bu yazı birçok kanaldan (internet sitesi, dizi, belgesel ve kitaptan) alıntı yapılarak hazırlanmıştır. uzun bir yazı oldu. iyi okumalar, ufkunuzu katlayacağından eminim.

beden dili ile karakter analizleri

angelina jolie’nin fbı ajanı olarak başrolünü oynadığı hayatın benim filminde, cinayetten dolayı gözaltına alınan şüphelinin ifadesine müracaat edilmektedir. kasabalı polisleri küçümseyerek suçlunun ifadesi için hücreye giren fbı ajanı angelina jolie, çantasından dosyayı çıkarmak isterken olay mahallinde bulunan suç aletini yere düşürür. ( yanlışlıkla düşürdüm havası vermeye çalışır). şüpheli suç aletini görünce yerinden fırlayarak panik halinde “ne yapmaya çalışıyorsunuz, beni itirafa mı zorluyorsunuz” diye bağırmaya başlar.

fbı ajanı, hücreden çıktığında şüphelinin masum olduğunu, gerçek suçlu birisinin, suç aletini görünce hiç tepki göstermeyeceğini, bunu vücut dilinden anladığını ifade eder. şüpheli serbest bırakılır. filmin sonunda şüphelinin azılı katil olduğu meydana çıkar. şüphelinin vücut dilini bilmesi serbest kalmasına yol açtı. peki günümüzde insanların, vücut dilini bilmesi ve vücut dilinden neleri ifade ettiğini anlaması nasıl bir fayda sağlayacaktır.?

vücut dili nasıl ortaya çıktı. yüzyılın başında hepimiz yeni bir bilim dalına tanık olduk. bu bilim sözel olmayan iletişim biçimleriyle ilgilendi. sözel olmayan iletişim biçimleriyle uğraşan bilim adamları insanların hareket ve işaretlerini seyrederek yorumlamaya başlandı. aslında her insan, beden dilini kullanır. albert mehrabian, bir mesajın toplam etkisinin yaklaşık % 7 sinin sözel , %38’nin sesli, % 55’nin de sözel olmayan öğelerden oluştuğunu ortaya koymuştur.

günümüzde beden dilini doğru kullanamayan insanlar için beden dili bir iletişim kara kutusu ve ancak o kara kutuyu bulup çözebilen insanlar iletişim bilgisine layıkıyla ulaşabiliyor. çünkü saçlarımızdan ayak parmaklarımıza kadar mesajlarla doluyuzdur.

ana dilimizden başka bir dil öğrenmek için, zaman ve enerji harcarız. temel dilimiz olan bedenimizin dili öğrenmek için neden zaman ayırmadığımızı anlamak güçtür. hiç kimse beden dilinin ifadelerinden kaçamayacağı veya bunu bastıramayacağı için, bu dili öğrenmeye çalışmak çok yararlıdır. sigmund freud, bir keresinde bir hastasının sözleriyle evliliğinin ne kadar mutlu olduğunu anlatırken fark etmeden alyansını parmağından çıkarıp geri taktığını fark etmişti. bu bilinçdışı hareketin anlamının farkında olan freud hastanın evliliğiyle ilgili sorunları ortaya çıkmaya başladığında hiç şaşırmamıştı.

insan diliyle çok kolay, bedeniyle ise çok zor yalan söyler. yalanı beden dilinde de saklamayı herkes yapamaz. ağızdan çıkanın yalan olduğunu anlamak için beden dilini iyi okumak gerekiyor. bir insanın gözünün içine baka baka yalan söylemek zordur. bunu herkes yapamaz. yalan söyleyen birinin belirli bir süre sonra göz temasından kaçtığı, ses tonunda hissedilir ölçüde değişimlerin ortaya çıktığı görülecektir.

başkalarının hareketlerini incelemek ve okumak için olduğu kadar kendi hareketlerinizin de bilinçli bir şekilde farkına varmak için günde en az on beş dakika ayırın. bu tür okumalar yapmak için en iyi yerler insanların bir araya gelip etkileşime girdikleri sosyal etkinlikler, iş toplantıları, partiler, hava alanları mükemmel yerlerdir. kendinizi, bir hava alanında hayal edin ve çevrenizdeki insanların diyaloglarına odaklanın. burada nelere neler yaptıklarını gözlemleyin. burada diyaloglarda nelere dikkat edilmeli birlikte gözlemleyelim.

