceketi

98- etıbba paşaları setresi ve genel etıbba ceketi (doktor general setresi ve genel doktor ceketi)

99- eczacı setresi

100- eczacı ceketi

101- cerrahan setresi (cerrahların setresi)

102- cerrahan ceketi

103- piyade jandarma ümera ve zabitan ve efradı setresi

104- taşra süvari jandarma zabitan ve efradı setresi

105- taşra piyade jandarma başçavuş setresi

106- taira piyade jandarma çavuşu

107- taşra süvari jandarma bölük emini

108- taşra süvari jandarma onbaşı

109- erkan-ı harbiye namzed setresi

110- mekteb-i harbiye'i şahane şakirdanı setresi

111- mekteb-i idadi-i askeriye şakirdanı setresi (askeri lise öğrencileri setresi)

112- mühendishane-i berri hümayun topçu şakirdanı setresi

113- mekteb-i tıbbiye-i şahane harbiyesi şakirdanı setresi (askeri tıp akademisi öğrencileri setresi)

114- mekteb-i tıbbiye-i şahane idadisi şakirdanı setresi (askeri tıp lisesi öğrencileri setresi)

115- mekatib-i rüşdiyye-i askeriyye (askeri ortaokullar)

116- baytar ve eczacı şakirdanı setresi

yakalar 117-132:

117- umum erkan ve ümeraya mahsus

118- nişancı taburları ümerasına mahsus

119- istihkam erkan ve ümerasına mahsus

120- ertuğrul ve birinci mızraklı süvari alayları ümerasına mahsus

121- süvari dördündü alay ümerasına mahsus

122- etıbba-i askeriye erkanı ve ümerasına mahsus

123- eczacılara mahsus

124- cerrahana mahsus

125- jandarma ümerasına mahsus

126- piyade, süvari, topçu, ve sıhhiye erkan ümera ve zabitanı ve istihkam paşalarile umum piyade efradı

127- nişancı taburları ümera ve zabitanı ve efradı

128- istihkam ümera ve zabitan ve efradı

129- topçu ve süvari alayları efradı

130- sarıklı zuhaf alayı efradı

131- jandarma efradı

132- fesli zuhaf alayı efradı

kol işaretleri 133-148:

133- teftiş-i askeri komisyon-u alisi azası - miralay (yüksek askeri denetleme kurulu üyesi - albay)

134- a'za-yi askeriyye komisyonu alisi azası - miralay

135- hademe-i hassa-i şahane -kolağası

136- tüfengi bölüğü efradı

137- yaveran-ı hazreti şehriyari'den dragon elbisesi iktisa edenlere mahsus setrelerin iç kolu

138- yaveran-ı hazreti şehriyari'den dragon elbisesi iktisa edenlere mahsus setrelerin dış kolu

139- müşiran-ı a'zam (mareşaller)

140- piyade ferikanı - beyazşerit ve sarı yıldız yaveran-ı hazret-i şehriyarına mahsustur

141- piyade mirliva

142- piyade miralaylar - beyazşerit ve sarı yıldız yaveran-ı hazret-i şehriyarına mahsustur

143- piyade kaymakamlar

144- piyade binbaşılar

145- piyade kolağalar

146- piyade yüzbaşılar

147- piyade mülazım-ı evveller

148- piyade mülazım-ı saniler

kol işaretleri 149-164:

149- kolağası muavinleri

150- piyade başçavuşlar

151- piyade çavuşlar

152- piyade bölükeminler

153- piyade onbaşılar

154- nişancı taburları küçük zabitanı

155- okunmuyor

156- okunmuyor

157- piyade alay eminleri

158- piyade alay katipleri

159- piyade tabur katipleri

160- alay müftüleri

161- alay imamları

162- tabur imamları

163- nişancı taburları ümera ve zabitanı - binbaşı

164- nişancı tabur katipleri

kol işaretleri 165-180:

