Tarihimizin İlk Demokratik Seçimi: 1833 Bolu Muhtarlık Seçimleri
osmanlı devleti padişahı ikinci mahmud döneminde gerçekleşen ve türk tarihindeki ilk seçim kabul edilen 1833 senesi muhtarlık seçimleri hakkında...
padişah ikinci mahmud, türk tarihindeki en zeki ve yenilikçi liderlerden biridir. öyle ki gerçekleştirdiği yeniliklerden bazılarının günümüzde dahi faydasını görmekteyiz. işte bu padişah döneminde binlerce yıllık tarihimizdeki bir ilk daha yaşanmış ve bolu'da halkın katıldığı bir muhtarlık seçimi yapılmıştır. muhtar; kelime anlamı olarak da "seçilmiş" demektir.
muhtarlık teşkilatını kuran padişah da ikinci mahmud'un kendisidir.
yeniçeri ocağı'nı ortadan kaldıran padişah, mahallelerde nizamı sağlayabilmek, giriş çıkışları denetleyip istanbul'a göçü engelleyebilmek adına 1829'da üsküdar, galata ve eyüp'te ilk muhtarlıkları kurdurmuştur. lâkin bu muhtarlar seçimle değil; atamayla görevlendirilmişlerdir. daha sonra ise kastamonu vilâyetinin taşköprü semtinde âyan olan hacı ömer, halka kötü davranınca ortadan kaldırılmış ve ilk taşra muhtarlığı burada kurulmuştur. esasen bu ayanlar da devletin başına beladır ve türk tarihindeki ilk anayasal belge kabul edilen sened-i ittifak da yine ikinci mahmud döneminde, 1808'de devlet ile ayanlar arasında gerçekleştirilmiş bir antlaşmadır. ayrıca osmanlı tarihinde işkenceyi yasaklayan ilk belgedir.
evet, ikinci mahmud zeki bir yöneticidir demiştim. taşköprü'deki âyanın yerine istanbul'daki gibi muhtarlar getirilmiş ve kısa sürede çoğu vilayette âyanlar görevden uzaklaştırılarak muhtarlık sistemi yerleştirilmiştir.
yine bu tarihte ahâlînin katılımıyla yani atamayla değil seçimle yetkilendirilen ilk muhtar ise bolu'nun merkezinde göreve başlamıştır.
bu ilk olmuş daha sonraki yıllarda vilayet nizamnâmesine göre her köy kendi muhtarını bir yıllığına seçebilme hakkına sahip olmuştur. 18 yaşını doldurmuş erkekler isterlerse devlete yıllık en az 50 kuruş vergi vermek koşuluyla bu seçimlere katılabilmişlerdir.
bu fotoğraf tarihimizdeki ilk seçimin, bolu muhtarlık seçimlerinin belgesidir.
bu fotoğraf ise aydın vilâyetinin sarıkemer köyü'nde gerçekleştirilen muhtarlık seçimlerinin sonucunu gösteren bir mazbataya aittir.