sonunda hayalimi gerçekleştirip bir kısmını gezdiğim ülke ve ıssızlığın sözlük tanımıdır moğolistan.

gitme kararı aldığımızda ilk iş vizeyi araştırmıştım. bizim pasaporta vize istemiyorlar. 30 güne kadar kalabilirsiniz. uçakta dolduracağınız küçük bir form ile kolayca halloluyor. moğolistan için ya aeroflot ya da thy tercih edeceksiniz. aeroflot moskova aktarmalı(moskova sonrası miat ile devam ediyorsunuz), thy ise bişkek aktarmalı. ikisi de yaklaşık 10 saat sürüyor. aktarmada geçireceğiniz süreye göre bu artabiliyor. biz aeroflot ile moskova aktarmalı gittik. genel anlamda memnun kaldık. ülkenin tek uluslararası havalimanı ulaanbaatar'da. küçük bir havalimanı burası. şehre yaklaşık 45 dakika uzaklıkta. genelde oteller ve hosteller havalimanı servisi veriyorlar.

bizim turumuz 8 günlük orta moğolistan ve gobi çölü turuydu. orta moğolistan'da karakorum, orhun vadisi, orhun şelalesi, göktürk yazıtları ve semi-gobi dedikleri yer vardı. orhun vadisi ve orhun şelalesi doğası bakımından muazzam. biz 1 gece kaldık ancak 3-4 gece kalınabilecek kadar muhteşem bir yer. göktürk yazıtları, karakorum şehrine 1 saat uzaklıkta. yolunu tika asfaltlamış. müzesi var. orijinal yazıtlar müzenin içinde. yazıtların bulunduğu yerlere de replikaları yapılmış. müzede hem yazıtlar hem de yazıtların çevresinde bulunan küçük şeyler var.

semi-gobi dedikleri yer ise küçük kum tepeciklerinin olduğu bir yer. manzarası ve doğasıyla değişik bir yer. bir yanda yemyeşil stepler, bir yanda kum tepecikleri.

gobi çölünde ise bayanzag tepecikleri, khongoryn els kum tepesi ve yolyn kanyonu var. orhun vadisinden gobi çölüne geçiş için bir gece bir yerde kalmak şart. yol üzerinde ongii manastırı var. ancak bu manastır 1920'li yıllardaki komünist devrim sırasında yıkılmış. şu an 2 bina ayakta sadece. biz burada konakladık bir gece. sonrasında gobi çölüne doğru devam ettik.

gobi çölündeki bayanzag tepecikleri, hem renginden hem de güneşin vurma açısından dolayı kırmızı görünen tepecikler. zamanında burada büyük arkeolojik kazılar yapılmış. bir sürü dinozor fosili avrupa'ya kaçırılmış buradan. çölü ilk hissettiğiniz nokta buralar.

khongoryn els kum tepesi, gobi çölündeki kum kısmının kuzeybatısında. rehberimiz 400 m yükseklikte olduğunu söyledi. tepeye çıkması 1-1.5 saat sürüyor. çıkınca göreceğiniz manzara harika. gidecekler için söylüyorum. şort giymeyin, ayağınızdaki ayakkabıyı çıkarın. daha rahat edeceksiniz. gobi çölünün kum kısmı yine rehberin söylediğine göre yaklaşık 10 km genişlik ve 100 km uzunluğunda bir şerit şeklinde. kuzeyden gelirken bu şeridin bir kısmını göreceksiniz. burada bir çadırda kum tepecikleri manzaralı bir sabaha uyanmak harika bir şey.

yolyn kanyonu ise gobi çölünün sınırında sık yamaçların arasında içinden su akan yaklaşık 1 km uzunluğunda bir kanyon. bitki örtüsü ve güneşin dağlara çarpıp yansımasıyla değişik renkler meydana çıkıyor.

bunlara ek olarak terelj park ve white stupa dedikleri yerleri de gördük. terelj park, başkentin hemen doğusunda cengiz han'ın devasa heykeline çok yakın bir doğal park. başkente yakın olduğu için de biraz daha kalabalık diğer yerlere göre. moğolistan'daki çoğu yere göre daha fazla yeşil barındıran bir yer. burada turtle rock ya da praying lama rock dedikleri bir kaya var. aryaval meditasyon manastırı da yine bu parkın içinde.

white stupa ise tam olarak kapadokya'nın henüz peri bacası olamamış hali diyebiliriz. budist manastırlarındaki bulunan stupa'lara benzerlikleri dolayısıyla white stupa adını vermişler.

ve başkent ulaanbaatar. ülke nüfusunun 3'te 1'i başkentte yaşıyor. başkent çok geniş bir alana kurulmuş ancak başkentteki tüm olay tek bir cadde ve bunun çevresinde dönüyor. bu cadde peace avenue. türk büyükelçiliği de bu cadde üzerinde. baya uzun bir cadde. zaten bu caddeye paralel olan tourist street dedikleri yer harici bir yerleri yok. 

birkaç bilgi daha vermek gerekirse

- 1 tl yaklaşık 695 tugrik yapıyor. marketlerde 1500 tugrik'e bira bulabiliyorsunuz. mekanlarda ise 3000 tugrik civarında. içtiğimiz en pahalı bira hard rock cafe'deydi. o da 5000 tugrikti. yemek fiyatları ise gittiğiniz mekana göre değişiyor ancak 5000-6000 tugrik ile başlayıp 15000 tugrik'e kadar çıkıyor.

