Tanrı ile Birlikte Melek Tavus Adlı Meleğe de Tapılan Farklı Bir Din: Yezidilik
yezidilik, xii. yüzyıl'da yaşayan şeyh adi bin musafir'in görüşlerine dayandırılan dinsel akıma
verilen addır. inançları maniheizm, mazdaizm, musevilik, nasturizm ve islamiyetin bir karışımıdır. bu din, sanıldığının aksine tamamen zerdüştlük temelleri içermez; ondan etkilenmiştir ve islamiyet öğelerini de içerisine alarak oluşmuş karma bir dindir.
yezidiliğin ilk olarak bir tarikat akımı olarak çıktığı söylenebilir ki şeyh adi bin musafir, bir dönem abdülkadir geylani'nin müridi olmuş, onunla beraber hacda bulunmuş bir şahsiyettir. daha sonra hakkari'ye gelerek bu tarikatın temellerini atmıştır. zamanla tarikat temelleri aşınmış olup içinde bulunan (ve her tarikatın başına gelebilecek) ruhban (din asilzadeleri ve bunlara verilen hürmet) kurumu sayesinde dinleşmiş. anadolu'daki diğer dinlerin bir harmanı olarak ortaya çıkmıştır. şeyh adi musaffir ve bir emevi halifesi olan yezidi kutsallaşan şahsiyetlerdendir. adi musaffirin ehli sünnet diniyle ilgili kitabı ana kitaplarıdır. bunun dışında mushaf-ı reş ve kitab-ül cilwe diğer kaynaklarıdır.
islam, hristiyanlık vs. dinlerde belirtilen şeytanın yaratılan bir varlık olduğu inancı yezidilerde yoktur. başlangıçta şeytanın ve tanrının eşit güçte oldugunu, daha sonra melek tavus yani şeytanın cennetten kovulduğuna inanırlar. bu yüzden hem şeytana, hem de tanrıya ibadet onlar için gereklidir.
bu dindeki ruhban sınıfının yapılaşması günümüz ve daha önceki sufi veya sufi olmayan tarikatların bir çoğundaki yapılaşmaya müthiş şekilde benzer. bu sınıfta mir, şeyh baba, şeyhler, fakirler, pirler şeklinde bir yapılaşma vardır. mir, en üst seviyedeki dini yetkilidir ve mirlik veraset yoluyla geçer. genelde babadan oğula geçer. şeyh baba, en büyük fetva kurumudur. zekatlar verilirken bunun yüzde 30 yakın kısmı ruhban sınıfına verilmek zorundadır ve bu şekilde dinin korunduğuna inanılır.
oruçlar aralıkta olmak üzere 3 gündür. bunun dışında şeyhler ve pirler aralıkta ve temmuzda olmak üzere 20 gün oruç tutarlar. namazlar gün doğarken ve batarken kılınır.
orta doğu kökenli, bugün en kalabalık nüfusun isveç'te yaşadığı bir din yezidilik. nüfus cüzdanlarında din hanesinde x yazdığı rivayet olunur. dışa kapalı bir hayat sürerler. evliya çelebi seyahatnamesi'nde yezidilerin yanlarında kara köpekle dolaştığı ve yıkanmadıkları rivayet edilmektedir. yaşadıkları bölgelerde yaygın islami mezhebin şafi mezhebi olduğu ve şafi mezhebinde de köpeğin temiz sayılmaması nedeniyle halkın kendilerinen uzak durduğu ifade edilmektedir.
kutsal merkezleri bugün kuzey ırak'ta bulunan laliştir. eski bir sabi tapınağının üzerine inşa edilmiş bir tapınak kutsal kbul edilir. tapınağın ön cephesinde siyah bir yılan resmi mevcuttur. dinlerinin kurucusu olarak bilinen adiyy bin musafir'in imam-ı azam abu hanifeden ders aldığı iddia edilmektedir. adiyy bin musafirin kabrinin üzerinde ayet-el kürsi yazılı bir halı serilmiştir.
kutsal günleri çarşambadır. çarşamba günü ilk insan olan şahid bin carr'ın yaratıldığı gün olmakla birlikte pek çok kutsal olayın gerçekleştiği gündür. islamiyet dahil pek çok dinden izler taşıyan dinde muaviye, yezid velid gibi islami gelenekte pek yeri olmayan isimler çocuklara verilir.
kutsal kitapları kürtçe olarak kaleme alınmış olup meshaf reş (kara kitap) ve kitab-el cilve dir. dil olarak çoğunlukla kürtçe konuşmaktadırlar. namaz, oruç vs. gibi ibadetler mevcut olmakla birlikte namazın islam'da yasaklanmış olan vakitlerde eda edilmesi, orucun şarapla açılması gibi ritüeller dini tamamen farklı kılmaktadır.
yezidiler, ölümden sonraki yaşama inanmamakla birlikte tanrının bu dünya üzerinde bir şekilde etkisi olduğuna inanır ve tanrının varlığının kutsallığından öte, bu dünyadaki yaşamlarını düzgün bir şekilde devam ettirebilmek için tanrıya tapar ve ona dua ederler.
yezidilik'e göre tanrıyla birlikte bu tanrının iradesinden bağımsız hareket edebilen melekler vardır. asıl tanrı dünyadaki iyi olan şeyleri yaratandır, kötülüğü yaratan ise melek tavus'tur. bu inanca göre gerçek tanrı iyidir ve ondan sadece iyilik gelir. kendi varlığında herhangi bir şekilde kötülük taşımadığı için kötülük yapmaz, insana zararı dokunmaz.
tavus ise kötülüğün, açlığın, kıtlığın kaynağıdır. bu kötülüklerden korunmak isteyen yezidi, kötü olana tapmak ve onun istediklerini gerçekleştirmek zorundadır. bu yüzden yezidiler kötüye tapar ve inançlarının bu kısmı nedeniyle sık sık satanistlerle karıştırılırlar.
yezidilik içinde çok fazla mistik öğe barındıran ve ilahi dinler öncesi dönemden birçok parça taşıyan bir inanış olması itibarıyla ilginçtir, incelenmelidir. türkiye'de bu öğretiye inanan insanların sayısı oldukça azalmıştır.