165- nişancı taburları neferatı

166- itfaiye ümera ve zabitanına mahsus nimten kolu - binbaşı

167- itfaiye tabur katiplerine mahsus nimten kolu

168- itfaiye neferatına mahsus nimten kolu

169- süvari paşalar - mirliva beyaz şerit ve sarı yıldız yaveran-ı hazret-i şehriyariye mahsustur

170- süvari ümera ve zabitanı - kaymakam beyaz şerit ve sarı yıldız yaveran-ı hazret-i şehriyariye mahsustur

171- süvari alay katipleri

172- birinci mızraklı süvari alayı ümera ve zabitanı - miralay

173- süvari ertuğrul alayı ümera ve zabitanı - miralay

174- süvari dördüncü alayı ümera ve zabitanı - kolağası

175- birinci mızraklı süvari alayı nefaratı

176- nizamiyye ve redif süvari nefaratı (muvazzaf ve ihtiyat süvari eratı)

177- süvari ertuğrul alayı nefaratı

178- süvari dördüncü alayı nefaratı

179- topçu paşalar - mirliva beyaz şerit ve sarı yıldız yaveran-ı hazret-i şehriyariye mahsustur

180- topçu ümera ve zabitanı - miralay beyaz şerit ve sarı yıldız yaveran-ı hazret-i şehriyariye mahsustur

kol işaretleri 181-196:

181- topçu neferat

182- istihkam ümera ve zabitanı - kolağası

183- topçu cephane başçavuşları

184- topçu cephane çavuşları

185- istihkam çavuşları

186- istihkam neferat

187- sanayi alayları neferatına mahsus ceket kolu

188- piyade jandarma ümera ve zabitanı - kaymakam

189- dersaadet alayı piyade jandarma neferatı

190- dersaadet alayı süvari jandarma nefaratı

191- taşra süvari jandarma zabitanı - yüzbaşı

192- dersaadet alayı piyade jandarma çavuşları

193- dersaadet alayı süvari jandarma bölük eminleri

194- ecnebiden biriyle tekellüme müktedir mekteb-i harbiye şakirdanı (bir yabancıyla akıcı konuşabilen harp okulu öğrencisinin kol yakası ve şevronu. bu dil o yıllarda hemen hemen tümüyle fransızca olsa gerektir. harbiye'nin yabancı dile verdiği önem kuruluşundan beri asla değişmemiştir)

195- mekteb-i harbiye-i şahane şakirdanı - ikinci yıl

196- mühendishane-i berri-i hümayun topçu şakirdanı - ikinci yıl

kol işaretleri 197-211:

197- mühendishane-i bahri hümayun istihkam şakirdanı - birinci yıl (deniz harp okulu istihkam öğrencisi birinci yıl)

198- mekteb-i tıbbiye-i şahane şakirdanı - beşinci yıl (askeri tıp akademisi öğrencisi beşinci yıl)

199- mekteb-i rüşdiyye-i askeriye şakirdanı - ikinci yıl (askeri ortaokul öğrencisi ikinci yıl)

200- baytar ve eczacı rüştiyesi şakirdanı - birinci yıl

yan yazı - büyük üniformalık setre kolları

201- yaveran-ı hazret-i şehriyari'den piyade ferik

202- yaveran-ı hazret-i şehriyari'den dragon elbisesi iktisab edenlere mahsus setrelerin dış kolu - ferik

203- yaveran-ı hazret-i şehriyari'den dragon elbisesi iktisab edenlere mahsus setrelerin iç kolu - ferik

204- teftiş-i askeriye komisyon-u alisi azasından piyade ferik

205- piyade erkan ve ümerası - miralay

206- nişancı taburları ümerası

207- birinci mızraklı süvari alayı ümerası - kaymakam - ay ve yıldız yaveran-ı hazret-i şehriyari'ye mahsustur.

208- dördüncü süvari alayı ümerası - binbaşı - ay ve yıldız yaveran-ı hazret-i şehriyari'ye mahsustur.

209- süvari ertuğrul alayı ümerası - binbaşı - ay ve yıldız yaveran-ı hazret-i şehriyari'ye mahsustur.

