üreticisinin pfizer olduğu, hedef kitlesi covid-19 hastaları olan antiviral ilaç adayı paxlovid'i, basına yansıyan ön bilgilerle daha iyi tanımak maksadıyla yaptığım okumaların bir özetini paylaşmak istiyorum. çünkü pfizer bu hamlesiyle pandemiden endemiye geçişin ateşini yaktı.

evvela belirtmekte fayda var; pfizer ismi ülkemizde halihazırda dünyanın en popüler mrna aşısını birlikte ürettikleri biontech ile birlikte anılıyor olduğu için, bu ilacın da uğur şahin'in geliştirip pfizer ile birlikte ürettikleri bir ürün olduğu yanılgısına düşmemek lazım. bu ilacı pfizer kendisi üretti. hatta bu ilacın üretiminin başlangıç safhası 2002 sars-cov pandemisine dayanıyor.

bu ilaç ve benzeri tüm geliştirme aşamasındaki diğer ilaçlar ile ilgili elde ettiğimiz ve paylaşmakta olduğumuz veriler ileriye dönük fayda ve zarar ihtimallerine göre olup, günümüzde yaygın kullanım onayları olmadığı ve toplum genelinde henüz kullanılamadıkları için ön bilgi niteliğindedir. kimi durumlarda bu tür bir yeni ilaç yahut yeni bir aşının net çözümlemesi onlarca yıl alabilir.

an itibarıyla ilaç ve aşı endüstrisinin en önemli rant alanı covid-19 pandemisinin yarattığı pazarda mevcut

geçtiğimiz günlerde merck "erken aşamada" çok etkili olarak nitelendirdiği bir antiviral ilaç adayını tanıttı. abd, ingiltere ve japonya dahil olmak üzere birçok ülke yönetimi vakit kaybetmeden siparişini geçti. belki de pfizer, paxlovid isimli bu yeni antiviral ilaç adayını ilerleyen tarihlerde lanse edecekti fakat piyasada ismi geçen ve siparişler alan diğer rakiplerinin piyasada hakim olmalarını engellemek amacıyla faz/2 sonuçlarını paylaşarak potansiyel müşterisi olacak ülkelerin kulağına kar suyu kaçırmak ve rakip ilaçlarla ilgili erken alım pozisyonuna geçmelerini engellemek istedi.bir diğer çok önemli husus da şu : aşılarla ilgili sürekli değişen veriler ve dünya genelindeki artan güven sorunu karşısında pfizer gibi kurnaz bir şirket boş duramazdı elbette. artık onlar da endemik covid için hazırlık yapıyor. bu hazırlığın en önemli ayağı da tedavide etkinliği kuvvetli ve yaygın olarak kullanılmaya elverişli bir covid-19 antivirali. geçtiğimiz günlerde pfizer şirketi aşının son hedef kitlesi olan çocuklarda aşılamanın kabulünden sonra gelecek dönem için beklentisi olan kâr miktarını arttırdı ve yatırımcılarına duyurdu. artık, aşının uygulanabileceği başka bir yaş grubu kitlesi kalmadığından, ticari olarak da hazırlıklarını endemik covid'e yönelik yapmaya yöneldi. bu savın şifrelerini şirketin baş bilim yetkilisi mikael dolsten'in bir açıklamasından kolayca anlayabilmemiz mümkün:

"şu anda yeniden aşılama (her yıl devam edecek rutin aşılama) için hazırlanıyoruz, üçüncü takviye bağışıklığı muhtemelen bir yıl sonra solmaya başlayabiliyor, bunun da grip benzeri yıllık aşılamayı destekleyeceğini düşünüyoruz."

bu açıklamayı da şirket ceo'su albert bourla'nın demeciyle birleştirelim:

"etrafta covid olduğu sürece aşı ve korunmaya ihtiyacın olacak. ve sonra tedavi etmeye ve hayat kurtarmaya ihtiyacınız olacak… covid'in dünyanın pek çok yerinde olduğu düşünülürse, sanırım yıllardan bahsediyoruz. ve elbette covid-19 endemik olduğu sürece, aşı korumasından kaçan vakaları tedavi etmek için paxlovid gibi ilaçlara ihtiyacımız olacak."

şimdi de ilacı tanımaya çalışalım. neymiş, ne değilmiş? 

tekrar tekrar belirtmek ne kadar doğru bilmiyorum ama kamuoyuna yansıyan etkinlik rakamları kati suretle kesin sonuçlar değil. bu sonuçlar faz/2'den sonra alınan ara sonuçlar. bir diğer söylenişiyle hakemden geçmemiş bilgiler bunlar. gerçek hayatta çok daha başka veriler alacağımızı aşıların açıklanan etkinlik rakamlarına karşın kitlesel aşılamada ortaya bile net olarak çıkamayan gerçek hayat verilerine bakarak söyleyebiliriz. buna rağmen abd hükümeti paxlovid'den milyonlarca doz öncül sipariş geçti. buradan, bu ilacın önümüzdeki dönemde en fazla satılacak ve aranan haline gelecek ilacı olacağına emin olabilirsiniz. pfizer'ın ilacı piyasaya sürme zamanlaması da önümüzdeki yılı işaret ediyor.

evet, paxlovid deneysel antiviral pf-07321332 ile ritonavirin bir kombinasyonudur. ilacın faz 1 çalışmasında ciddi hastalığa ilerleme riski yüksek olan covid-19'lu hastaneye yatırılmamış yetişkin hastalar kullanılmış. ara analize göre, semptomların başlamasından sonraki üç gün içinde ilaca başlayan 389 hasta arasından sadece 3'ü hastahaneye kaldırılmış. bu da %0.8'e denk geliyor. paxlovid yerine plasebo alan 385 hasta arasından ise 27 kişi hastahaneye kaldırılmış ve 7 ölüm gerçekleşmiş.

faz 2 aşamasında semptomların başlamasının ardından geçen ilk 5 günün içinde paxlovid alan 607 hasta içinde yalnızca 7 kişi hastahaneye yatırılmış ve ölüm gözlenmemiş. fakat plasebo alan 612 hasta içinden 41 kişi hastahaneye yatmış ve içlerinden 10 kişi yaşama veda etmiş. yani kısaca plasebo alan hastalarda % 1.6 ölüm görülürken, paxlovid alanlarda ölüm bimdirilmemiş. bu sonuçları pfizer cephesi ezici bir olumlu bir etkinlik yüzdesi olarak gördü ve deneme çalışmalarını durdurup direkt olarak onay aşamasına geçmeye karar verdi. avrupa ilaç ajansı ema ve amerikan gıda ve ilaç dairesi fda' ile onay için iletişime geçildi.

paxlovid vs molnupiravir

onaylanması veya yetkilendirilmesi halinde, pfizer'in laboratuvarlarında üretilen paxlovid, özel olarak tasarlanmış bir sars-cov-2-3cl proteaz inhibitörü olan türünün ilk oral antiviral ürünü olacak. çünkü rakipleri merck firmasının ilacı olan molnupiravir'e göre çok daha farklı bir konumda.

molnupiravir'in etkinlik dönemi "net olarak belirtilmemiş ve erken dönem içinde kullanılması halinde etkili" olarak açıklanmış. bu erken dönemi henüz şiddetli semptom geliştirmemiş bir pozitif covid-19 hastasının farketmesi pek kolay değil. paxlovid ise semptomların başlamasının ardından gelen ilk beş günü işaret ediyor.
şirketler genelde ilk aşamada sıfırdan bir ar-ge yapıp ilaç geliştirmeye karar vermeden önce tasarruf edebilmek adına daha önceden ürettikleri ilaçları denemeye çalışırlar. hakeza molnupiravir daha önce grip ile savaşmak için geliştirilmiş bir ilaçtı. paxlovid ise geliştirilme aşamasının temelleri 2002 sars pandemisine dayanan bir çalışma ve ilk geliştirme dönemindeki hedefi sars-cov-2'ye çok benzer diğer bir coronavirus olan sars-cov idi. dolayısıyla tıp çevreleri tarafından hedefe koşacak daha güvenli bir yarışçı olarak görülüyor.

paxlovid'in molnupiravir'den avantajlı bir diğer tarafı ise fiyatı olacak gibi duruyor. zira molnupiravir 800 dolar gibi bir rakam açıkladı ve gelişmekte olan yahut az gelişmiş ülkelere ithalatı sonucu ilacın bu ülkelere maliyetinin 1000 dolar civarında olacağı öngörülebilir. paxlovid daha uygun bir fiyatla piyasaya hakim olacaktır.

her şeyin yanında, ilaç şirketlerinin birer ticari kuruluş olduklarını unutmamak lazım

bahsedilen verilerin her biri kulağa hoş gelse de yan etkiler, söz konusu ilacın geniş kitleler tarafından denenmesinden önce tam olarak bilinemez. hatta yan etkiler erken vadede olabilecek advers olaylar dışında, orta vadede ve uzun vadede de görülebilir. bu açıdan, paxlovid'in yan etkileriyle ilgili belirsiz bir tablo var halâ. pfizer, ara sonuçlarda ilacın yan etkileriyle ilgili yeterli bir açıklama yapmış değil. belirtilen datalar ilacı kullananların %20'sinde görülen mide bulantısı ve ishalden ibaret.

son olarak burada aklımıza gelen bir bit yeniği var, üzerinde konuşmak lazım. 2002'de bu ilacı geliştirmeye başlıyorsun. ortaya koyduğun gayet güzel etkinlik rakamları ve datalar ile 2021 yılı ekim ayında dünyaya ümit veriyorsun. pekala, neden 2002'de geliştirdiğin bir ilacı piyasaya sürmek için 250 milyar dolarlık aşı satışını ve aşıların tüm yaş gruplarından sonra çocuklarda da onaylanmasını bekledin, eğer önemli olan konu insanları kurtarmak meselesiyse?

kaynakça: drugs.com, pfizer.com, nytimes.com, pmlive.com, reuters.com

2. Doz BioNTech Aşısından Sonra Oluşan Yan Etkilerin Sebepleri Nelerdir?