açık avuç gerçek, dürüstlük, sadakat ve teslimiyetle bağdaştırılmıştır. insanlar iki temel avuç konumunu kullanırlar. birincisinde avuç yukarı dönüktür ve yiyecek veya para dilenen dilencinin tipik hareketidir. bu hareket içtenlik, samimiyet göstergesidir.

ikinci harekette ise avuç sanki bir şeyi tutuyor veya kısıtlıyormuşçasına aşağıya dönüktür. avuç aşağı doğru çevrildiğinde anında daha otoriter olursunuz. nasıl bir köpek teslimiyet veya yenilgiyi belirtmek için boynunu gösterirse insan denen hayvan da aynı tavır veya duyguyu belirtmek için avuçlarını kullanır. avuç yumruk şeklinde kapalıdır ve ileriye uzatılan parmak konuşanın dinleyicisini figüratif olarak dövdüğü sembolik bir copa dönüşür.

ağız koruyucu bir çocuğununki kadar kolay anlaşılır olan çok az yetişkin hareketinden biridir. beyin bilinçaltından söylenen yalan dolu sözleri bastırmaya çalışırken el ağzı örter ve başparmak da yanağa bastırılır.
boyun kafa kaşıma, yazı yazarken kullanılan elin işaret parmağı kulak memesinin altını veya boynun yan tarafını kaşır. bu hareket bir tür şüphe veya emin olmama işaretidir.

birisi başkalarının görüş veya davranışlarını onaylamadığı ama kendi görüşünü bildirmekten de çekindiğinde yaptığı sözel olmayan hareketler açığa vurulmayan bir görüşten kaynaklanan hareketler olup bunlara yerine koyma hareketleri denir. kıyafetlerinin üzerinden hayali toz, parçaları toplamak da bu hareketlerden biridir. 

kafa bir yana doğru eğildiğinde; bu kişinin anlatılan konu ile ilgilenmeye başladığı anlamına gelir. hayvanlar kadar insanların da bir şeyle ilgilenmeye başladıklarında başlarını yana eğdiklerini ilk fark edenlerden biri charles darwin´di. baş aşağıya eğikken tavrın olumsuz hatta yargılayıcı olduğunu gösterir. eleştirel değerlendirme hareket gruplarında genellikle baş aşağıya eğiktir ve karşınızdakinin başını kaldırmasını veya yana eğmesini sağlayamazsanız bir iletişim sorunuyla karşı karşıya kalabilirsiniz. her iki el de başın arkasında duruş, bu hareket muhasebeci, avukat, satış müdürü, banka müdürü gibi mesleklerden olan veya kendilerine güvenli veya bir konuda kendilerini baskın ya da üstün hisseden kişilere özgü bir harekettir.

kemer veya ceplere sokulmuş başparmaklar cinsel olarak saldırgan bir tavrı göstermek için kullanılan harekettir. televizyondaki western’lerde halka en sevdikleri silahşorun erkekliğini göstermek için kullanılan en yaygın hareketlerden biridir. 

kollar hazır olma konumuna geçer ve eller de genital bölgeyi vurgulayarak ana gösterge görevini yapar. erkekler bu hareketi bölgelerini belirlemek veya diğer erkeklere korkmadıklarını göstermek için kullanırlar.