210- istihkam ümerası - miralay

211- jandarma ümerası - binbaşı

kol işaretleri ve omuz apoletleri 212-228:

212- erkan-ı harbiye, piyade, istihkam ve sıhhiye paşalar - mirliva - beyazşerit ve sarı yıldız yaveran-ı hazret-i şehriyarına mahsustur

213- erkan-ı harbiye, piyade, istihkam ve sıhhiye ümerası- mirliva - beyazşerit ve sarı yıldız yaveran-ı hazret-i şehriyarına mahsustur

214- erkan-ı harbiye, piyade, istihkam ve sıhhiye zabitanı - mirliva - beyazşerit ve sarı yıldız yaveran-ı hazret-i şehriyarına mahsustur

215- nişancı taburları ümera ve zabitanı - binbaşı

216- süvari ve topçu erkan, ümera ve zabitanı - ay ve yıldız yaveran-ı hazret-i şehriyarına mahsustur

217- süvari ve topçu erkan, ümera ve zabitanından maiyet-i seniyye'de bulunanlar

218- istihkam ümera ve zabitanı - kolağası

219- müşiran-ı azam'a mahsus

220- piyade ve istihkam ferikanına mahsus

221- erkan-ı harbiye, piyade ve istihkam mirlivalarına mahsus

222- süvari erkan, ümera ve zabitanına mahsus

223- ertuğrul ve birinci mızraklı süvari alayları erkan ümera ve zabitanına mahsus

224- nizamiye süvari alayları efradına mahsus

225- süvari ertuğrul alayı efradına mahsus

226- topçu erkan ümera ve zabitanına mahsus

227- topçu efradına mahsus

228- mühendishane-i berr-i hümayun topçu şakirdanına mahsus

ceket setre ve yağmurluk lambaseleri ve setre apoletleri 229-256:

229- ferik

230- mirliva

231- miralay

232- kaymakam

233- binbaşı

234- kolağası

235- yüzbaşı

236- mülazım-ı evvel

237- mülazım-ı sani

238- alay emini ve erkan-ı harp kolağası

239- alay katibi

240- tabur katibi

241- hademe-i hassa-i şahane setre lambasesi

242- tüfengi bölüğü efradı setre lambasesi

243- piyade efradı setre ve yağmurluk lambasesi

244- nişancı taburları efradı setre ve yağmurluk lambasesi

245- musika efradı setre lambasesi

246- süvari ve topçu efradı yağmurluk lambasesi

247- istihkam efradı setre ve yağmurluk lambasesi

248- birinci istihkam taburu zabitan ve efradı ceket lambasesi

249- jandarma efradı yağmurluk apoleti

250- mekteb-i rüşdiyye-i askeriyye setre ve yağmurluk lambasesi

251- müşir

252- ferik

253- mirliva

254- miralay

255- kaymakam

256- binbaşı

setre apolet ve köprüleri - yağmurluk apoletleri 257-282:

257- kolağası

258- yüzbaşı

259- mülazım-ı sani

260- mülazım-ı evvel

261-nişancı taburları zabitanı- kolağası

262-istihkam taburları zabitanı - yüzbaşı

263- süvari ertuğrul alayı zabitanı - yüzbaşı

264- ertuğrul ve birinci mızraklı süvari alayları zabitanı - kaymakam

265- birinci mızraklı süvari alayı zabitanı - mülazım

266- birinci mızraklı süvari alayı efradı

267- büyük üniformalık setre apolet köprüsü

268- büyük üniformalık istihkam setre apolet köprüsü

269- büyük üniformalık süvari dördüncü alayı setre apolet köprüsü

270- müşir

271- ferik

272- mirliva

273- miralay

274- kaymakam

275- binbaşı

276- kolağası

277- yüzbaşı

278- mülazım-ı evvel

279- mülazım-ı sani

280- alay emini ve erkan-ı harp kolağası

281- alay katibi

282- tabur katibi

düğmeler ve kordonlar 283-306:

283- büyük üniformalık setre düğmesi

284- küçük üniformalık setre düğmesi

285- yağmurluk düğmesi

286- ceket düğmesi

287- kol ve spolet düğmesi

288- efrad setre ve yağmurluk düğmesi

289- süvari yağmurluğu ve büyük üniformalık setre düğmesi

290- süvari küçük üniformalık setre düğmesi

291- süvari ceket düğmesi

292- süvari kol düğmesi

293- efrad setre ve yağmurluk düğmesi

294- yok

295- ertuğrul alay setre ve yağmurluk düğmesi

296- ertuğrul alayı kol düğmesi

297- topçu yağmurluk düğmesi

298- topçu setre ve ceket düğmesi

299- yaveran-ı hazret-i şehriyari kordonu

300- hademe-i hassa-i şahane kordonu

301- erkan-ı harbiye kordonu

302- süvari ertuğrul alayı erkan, ümera ve zabitan kordonu

303- musika efradı kordonu

304- itfaiye kordonu

305- dersaadet jandarma alayı süvari efradı kordonu

306- makam yaveranlığına mahsus kordon

bahriye (denizci) üniformaları 307-331:

307- setre ve yağmurluk düğmesi

308- ceket düğmesi

309- kol ve yelek düğmesi

310- erkan ve ümera kılıç kayışı

311- zabitan kılıç kayışı

312- paşalara mahsus apolet köprüsü - ferik

313- ümeraya mahsus apolet köprüsü

314- zabitana mahsus apolet köprüsü

315- ümeraya mahsus apolet köprüsü - ferik

316- ümeraya mahsus apolet köprüsü - binbaşı

317- zabitana mahsus apolet köprüsü - mülazım

318- etıbba lambasesi

319- cerrahan lambasesi

320- eczacı lambasesi

321- müşir

322- ferik

323- mirliva (ay ve yıldız yaveran-ı hazret-i şehriyarına mahsustur)

324- miralay (çapa ve yıldız bahriye erkan-ı harbiye'ye mahsustur)

325- kaymakam

326- binbaşı

327- kolevvel (denizcilerde osmanlı kara ordusundaki piyade kolunun karşılığı olan rütbe burada ikiye ayrılır. karadaki sağ kol ve sol kolun ağaları aynı rütbededirler ve apoletlerinde fark yoktur. osmanlı deniz kuvvetlerinde ise bu ikisinin rütbeleri protokolde aynı olsa da isimleri değişiktir.)

328- kolsani (bkz yukarıdaki açıklama)

329- yüzbaşı

330- mülazım-ı evvel

331- mülazım-ı sani

bahriye üniformaları 332-355:

332- çarkçı binbaşı (makine dairesi binbaşı)

333- inşaiye ve sanayi binbaşı - yıldız maiyyet-i seniyye'de bulunanlara mahsustur (inşaat mühendis binbaşı)

334- ketebe (deniz katibi)

335- sıhhiye binbaşı

336- eimme (birinci sınıf deniz imamı)

337- mekteb-i bahriye-i harbiye - ikinci yıl (deniz harp okulu)

338- mekteb-i bahriye-i idadi - üçüncü yıl (deniz lisesi)

339- haddehane şakirdi

340- bahriye rüşdiyyesi - ikinci yıl (deniz ortaokulu)

341- gedikli (deniz astsubay)

342- gedikli şakirdi (deniz astsubay öğrenci)

343- bahriye kılıcı

344- bahriye erkan ve ümera kılıç püskülü

345- büyük üniformalık setre yakası

346- büyük üniformalık setre kolu

347- sertob (topçubaşı)

348- serdümen

349- ateşçievvel - yazlık (birinci ateşçi - kazan dairesi baş sorumlusu)

350- ateşçisani - yazlık (ikinci ateşçi)

351- bölük emini - yazlık

352- mekteb-i bahriye şakirdanı yaka alameti (deniz harp okulu yaka işareti)

