Restore Edilmiş Haliyle Tepki Toplayan Narmanlı Han'ın İhtişamlı Tarihi
narmanlı han, grand rue de pera'daki harik-i kebir'den önce yapılan en eski birkaç binadan biridir. diğerleri: rus sarayı, venedik sarayı ve kapitülasyon mahkemesi'dir.
ruslar ilk kez 1700 istanbul anlaşması ile istanbul’da daimi elçilik bulundurma hakkı elde ettiler. ilk daimi elçi büyük rus yazarı lev tolstoy’un büyük dedesi p. a. tolstoy’du. daha sonra bugünkü elçilik binası ile hemen hemen aynı zamanlarda narmanlı han inşa edilmeye başladı. elçilik binası tamamlanana kadar burası hem elçilik binası olarak kullanıldı, hem de rus mahkumların kaldığı bir hapishane işlevi gördü.
narmanlı han 19. yüzyılda beyoğlu büyük ölçüde yeniden inşa edilirken ilk yapılan binalardan biridir. daha pek çok eserde de imzası olan giuseppe fossati’nin istanbul’da inşa ettiği ilk binadır. bina ve bahçesinin kapladığı alan elçilik olarak kullanıldığı yıllarda bugünkünden hayli genişti. 1905 yılında istiklal caddesi’ni genişletme çalışmaları sırasında bahçenin bir bölümü caddeye katıldı ve han bugünkü içeride kalmış olan yerine çekildi.
narmanlı han, iki katlıdır. ikinci katı ön cephede görünür vaziyette olan büyük fil ayakları taşır. elçilik binası tamamlanınca rus büyükelçiliği yeni yerine taşındı fakat handaki hapishane varlığını korudu. burada bazı konsolosluk büroları ve rus ticaret ofisleri çalışmaya devam ettiler. narmanlı han, rus büyükelçiliği olarak kullanılırken bahçenin ortasında çok güzel bir havuz bulunduğu rivayet ediliyor. insanlar havuzda bulunan renk renk balıkları seyretmeye gelirlermiş. fakat elçilik binası taşındıktan sonra burası sadece ticari büroların bulunduğu ve hana atlı arabalarla mal getirip götüren tüccarların bulunduğu bir yer haline gelince ortada bulunan havuz arabalara ve yük havyalarına engel olduğu için kapatılmış ve oraya akasyalar ve morsalkımlar dikilmiş.
1. dünya savaşı sırasında osmanlı devleti ve rusya düşman cephelerde yer alınca han yıllarca metruk kaldı. 1917'de rusya’da bolşevik ihtilali olunca çarlık taraftarı olan mülteciler istanbul’a akın ettiler. bu yıllarda han tekrar eski hareketli günlerine döndü. 1930’lu yıllarda burada rus devleti’ne bağlı “intourist”ve “neftsyndicat” adlı iki ticaret ofisi kalmıştı. onlar da burayı terk ettikten sonra hanın ruslarla macerası bitti.
1933 yılında binayı o zaman istanbul’un ünlü tüccarlarından olan avni ve sıtkı narmanlı kardeşler aldılar. sanata meraklı bir aile olan narmanlılar taşralı tüccarlar tarafından çok iyi paralar teklif edilmesine rağmen burayı sanatçılara, edebiyatçılara ve yayınevlerine düşük ücretle kiraladılar ve böylece narmanlı han, küçük bir kültür ve sanat merkezine dönüştü.
heykeltıraş firsek karol, sofyalı sokağı ve müeyyet sokağı'nın kesiştiği yerdeki üç odayı kiraladı ve bu odaları birleştirerek heykeltıraş atölyesine dönüştürdü. ressam ve şair olan bedri rahmi eyüboğlu, girişin sağındaki iki katlı dükkanlardan birine yerleşti ve narmanlı yurdu’nun altındaki mimoza şapkacısı’nda açılan resim sergisine otuz resmiyle katıldı. eyüboğlu’nun bitişik komşusu ise ulus gazetesi’ne istanbul’dan haber geçen temsilcisi neş’et atay idi. türkiye’de bulunan macar keman virtüozu ve pedagog karl berger’in önce öğrencisi olan ve sonra onunla evlenen ressam aliye berger’in resim atölyesi de buradaydı. andrea kitabevi de narmanlı han’da bulunuyordu. o yılların ünlü ermeni gazetesi jamanak, 60 yıl boyunca yayın hayatını narmanlı’da sürdürdü. istanbul’da ki ilk konfeksiyonculardan biri olan antoine visconti mağazalarından birini burada açmıştı. bu binada yaşamış olan en ünlü simalardan biride ünlü yazar ahmet hamdi tanpınar’dı. tanpınar’ın burada bir çalışma ofisi bulunuyordu...
şimdi narmanlı han, o eski hareketli günlerinden çok uzakta artık. en son kiracılarından biri fotokopici şerafettin işem’di. istanbulun ilk fotokopicilerinden biri. bedri rahmi’yle selamlaştıkları günleri özlemle anıyor ve "o zamanlar burada ressam ve heykeltıraşların atölyeleri vardı. cıvıl cıvıldı" diyor. son kiracılardan diğeri halı tamircisi kadri ürün'dü.
son olarak 2014 yılında han, 57 milyon dolara satıldı ve 2016-2018 yılları arasında restore edilerek yeni bir görünüme kavuştu. bu yeni görünüm sosyal medyada büyük tepki çekmişti.