FELSEFE 8 Eylül 2021
31,1b OKUNMA     462 PAYLAŞIM

Tıp Sembolünün Hırsızların Tanrısı Hermes'in Asası Olarak Yanlış Kullanılışının Hikayesi

Tıp sembolü olarak neden sağlık tanrısı Asklepios'un asası yerine, hırsızların tanrısı Hermes'in asası olarak kullanılıyor?

eski yunanda tıbbın ve sağlığın tanrısı asklepios'tur. sembolü bir asaya sarılmış yılandır. heykellerinde genellikle bu yılanlı asa ile tasvir edilir. tıbbın asıl sembolü de bu asadır:

hermes ise hırsızların, kumarbazların, yalancıların, çobanların tanrısıdır. hermes'in üzerinde iki yılan bulunan kanatlı asasının adı "caduceus"tur:

peki nasıl oluyor da gerçekte tıbbın sembolü asklepios'un asası iken hem sağlık bakanlığı hem de türk tabipler birliği amblemlerinde hırsızların, kumarbazların, yalancıların tanrısı hermes'in asasını kullanmayı tercih ediyorlar. bu modern tıbba bir gönderme midir? 

hikaye 16. yüzyılda başlıyor. hermes'in bir diğer görevi de tanrıların mesajlarını taşımaktı. bu nedenle yayımcılar kendilerini de bir mesaj dağıtıcısı olarak gördüklerinden hermes'in sembolünü yaptıkları baskılarda sıklıkla kullanıyorlardı:

19. yüzyılda john churchill isimli tıp kitapları basan bir yayımcı da bu sembolü kullanmayı uygun gördü:


sembolün tıpla alakası olduğundan değil sadece sembol artık basımevleriyle özdeşleşmiş olduğundan. tıbbi kitapları basan diğer ingiliz yayımcılar bunu takip etmese de abd'deki tıp yayımcıları sembolü yaygın şekilde kullanır oldular; bu nedenle sembol insanların kafalarına sanki tıpla ilişkiliymiş gibi yerleşti:


hermes'in bir diğer özelliği ise arabuluculuk yeteneğiydi. efsaneye göre, kavga eden iki yılanın arasına asasını sokar iki yılan kavgayı keser ve asanın üzerinde kalırlar. asanın iki yılanla tasvir edilme sebebi budur. 

roma döneminde sembol bu gün beyaz bayrağın kullanıldığı şekilde kullanılıyordu. bu sembolü gösteren bir elçi saldırıya uğramaksızın düşman tarafına kendi komutanının mesajını iletebiliyordu. vestfalya barış anlaşması için bastırılan hatıra madalyalarında da bu işaret kullanılmıştı:


1856 yılında amerikan sedye taşıyıcıları omuz bantlarında çarpışan askerler arasında olmadıklarını göstermek üzere caduceus işaretini kullanmaya başladılar:


özellikle amerikan iç savaşı'nda işaret yaygınlaştı. bununla birlikte ordunun sıhhiye birliklerinin sembolünde 1812den beri asklepios'un asası vardı. 1902 yılında abd silahlı kuvvetleri sağlık dairesi sıhhiye birliklerinin savaş dışı konumuna vurgu yapmak için amblemlerine caduceus'u yerleştirdi:

bunun sonucu olarak abd'de yanlış bir şekilde tıp sembolü olarak dünya uygulamalarının aksine caduceus kullanılmaya başlandı. 

bizde orduda kullanılan işaretlerde tabip, veteriner hekim ve sağlık sınıflarının sembollerinde hala asklepios'un asası var:


ama sağlık bakanlığı ve türk tabipler birliği amblemlerinde abd etkisi gözleniyor: