Tez Yazma Aşamasında Kendisini Okumuş Birinden: Halil İnalcık Neden Bu Kadar Büyük?
halil inalcık... tez yazma aşamasındayken, kendisi hakkında buraya 3-5 cümle yazmak istediğim bir insan. arkadaşlar; şimdi hani bazı büyük insanlar vardır. çok büyük insanlardır, ama niye büyük olduklarını gerçekten işin içine girmeden anlayamazsınız. örnek vereyim.
mesela aziz sancar neden bu kadar büyüktür? neden nobel aldı? bilime katkısı nedir? biyo-kimya ile ilgilenmiyorsanız bilmemeniz normal.
semih saygıner bilardo'da dünya şampiyonu oldu diye mi ünlü sadece? bilardo'da hep dünya şampiyonları çıkıyor. bu adam neler kattı bilardoya da bu kadar ünlü oldu? kaçımız biliyor?
muhammed ali dışında şampiyon boksör mü çıkmadı da senelerdir muhammed ali'yi konuşuyoruz?
ya da einstein? hadi genel görelilik ya da e=mc2 falan duydunuz ama, mesela einstein nobel fizik ödülünü bunlardan ötürü almadı. fotoelektrik etkisi'nden aldı. kaçımız ne olduğunu biliyor bu fotoelektrik etkinin?
ya da gandhi niye bu kadar ünlü? mandela neyi başardı? socrates, platon ve aristo'nun fikirleri binlerce yıldır neden tartışılıyor? marx nasıl peşine milyonları takabildi?
yüzlerce isim sayabiliriz ve bu isimlerin neler yaptıklarını aşağı yukarı biliriz. ama bu "aşağı yukarı" dışında neler yaptıklarını, neden kendi alanlarındaki insanlar arasından bu kadar ayrıldıklarını pek iyi bilmeyiz.
halil inalcık'ı da "büyük bir tarihçi" olarak çoğumuz biliyoruz ama neden bu kadar büyük?
diğer tarihçilerden kendisini ayıran ne? hah ben şimdi kendi gördüğüm kadarı ile halil hoca'nın niye böyle büyük olduğunu söyleyeyim.
1 yıldır lisansüstü seviyede tarih çalışması ile meşgûlüm. nereye elimi atsam, nerede bir bilgi kırıntısı bulsam, nerede "neymiş ya bu" desem, altından halil inalcık çıkıyor. kafama bir mesele takılıyor, bunu nereden bulurum diye kurcalıyorum, hocanın 1962'de yazdığı bir makalede buluyorum sonucu. oha be. ondan önce de kimse açıp bakmamış nedir bu diye.
hocanın lakabını biliyorsunuzdur; "tarihçilerin kutbu" diye. gerçekten öyle arkadaşlar. zira tarih alanında bir çalışma yapacaksanız, iki ihtimaliniz var:
1. hocanın çalışmalarından ve görüşlerinden faydalanacaksınız
2. hocanın çalışmalarından ve görüşlerinden faydalananların çalışma ve görüşlerinden faydalanacaksınız.
mesela bazen bir makale görüyorum. hocanın adı bile yok. sonra merak edip makaleyi yazan profesöre bakıyorum, halil inalcık'ın doktora öğrencisiymiş gençliğinde.
herhangi bir çalışmada bile konu ile biraz alakalı gayet bilindik hususları dillendiriyorsunuz, ancak bu "gayet bilindik" hususlar bile bundan 100 sene önce hiç çalışılmamış, hiç arşive girilip incelenmemiş konular. "gayet bilindik" hale ise halil inalcık getirmiş. adam onlar "gayet bilindik" olsun diye yüzlerce ayrı kaynak taramış.
gerçekten çok merak ediyorum, hiç doğmamış olsa, tarihçi olmasa, ya da hasbelkader gençliğinde ölse falan, yemin ediyorum tarihçiliğimiz şu an felaket durumda olurdu.
mesela komşu memleketlerde bu denli büyük tarihçiler var mı merak ediyorum. yunanistan'ın, gürcistan'ın, bulgaristan'ın falan halil inalcık denginde bir tarihçileri var mı? halil inalcık denginde tarihçisi olmayan ülkelerin tarihlerini kim yazıyor, kim araştırıyor, kim inceliyor? gerçekten bize kattığı değeri paraya çevireceksek, milyarlarca ama milyarlarca dolar eder. milli bilincimize kattığı şeylerin listesini çıkartsak, ansiklopedi hazırlamamız gerekli. halil inalcık konuyu araştırana kadar "bilmediğimiz" o kadar çok tarihimiz varmış ki, saysam "oha bunu hoca yazana kadar bilmiyor muyduk" dersiniz. bilmiyorduk abi bilmiyorduk. bu adam yazdı onları.
halil inalcık, gerçekten tarihçilerin kutbu olduğu kadar; çağdaş türk tarihçiliği'nin de kutbudur. hayal bile edemeyeceğimiz kadar şanslıyız memleketimizde böyle bir insan yaşadığı için.
"hocanın önemini yüksek lisansta mı fark ettin?" diyenlere cevabım; lisans eğitimim tarih değil. yüksek lisans eğitimim tarih.