belli ışık durumlarında, kişinin ruh hali ve tavrı olumludan olumsuza veya olumsuzdan olumluya geçerken göz bebekleri küçülür veya büyür. bakışların da kendi içinde çeşitleri vardır. iş bakışı, iş tartışmaları yaparken karşınızdakinin alnında bir üçgen olduğunu hayal edin. bakışlarınızı bu bölgeye yönelterek ciddi bir ortam yaratırsınız ve karşınızdaki sizin iş yapmak konusunda ciddi olduğunuzu anlar. yan bakış ise ilgi veya saldırganlık iletmekte kullanılır. hafif kalkmış kaşlar ve bir gülümsemeyle birlikteyse ilgi anlamına gelip flört işareti olarak yaygın şekilde kullanılır. aşağıya dönük kaşlar, çatık alın veya aşağıya dönük ağız köşeleriyle birlikte şüpheli, saldırgan veya eleştirel bir tavır anlamına gelir. mahrem bakış dediğimiz bakışta gözler karşındakinin gözlere ve çenenin altından kişinin vücudunun diğer bölgelerine doğrudur. yakın karşılaşmalarda gözler ve göğüs ya da memeler arasındaki üçgen, daha uzak karşılaşmalarda ise gözlerle apış arası arasındaki üçgendir.

çoğu havyan türleri gibi insanların da erkeği dişi yaklaşırken hazırlık hareketleri yapar. elini boğazına götürerek kravatını düzeltir. kravatı yoksa yakasını düzeltir veya omuzlarından hayali tozları silkeler ve kol düğmelerini, gömleğini, ceketini ve diğer giysilerini düzeltir. ayrıca saçını da düzeltebilir.

dişiye karşı yapabileceği en saldırgan cinsel gösteri genital bölgeyi vurgulayan saldırgan başparmaklar kemerde hareketidir. ayrıca vücudunu kadına çevirerek ayağını ona doğru uzatabilir. mahrem bakışı kullanır ve bakışlarını normalden bir an daha uzun tutar. gerçekten ilgileniyorsa göz bebekleri büyür.

kadınlar da erkekler gibi saça dokunma, giysileri düzeltme, bir veya iki ellerini birden kalçalarına koyma, ayak ve vücudun erkeğe çevrilmesi daha uzun mahrem bakışlar ve artan göz teması gibi aynı temel hazırlık hareketlerini kullanırlar.

dişi flört hareketleri olarak vücut dilinin nasıl kullanıldığını sheraton stone’nin oynadığı “temel içgüdü” filminde birçok yönüyle görebilirsiniz. bu yönüyle çok iyi hazırlanmış bir filmdir. 

sadece tek başparmağın kemere sokulduğu veya bir çanta veya cepten dışarı çıktığı başparmaklar kemerde hareketini yaparlar. ilgili bir dişi potansiyel erkek eşine bileklerinin iç tarafındaki düzgün yumuşak teni gösterecektir. konuşurken avuçlar da erkeğe gösterilir. sigara içen kadınlar bu tahrik edici bilek / avuç göstermeyi sigara içerken çok kolay yaparlar. bilek gösterme ve saç atma hareketleri dişi bir görünüme sahip olmak isteyen eşcinsel erkekler tarafından da taklit edilir. yan bakış hareketi ise önemlidir. göz kapaklan kısmen düşük olarak kadın erkeğin bakışına erkek fark edene kadar karşılık verir ardından hemen bakışlarını kaçırır. bu tahrik edici bir gözetlenme ve gözetleme hissi uyandırır ve çoğu normal erkeği ateşlendirmek için yeterlidir. ağız hafif aralık, ıslak dudaklarla dişi genital bölgesini simgelemek amacını güttüğünden dudaklar yalanarak veya kozmetiklerle ıslak gösterilir. ruj, bir kadın cinsel olarak uyarıldığında dudakları, memeleri ve cinsel organları kanla dolarak daha büyük ve daha kırmızı olurlar. ruj da binlerce yıldır kullanılan ve cinsel olarak uyarılmış dişinin kızarmış cinsel organını taklit etmeyi amaçlayan bir tekniktir. silindir şeklinde bir nesnenin ellenmesi, sigara, şarap kadehinin ayağı, parmak veya herhangi uzun ince bir nesnenin ellenmesi ne düşünüldüğünün bilinçaltı bir göstergesi olabilir.

neredeyse insanlar tarafından kullanılan tüm yapay yardımcılar kullanıcısına pek çok açıklayıcı hareket yapma fırsatı tanır ve gözlükler de kesinlikle buna istisna değillerdir. en yaygın hareketlerden biri çerçevenin saplarından birini ağza götürmektir. gözlükleri ağza götürmek de bir kararı bekletmek veya geciktirmek için kullanılabilir. görüşmeler sırasında bu hareketin genellikle tartışmanın sonunda kişiden karar vermesi istendiğinde ortaya çıktığı görülmüştür. 

