geçtiğimiz yıllarda, rolls-royce tarafından ilgi gösterilen mmu için motor tasarım süreci, fikri mülkiyet haklarında yaşanan anlaşmazlıklar nedeni ile rafa kaldırılmıştı. ancak, geçtiğimiz günlerde açıklamalarda bulunan ismail demir, tüm maddeler üzerinde uzlaşıldığını ve rolls-royce & kale ortaklığının sürece tekrar dahil olmasının yüksek bir ihtimal olduğunu belirtti. 9 mart'ta tolga özbek tarafından yayınlanan videoda da, mmu için motor tedarikinin muhtemel olarak bu ortaklık üzerinden sağlanacağı iddialarının kuvvetli olduğu açıklandı.

bilmeyenler için, rolls-royce dünyanın sayılı ve en güçlü motor üreticilerinden birisi konumunda. sivil pazarda, trent serisi motorlar airbus a330, a340, a350, a380; boeing 777 ve 787 dreamliner gibi hakim konumdaki uçaklara güç sağlıyor. helikopter ve iş jeti pazarında da, en bilindik hava araçlarının motor üreticisi konumunda. askeri havacılık kısmında ise, özellikle f-35b modeli için geliştirilen lift-system modülü rolls-royce'un en önemli ürünlerinden biri. ayrıca firma, eurofigter'da kullanılan ej200 motorlarının ortak üreticisi.

peki bu durum neden önemli?

mevcut koşullar altında, milli muharip uçak için motor geliştirebilecek en iyi seçenek rolls-royce. motor geliştirilmesi amacıyla kurulan trmotor ve tei henüz özgün ve yeterli bir motor geliştirebilecek kabiliyette değil.

bu nedenle, üretilecek ilk uçaklar için f-16'lara da güç veren ve tei tarafından da lisans altında üretilebilen, general electric f-110 motorlarının kullanılması kararlaştırılmıştı. bu motorlar fazlasıyla güçlü ve kendilerini kanıtlamış olmalarına rağmen, beşinci nesil bir uçak için uygun yeterliliklere sahip değil.

zaten bu nedenle, mmu'nun bloklar halinde üretimin planlandığı, 2030-2040 yılları arasında üretilecek olan uçakların 4.5th generation bir uçak olacağı da daha önce açıklanmıştı. ancak, eğer anlaşma başarı ile devam ederse, rolls-royce ve kale grubu bu süreçte beşinci nesil yeterliliklerine sahip özgün bir motor geliştirmek mecburiyetinde. çünkü firmanın halihazırda verebileceği bir motoru bulunmuyor.

peki rolls-royce bunu neden istiyor?

rolls-royce'un bu kadar istekli olmasının altında yatan en önemli sebeplerden birisi de ingiltere tarafından geliştirilen tempest 6. nesil savaş uçağı projesi.

firma bu uçağın motor tasarımından sorumlu. mmu'dan daha ileri bir tarihte üretilmesi planlanan tempest projesi için, yapılacak ar-ge faaliyetlerinin değerlendirilmesi ve bu şekilde hem bütçe konusunda önemli faydaların sağlanması, hem de mmu için geliştirilen ve kullanılan bir motorun, tempest için önemli bir basamak olması niyetinde olduğu düşünülebilir.

ayrıca bilindiği üzere, ingiltere merkezli bae systems mmu geliştirilme sürecinde tusaş'a çok ciddi mühendislik ve ar-ge desteği veriyor. geliştirilen tempest projesinin de esas yüklenicileri rolls-royce ile birlikte bae systems.

yani tempest için geliştirilen bir çok teknolojinin mmu için, mmu için geliştirilen bir çok teknolojinin ise tempest için kullanılması mümkün. taraflar mmu için bir ingiliz-türk uçağı tanımını yapmaktan kaçınsa da, bu süreçle birlikte tempest ve mmu'nun aynı dna'ları taşıyan farklı uçaklar haline evrildiğini söylemek de mümkün.

mmu artık, ciddiliği ve olabilirliği sorgulanamayacak derecede olgunlaşmış bir proje haline geldi. geçtiğimiz ay 550'nin üzerinde parçanın üretimi tamamlandı ve 9 mart'ta tusaş tarafından yayınlanan animasyonla birlikte roll-out için 18 mart 2023 tarihi tekrar deklare edildi.

şu an projede 2200'den fazla mühendis ve binlerce teknik eleman faaliyet gösteriyor. bununla birlikte, yukarıda da bahsettiğim üzere bae systems başta olmak üzere bir çok firmadan mühendislik desteği alınıyor. aselsan, havelsan, roketsan ve tübitak gibi kurumlar ile alt-yükleniciler göz önünde bulundurulduğunda on binleri bulan sayıda mühendis ve teknik elaman bu projenin geliştirilmesi sürecinde aktif rol alıyor.

geçtiğimiz ay, toplam değeri 1 milyar tl'yi bulan mühendislik merkezi, kompozit üretim tesisleri, rüzgar tüneli, kuş çarpma test merkezi, yıldırım test merkezi, ve entegrasyon merkezi gibi bir çok tesisin açılışı da gerçekleştirilmiş oldu.

tüm bu gerçekler üzerine, rolls-royce tarafından özgün olarak geliştirilecek ve tüm hakları türkiye'de olacak bir motor, hem mmu açısından hem de türk savunma sanayi bakımından önemli bir kazanım olacaktır.

hükümetin dış politikada değişen tutumları ve çeşitli ülkeler ile ilişkilerin tekrar güçlendirilmesi sürecinde, ingiltere tarafından hem de türkiye'nin istediği şartlarda tekrar bu projeyi gündeme getirmesi, ayrıca değerlendirilesi bir konu olarak görülmelidir.

tüm bu gelişmeler ile birlikte, kanada'nın türkiye'ye uyguladığı savunma sanayi yaptırımlarını kaldıracağı iddiası, f-35 sürecinin yavaştan tekrar dillendirilmeye başlanması, samp-t projesinde tekrar gündeme gelen yakınlaşmalar, türkiye'nin tempest projesine ortaklık niyeti gibi iddialar çok geniş bir perspektif üzerinden birlikte değerlendirilmeye muhtaçtır.

umarız, mmu için en kritik aşama olan motor süreci, rolls-royce ve kale grubunun öncülüğünde üretilen bir çözüm ile en güçlü seçenek ile aşılarak, uçağımız 2030'lu yıllarda gökyüzündeki yerini alır.

kaynaklar: cumhuriyet, rolls-royce, mmu için detaylı bilgiler - tusaş

Fiyat Performans Anlamında Fark Yaratan Bayraktar TB2'yi Öne Çıkaran Detaylar