sorun nike, adidas degil turk parasinin degersiz olusu. "nike 1 dolara yaptirdigi ayakkabiyi 200 dolara satip 199 dolar kar ediyor" denmis ama oyle bir dunya yok. nike new york borsasinda islem goren bir sirket ve isteyen sirketin mali tablolarina bakabilir.

https://goo.gl/ijqw87

gecen sene sirket 31 milyar dolar ciro aciklamis ve urunlerinin brut masrafi (uretim, tasima, depolama, dukkanlara kalan kar, mevsimlik indirim kuponlari, defolu urunler...vs) 17 milyar dolar tutmus. bunun uzerine 10 milyar dolar da arastirma, gelistirme, ofis, beyaz yaka, reklam ve marketing masraflari var ve 1 milyar dolar da devlete vergi odenmis. toplamda 31 milyar cirodan sonra sirkete kalan kar 3 milyar dolar, yani kar marji burada iddia edildigi gibi %99 degil %10 (hatta %9,6).

nike'in 200 dolara sattigi ayakkabida en az 70 dolar satan dukkana kaliyor. satan dukkan kira oduyor, eleman calistiriyor, vergi oduyor ve isyerini ceviriyor. geriye kalan 130 dolardan bir kismi ayakkabiyi uretme masrafi, bir kismi ayakkabiyi gelistirme masrafi, bir kismi nike'da calisan beyaz yakalinin maaslari, bir kismi uretilen ayakkabinin bir yerden bir yere tasinmasi, bir kismi ayakkabinin tutuldugu depolarin kirasi....vs. derken 200 dolarlik ayakkabidan nike'a kalan kar 18 dolar.

ha dersin ki nike'in banglades fabrikasinda calisan cocuk gunluk 1 dolar alirken sirketin oregon'daki ofisinde (hoop konu yine geldi oregon'a) calisan ortalama bir beyaz yakali neden 8 bin dolar aylik aliyor, orada diyecek laf yok. yine dersin ki "adam ayakkabiyi 200 dolardan satacagina 150'den satsin ve surumden kazansin" o zaman da yine ayni kisiler "nike 1 dolara yaptirdigi ayakkabiyi 150 dolara satiyor" geyigi yapacaklar.

bir de nike kendi sektorunde en yuksek kar marjina sahip olan sirket. bu sektordeki diger sirketlerin kar marji %5-6 civarinda dolasiyor. mesela yine nike gibi ana ofisi oregon'da olan columbia gecen sene 2.3 milyar dolar ciro ve 174 milyon dolar kar aciklamis, yani 200 dolarlik bir urunden sirkete kalan kar 15 dolar. alman devi adidas 17 milyar euro ciro yapip 668 milyon euro kar aciklamis. sirketin net kar marji %4, yani 200 dolarlik bir ayakkabidan adidas'a kalan net kar 8 dolar.

peki spor malzemeleri turkiye'de neden pahali? cunku turk parasi degersiz ve turkiye'deki alim gucu cok dusuk. nike'in sirketinde calisan bir beyaz yakali 2 saatlik mesai ucretiyle bir nike ayakkabi alabiliyorken turkiye'de bir beyaz yakalinin nike alabilmesi icin bir haftalik gelirini feda etmesi gerekebiliyor. gecen burada maaslarin paylasildigi bir baslik vardi ve 5-10 bin liralar havada ucusuyordu. bu paralar goze cok yuksek geliyor ama turk parasinin son yillarda kaybettigi degere bakinca isler cok farkli gozukuyor. ornegin 6 bin liranin dolardaki karsiligi 2 bin dolar, halbuki 6 bin liranin 6 bin dolara tekabul ettigi zamanlar da vardi.

ha bana kalsa nike her halukarda pahali. gecen elime %40 indirim kuponu gecti, o kuponla beraber bile cogu urun pahali geldi (bir sey almadim, onun yerine gidip costco'dan 17 dolara spor ayakkabi aldim. neden? cunku 40 yasina gelmeden emekli olma hedefim var ama o ayri bir entry'nin konusu). piyasada her pahali urunun ucuz versiyonlari da var. ille de en pahali markayi almak zorunda degilsiniz.

diyeceklerim bu kadar.