Temel Sorumluluklarını Gerçekleştirmeyen Aciz Devletlere Verilen İsim: Failed State
nedir, ne değildir?
failed state, fund for peace (barış vakfı) tarafından kullanılan ve çeşitli başarı kıstasları göz önüne alındığında, başarısız kabul edilen devletler için kullanılan kavram. vakıf; failed state sınıflandırmasında, sosyal, ekonomik ve siyasal olmak üzere üç ana başlık altında topladığı on iki göstergeyi kıstas alıyor. her kıstas için ülkelere 0-10 arasında bir puan veriliyor; yani ülkeler 120 puan üzerinden değerlendiriliyorlar. bir ülkenin puanı ne kadar yüksekse, o derece başarısız sayılıyor. puanlarına göre ülkeler dört sınıf altında toplanıyorlar. örneğin, geçtiğimiz yıl 177 devlet dört başarı sınıfına göre sıralandığında dördüncü sınıfın en son sırasında 16.8 puanla norveç yer alıyor. yani tersten düşünüldüğünde norveç, en başarılı devlet sıralamasında birinci sırada...
örneğin 2008'de listenin birinci sınıfının birinci sırasında 114.2 puanla somali yer alıyordu. türkiye 75.4 puanla ikinci sınıfta ve 92., dünyalar fatihi abd ise 32.8 puanla üçüncü sınıfta 161. sırada bulunuyordu.
(kaynak: http://www.fundforpeace.org/…=view&id=99&itemid=140)
kavramın türkçe'de üzerinde uzlaşılmış bir çevirisi yok. başarısız devlet, düşkün devlet, güçsüz devlet gibi öneriler var. aciz devlet kavramının tutabileceğini düşünüyorum.
detaylandıralım
failed state yani başarısız devlet, egemen bir hükümetin temel koşullarının ve sorumluluklarının artık düzgün işlemediği bir noktaya kadar parçalanan siyasi bir yapıdır. bir devlet, işlevlerini düzgün bir şekilde yerine getirse bile, hükümet meşruiyetini yitirdiğinde başarısız olabilir.
başarısız devlet, modern dünya sisteminde egemen ulus-devletin iki temel işlevini yerine getiremeyen bir devlettir, kendi toprakları ve halkları üzerinde otorite oluşturamaz ve ulusal sınırlarını koruyamaz. başarısız bir devletin yönetim kapasitesi, insanları ve kaynakları kontrol etmek için gereken idari ve örgütsel görevleri yerine getiremeyecek ve yalnızca asgari kamu hizmeti sunabilecek şekilde zayıftır. vatandaşları artık hükümetlerinin meşru olduğuna inanmaz ve devlet uluslararası toplumun gözünde gayri meşru hale gelir.
bir ülke ne zaman failed state olur?
bugün itibarıyla en geniş kabul gören devlet tanımı, max weber'inkidir: devlet, sınırları içerisinde fiziksel gücün meşru kullanımı konusunda tekele sahip olan insan komünitesidir. bir devlet bu tekeli kaybettiği an "failed state" olmaya adaydır. örneğin, türkiye'de sadece güneydoğuda değil bir iki yerde daha etkin paramiliter gruplar ortaya çıksa ve bulundukları yörelerde yaşayanlar bu paramiliter güçleri meşru görse, türkiye o an bir "failed state" olur.
"failed state"lerin yaygın özellikleri arasında, birbiri ile rekabet halinde olan siyasi elitlerin varlığı, ekonomik istikrarsızlık, gelişmemişlik, yolsuzluk, devletin sistemli olarak suç işleyen bir örgüt haline gelmiş olması, hukukun üstünlüğü ilkesinin uygulamaya geçirilememesi, güvenliğin sağlanamaması gibi olumsuzluklar sayılabilir.
pakistan'ın bugün en yaygınca verilen "failed state" örneklerinden biri olmasının nedeni de zaten ülkenin bugün itibarıyla fiilen yukarıdaki bütün özellikleri taşıyor olmasıdır.