sahte gülümsemelerde ağız hafifçe kulaklara doğru çekilir ve gözlerden gerçek duygu okunamaz. gerçekte ise yüz kırışır ve göz parlar.
göz bebeklerimiz özellikle kendimizi rahat hissettiğimiz, duygusal anlamda bağlı olduğumuz sevdiklerimizin yanında büyür.

biri size “seni seviyorum” dediğinde ya da farklı bir konu hakkında bir şey söylerken gözlerini kısıyorsa bu kendini rahatsız hissettiğini ve isteksiz olduğu anlamına gelir. ayrıca sinirlendiğimizde veya hoşlanmadığımız bir şey olduğunda da gözlerimizi kısarak bu duruma tepki veririz.
ellerin gözlerle kapatılması “duyduğum veya gördüğüm şeyden hiç hoşlanmadım.” demeye işarettir.
biriyle konuşurken karşınızdaki kişinin gözlerine kısa dokunuşlar yapması, konuşulan konu hakkında olumsuz düşüncelere sahip olduğu anlamına gelir.
duyulan bir haber ya da olan bir olay karşısında göz kapaklarının açılmasında yaşanan gecikme ya da uzun süreli kapanma, olumsuz duyguların ya da memnuniyetsizliği ifade eder.
karşınızdaki kişinin kaşları hafifçe kalkmış ve gözleri açılmış ise bu, olumlu bir duygu içerisinde olduğunu göstermektedir.
karşımızdaki insana güvenmediğimizde ya da inanmadığımızda yan gözle bakarız.
bilmem anlamına gelen omuzları kaldırma hareketi kesinlikle evrensel bir hareket. anlamı ise “bilmiyorum” veya “anlamıyorum”. uzmanlar bu hareketin 3 bölümlü bir hareketler bütünü olduğunu belirtiyor. elleri havaya kaldırmak “elim boş ve tehlikesiz” anlamına geliyor. omuzları yukarı çekmek içgüdüsel bir boğazı saldırıya karşı koruma hamlesi, kaşları kaldırmak ise bir nevi teslimiyet göstergesi.
parmak ile işaret ederek üstünlük gösterme hareketi, bu hareketi çok açıklamaya gerek yok aslında, dünyanın her yerinde olduğu gibi türkiye’de de nice kavga bu hareketle başlar. karşıdakine haddini bildirmek ve “ben senden üstünüm” demek için kullanılır. yerse.

uzmanlar endişe, şaşkınlık, korku gibi huzursuz edici durumlarda insanların farkında olmadan kaşlarını kaldırdıklarını söylüyor. misal biri saçınızın çok güzel olduğunu söylerken kaşları havadaysa kibar olmaya çalışıyordur.
siz farkında olmasanız da ses tonunuzdaki değişiklik konuyla ilgilendiğinizi belli ediyor. kadınların sesleri ilgilendikleri bir konuyla ilgili konuşurken daha cıvıl cıvıl olurken, erkeklerinkini ise neredeyse bir oktav daha kalınlaşıyormuş.