- tur ayarlayacaksanız facebook, couchsurfing ve tripadvisor üzerinden araştırabilirsiniz. bu coğrafya için tur ayarlamak sizin isteklerinize bağlı. yani kişi başı 400 dolara da tur bulabilirsiniz, 2000 dolara da. tabi ne kadar kişi olursa tur fiyatı o kadar düşüyor. iyice konuşup anlaşmak lazım. tabi bazıları da önce oraya gidiyor, orada tur ayarlamaya çalışıyor. bu da bir yöntem. bunu da yukarıda bahsettiğim peace avenue'da bulabilirsiniz.

- şehirde, ülkede ingilizce bilen sayısı çok az. basit bi moğol konuşma sözlüğü işe yarayabilir.

- bol bol nemlendirici alın. özellikle güneyi çok kuru. alışık değilseniz teniniz de çöle dönüyor.

- kırsala çıktığınızda tuvalet şartları pek iyi değil. tabi eğer lüks turist kamplarında kalırsanız bu dediğim geçerli değil. göçebelerin çadırlarında kalırsanız muhtemelen 2m derinlikteki bir kuyuda işinizi halletmeye çalışacaksınız.

- genelde tur şirketleri su ihtiyacını karşılıyor ancak karşılamazsa tur şirketine yola çıkmadan önce markete uğramasını söyleyin. hem su stoğunuzu yapın hem de atıştırmalık alın.

- mesafeler çok uzak ve yollar asfalt değil çoğu yerde. bunu göz önünde bulundurun. hangi arabaya binerseniz binin bu yollar sizi yoracak. araba kiralamanın iyi bir yöntem olduğunu düşünmüyorum. zira hiç tabela yok. moğol şoförler resmen içgüdüleri ile hareket ediyorlar. araba tamirinden anlamıyorsanız yine sıkıntı çıkabilir zira yollardan dolayı araçlar çok kolay bozuluyor.

- moğollar geleneklerine çok bağlılar. özellikle göçebe çadırlarında rehberlerinizin direktiflerini uygulayın. insanların kutsallarına saygı göstermek gerekiyor.

- ülkede deve, ren geyiği, koyun, keçi, at, inek ve yak hayvanları besleniyor. deve için ya semi-gobi ya da gobi çölü tarafına gitmeniz gerekecek. yak daha çok orta moğolistan'da var. koyun, keçi, at ve inek her yerde var. ren geyiği yetiştiren göçebe aileler ise ülkenin kuzeyinde.

- şamanlar çok yaygın değil. moğolistan denince herkesin aklına şaman geliyor ancak şamanizm'e inanan sayısı ülkenin yüzde 3'ü. onlar da genel anlamda ülkenin kuzeyinde yaşıyor. ülkenin yüzde 90'ı budist. yüzde 5 ise müslüman. müslümanlar ülkenin batısında yaşayan kazaklar.

- ülkeden alabileceğiniz en önemli hediye kaşmir. türkiye'de fiyatlar nasıl bilmiyorum ancak ortalama kalitede bir yerden bir bere, bir atkı 50 dolar civarında. keçe ve yak yününden yapılan kıyafetler de kaşmir ile birlikte satılıyor.

- moğollar bulmacalara ve puzzle'lara çok meraklılar. bununla ilgili sattıkları küçük çaplı şeyler var. hatta bunun için başkentte müze bile var. müzenin küçük mağazasında puzzle ve bulmaca satın alabilirsiniz.

- vejeteryanlar için biraz zor bir gezi olabilir. zira tüm mutfakları et üzerine kurulu. deli gibi et tüketiliyor. etleri de çok lezzetli. tur yaparsanız khorkhog yemeyi unutmayın.

- kımız (airag), suutei tsai (sütlü tuzlu çay) için ev yapımı kurabiyelerden ve deve peynirinden tadın.

özetle gezmesi zor ama çok zevkli bir asya ülkesi

gördüğünüz manzaralara değiyor. ufuk çizgisinden güneşin doğuşunu da batışını görebiliyorsunuz. alabildiğine düzlük, alabildiğine ıssız.

Gobi Çölü'nü 3 Günde Yürüyerek Geçen Türk Gezgin