amerika birleşik devletleri, teorik olarak oyların %23'ünü alan bir başkan adayının seçimi kazanabileceği ilginç bir seçim sistemine sahiptir. seçime bir gün kala küçük bir düşünce deneyiyle bunu gösterelim:

abd seçim sistemine göre eyaletlere farklı oranlarda dağılmış toplamda 538 adet electoral vote (seçici oy) vardır. bu oy sayıları eyaletlerin nüfuslarına göre belirlenir. mesela california'nın 54 oyu varken, michigan'ın 15, alaska'nın 3 oyu vardır. bu oyların 270 tanesini alan başkan olur.

tabii seçici oylar nüfusa göre dağılsa da seçici oy başına düşen kayıtlı seçmen sayısı epey farklılık gösterebiliyor. bu sayı, wyoming'de 98.399 kişiyken, california'da 333.352 kişi. yani aslında wyoming'deki 1 kişinin oyu california'daki 3 kişinin oyuna bedel oluyor.

düşünce deneyimize temel oluşturan kavram ise kazanan tüm oyları alır ilkesidir. yani diyelim ki california'da halk oylamasında (popular vote) bir aday %51, diğeri %49 oy aldı. 54 oyun seçici oyun tamamı %51 oy alan adaya gider.

peki bu sistem en uç durumda neye sebep olabilir?

elimizde x ve y adayı olsun. x adayının seçici oy başına düşen kayıtlı seçmen sayısı en düşük olan eyaletten başlayarak sırasıyla eyaletleri kazanmaya başladığını düşünelim. hepsinde de %50 + 1 oyla kazansın. 270 seçici oya ulaştıktan sonra ise geri kalan eyaletlerde x adayına hiç oy çıkmasın ve tüm oyları y adayı alsın. bu durumda seçimin sonucunda x adayı 270 seçici oy, y adayı ise 268 seçici oya ulaşacak ve x adayı abd'nin yeni başkanı olacaktır :)

pekii, bu sonuca ulaştığımızda halk oylarında durum ne olacak?

x adayı: 38.158.139 oy (%23)
y adayı: 130.144.861 oy (%77)

evet, teorik olarak oyların %23'ünü alan aday abd seçim sistemine göre başkan olabilirken oyların %77'sini alan aday avucunu yalayabiliyor. tabii abd, nüfusun ve sermayenin tüm ülkeye görece dengeli yayıldığı bir ülke olduğu için böyle bir durum veya buna yakın absürt bir durum olmuyor. en fazla %47-%48 oy alan birisi başkan olabiliyor.