psikologların pek çoğu karşıdaki insanla benzer hareketler sergilemenin onunla rahat hissettiğinizin ve aranızda bir bağ olduğunun göstergesi olduğunu belirtiyor.
göz kontağı birbirinden farklı anlamlara gelse de her halükarda karşıdakini ciddiye aldığınıza işaret eder. tanımadığınız birini tehdit olarak görüp göz kontağında tutmak isteyebilirsiniz ki burada bakışlarınız korkulu ya da endişelidir. bambaşka bir örnek ise sevişmek istediğiniz bir insanın gözlerine davetkâr bir şekilde bakmaktır. ancak karşınızdaki kişi gözlerinize fazlaca uzun bakıyorsa her şey yolunda olmayabilir.
yalan atmayı pek beceremeyen ve sürekli gözünü kaçıran insanların aksine kimi yalancılar doğrudan gözünüze bakar hatta muhtemelen daha inandırıcı olsun diye bu “bana güven” bakışını fazlaca uzatırlar ve sizi rahatsız ederler. gözlerini kırpmadan hareketsiz de durabilirler.
2.000 karşılıklı görüşme görüntüsü üzerinde yapılan araştırmalar gösteriyor ki eğer bacak bacak üstüne atma durumu varsa o ortamdan anlaşma çıkma ihtimali çok düşük. psikolojik olarak bacak bacak üstüne atma kişinin zihinsel, duygusal ve fiziksel olarak kapalı olduğunu gösteriyor.
etkilenmeyi açıklayacak tek bir hareket yoktur aslında ama şöyle bir örnek karşıdakinin sizden etkilendiğini gösterir: göz kontağı kurduktan sonra biraz gözünü kaçırıp tekrar size bakıyor ve o sırada saçlarıyla oynayıp gülümsüyorsa ve bunların ne demek olduğunu anlamıyorsanız size yazıklar olsun gerçekten!
kenetli bir çene, kasılmış bir boyun ve kalkan bir kaşla karşı karşıyaysanız ortada tatsız bir iş vardır
ister içinden gelsin ister bunun eğitimini almış ya da gördüklerini taklit ediyor olsun insanlar bir gruba hükmederken benzer hareketler sergiler. ya da sizi o gruba hükmettiğine inandırırken. dik durmak, bir amacı varmışçasına yürümek, büyük el hareketleri yapmak bunlardan sadece bir kaçıdır.
titreyen bir bacak titreyen bir ruhu temsil eder. bacaklarınız vücudunuzun en büyük parçasıdır, eğer hareket ederlerse bunu gizlemeniz zor olur. titreyen bacaklar gerginlik, iğrenme ya da her ikisinin de göstergesidir.
kollarını bağlamak ise yerine göre bir savunma göstergesidir. vücut dilini bilmek ve yorumlamak genelde kolay olsa da kişinin hareketlerini içinde bulunduğu duruma göre değerlendirmek bu işin en önemli noktalarındandır. bir örnek vermek gerekirse kollarını kavuşturmuş bir insan iletişime kapalı gibi görünse de bunun bir başka sebebi üşümüş ya da kollarını koyacak bir yer bulamamış olması olabilir.
omuzlar düşük ve öne doğru eğik bir vaziyet tamamen karşı tarafa bir saygısızlık anlamına gelir. birilerinin zor kullanmasıyla oraya geldiğinizi anlatır. dik durmalısınız ve söyleyeceklerinizi ağzınızın içinden değil, gür sesle söylemelisiniz.
biriyle konuşurken sürekli kol saatinize bakmak ya da duvardaki saati izlemek büyük bir saygısızlık örneğidir. çabuk konuş acelem var anlamını taşır. ya da “senden daha önemli işlerim var” anlamına da gelebilir. tam bir sabırsızlık örneğidir ve bu karşıdakinin anlayabileceği kadardır. karşınızdaki ne anlama getirdiyse o derece tehlikeli bir durumla karşı karşıya kalırsınız.
başınızı biraz yukarı kaldırarak gözleri kısmak ve karşınızdakine aşağılayıcı bir bakış anlamına gelir. bu bakış ilgisizlik ve aşağılama anlamına gelir. karşınızdaki konuşurken mutlaka biraz öne eğilmeli ve onu dinlemelisiniz.
kollarını bağlamak karşı tarafa ve anlattıklarına karşı kapalı olduğunuz anlamına gelir. söylediklerinle ilgilenmiyorum, dinlemiyorum ve ciddiye almıyorum anlamlarına gelecektir. ayrıca bu tip duruşlar kendinize çok güvendiğinizi ve egoist bir yapıya sahip olduğunuzu da gösterebilir. beden dili araştırmalarına göre ellerini masanın üzerinde tutmanız en doğru yöntemdir. konuştuğunuz kişi konuşurken ellerini gizlemeye çalışıyorsa, bu durum kişinin gergin olduğunu ve sizden bir şey sakladığını işaret etmektedir.
baş sallama “katılıyorum” anlamına gelir. karşınızdaki konuşurken “onu anladığınızı ve aynı düşünceyi paylaştığınızı” anlamına gelen bir beden dili ifadesidir. ancak karşınızdaki uzun süreli bir konuşma yaparsa konuşma sonuna kadar sürekli kafanızı sallamayın.
karşınızdakinin elini koparırcasına el sıkışmak her ne kadar kötü olsa da zayıf el sıkışmaktan daha iyidir. karşınızdakinin yapısına uygun şekilde el sıkışın. el sıkışmayı göz teması ile yanyana düşündüğümüzde ise dikkat etmeniz gereken bir husus var. hem göz teması kurayım hem de el sıkışayım diyorsanız lütfen bastığınız yere dikkat edin. takılıp düşmeniz içten bile olmaz.