353- haddehane şakirdanı yaka alameti

354- efrad kışlık gömlek yakası

355- efrad yazlık gömlek yakası

kılıçlar ve kılıç püskülleri 356-367:

356- müşirana mahsus (mareşallere özel)

357- müşirana mahsus

358- ferikana mahsus (korgenerallere özel)

359- ferik, mirliva, paşalar ve ümeraya mahsus (generaller ve üst subaylara özel)

360- erkan-ı harp miralayından kolağasına kadar (kurmay albaydan kolağasına kadar)

361- zabitana mahsus (subaylara özel)

362- topçu miralayından alay emini'ne kadar

363- süvari ertuğrul ve birinci mızraklı alayları ümerasına mahsus

364- süvari miralaydan alay emini'ne kadar

365- süvari ertuğrul ve birinci mızraklı alayları zabitanına mahsus

366- piyade istihkam miralaydan alay emini'ne kadar

367- süvari ertuğrul ve birinci mızraklı alayları efradına mahsus

kılıçlar 368-376:

368- erkan-ı harp kolağasından mülazıma kadar

369- süvari efradına mahsus

370- topçu kolağasından mülazıma kadar

371- süvari kolağasından nefarata (erlere) kadar

372- ertuğrul süvari alayı zabitanına mahsus

373- piyade ve istihkam kolağasından mülazıma kadar

374- topçu neferatına mahsus

375- ertuğrul alayı neferatına (erlerine) mahsus

376- hamidiye süvari alaylarına mahsus seyf (osmanlı kılıcı)

kılıç meç ve kasaturalar 377-384:

377- topçu neferatına (erlerine) mahsus testereli kama

378- hademe-i hassa-i şahaneye mahsus (padişahın hususi işlerini gören birliğe özel)

379- mekteb-i harbiye-i şahane talebesine mahsus (kara harp okulu öğrencilerine özel)

380- mekteb-i bahriye-i şahane talebesine mahsus (deniz harp okulu öğrencilerine mahsus)

381- talim meçi

382- talim meçi

383- mauser kasaturası

384- hamidiye süvari alaylarına mahsus

atatürk'ün dönem üniformalarını bu kılavuzla açıklayabiliyor muyuz bakalım

resim 1:

üniforma 57 numarada - harbiye şakirdanı dışarı elbisesi
kol işaretleri 195 numarada - ikinci yıl öğrencisi
koldaki şevron - 194 numara gri renkli. fransızcayı kusursuz konuşuyor.
kılıç 379 numarada - püskülsüz altın kabzalı harbiye kılıcı

sonuç : harbiye 2. sınıf öğrencisi.

ikinci örnek, resim 2:

burada mustafa kemal bir setre giyiyor.
yakalar 73 numarada - erkan-ı harbiye üstsubay ve subaylarına özel. kurmay olmuş.
kol işaretleri için yen ve kordon rengi seçilemiyor. iki düz çizgi var. 145 ve 146 numaralardan birisi - yüzbaşı ya da kolağası.
kordon 301 numarada erkan-ı harbiyeye mahsus kurmay kordonu.
kılıç 368 numarada, püskül alameti görünmüyor. kurmay subaylara özel.

sonuç: kurmay yüzbaşı. sene 1905.

üçüncü örnek, süt kardeşler filmindeki şener şen:

paşa baba diye hafızalarımızda yer eden sütoğlana dünyayı dar eden bahriyeli şener şen'in kol alametleri 324 numarada. bir deniz miralay. yani paşa değil. olmamış.

dördüncü örnek, 93 harbi plevne kahramanı gazi osman paşa:

omuzlardaki püsküllü apoletler 251 numarada. müşir. yani mareşal.
kollardaki spolet çizgiler bu kılavuzda yok ama 202 numaradaki ferik koluna bakarsanız o üç çizgili. osman paşa'da 4 satır spolet var. ferik üstü, yani müşir.
kordon 299 numarada, paşa aynı zamanda padişah yaveri.

sonuç: osmanlı mareşali

işe yarıyor!