sonuç
yukarıda yazılanların yanı sıra beden diliyle ilgili birçok hareket bulunmaktadır. beden dilini ifade eden hareketler, kişilerin karakter özellikleri ile alakalı olarak mesajlar verir. insanların iletişim halinde oldukları günümüzde beden dilini bilmek hem karşımızdakileri ikna etmek bakımından hem de bizim söylediklerimizin inandırıcılığı açısından önemlidir. eğer bu dili iyi bir şekilde uygularsanız, toplumda dikkat çeken bir kişiliğe kavuşabilirsiniz. vücut dilini bilmek ve uygulamak insanları avantajlı konuma getirir.
görüntü bazen aldatabilir... ama ses asla...

gerçekten düşündüklerimiz...
%10 söylediklerimizde, %20 vücut dilimizde, %70 ise sesimizde gizlidir...

1997 yılından bu yana dünyanın birçok ülkesinde ses analizi ürünleri ve servisleri geliştiren nemesysco ltd, patentine sahip olduğu lva (layered voice analysis) teknolojisi sayesinde başta güvenlik çözümleri olmak üzere, finanstan eğlenceye kadar birçok alanda ses analiz çözümleri üretmektedir. kalın ses, ince ses... titrek sesler... çocuk yada yetişkin kadın veya erkek seslerini ayrı ayrı inceleyen analiz yöntemleri vardır.
bazende adli amaçlı konuşma ve konuşmacı tanımada kriminal daire başkanlığı ses analiz laboratuvarında kullanılmakta olan yöntemde, suç konusu ses kayıtlarında konuşması geçen ve mukayese analizi yapılacak kişinin konuşmalarından mukayese metni oluşturulmakta ve bu metin hedef kişilere okutturulmak sureti ile mukayese kayıtları oluşturularak, orijinal konuşma kayıtları ile karşılaştırılmaktadır.
bu yöntemin icrasında, metinden okuma esnasında vurgu, tonlama ve saire gibi bürün öğeleri büyük bir ölçüde kaybolmaktadır. bu tez, kaybolan bu bürün öğelerinin alternatif bir ezberden tekrar yöntemi kullanılarak mümkün olduğu ölçüde geri kazanılmasını, bu sayede daha sağlıklı bir adli amaçlı konuşmacı tanıma analizi yapılmasını amaçlanır.
bu amaçla 16 farklı konuşmacıya ait doğal konuşma, ezberden tekrar ve metinden okuma olmak üzere üç farklı durumda aynı metin üzerinden ses kaydı yapılır. oluşturulan bu kayıtlardan elde edilen spektrogram ve dök parametreleri her bir konuşmacı için konuşmacıdan kaynaklanan farklar açısından karşılaştırılır ve analize pozitif katkısı olacağı değerlendirilen bulgular elde edilir. bu bulguların ışığı altında, ezberden tekrar alternatif yönteminin daha da geliştirilerek mevcut yönteme entegre edilmesi sonucunda oluşturulacak yeni yöntemin adli amaçlı konuşma ve konuşmacı tanımaya pozitif yönde katkısı olacağı ortaya konur.

edit: video eklememin daha iyi olacağını söyleyen @almanca cok kaba bir dil e öncelikle teşekkürler.

konuyla ilgili birkaç video ekliyorum, ilgisi olanlar youtube'dan kısa kısa videoları da bulabilir, bunlar biraz daha belgesel tarzında.

şerif izgören semineri
history channel'da yayınlanan beden dili belgeseli