zeka denilen olgu en genel anlamda zihinsel güç ve kapasiteyi belirlerken, yaratıcılık denilen olgu ise birçok alanda yaratma yeteneğini içeriyor.

yaratıcılığı tetikleyen unsur şüphesiz ki zekadır ancak tek başına yeterli bir faktör de değildir.. bu yüzden yaratıcı olduğu düşünülen bireyler için araştırmalar yapılır..
yaratıcılığı sınıflandırmak maalesef ki zekayı sınıflandırmaktan daha meşakkatli bir iş..
neden mi? 

gelin alana değer katan zeka kuramlarına bir göz atıp anlamaya çalışalım

- gardner’ın çoklu zeka kuramı

- stenberg’in triarşik zeka kuramı

- spearman’ın iki etmenli zeka kuramı

- thorndike’ın çok etmenli zeka kuramı

- guilford’un üç boyutlu zeka kuramı

- thurstone’un küme etmen zeka kuramı

- piaget’in zeka uyum kuramı

- gardner’ın duygusal zeka kuramı

- terenzini’nin örgütsel zeka kuramı

"e peki nerede yaratıcılık?" dediğinizi duyar gibiyim.. yok aslında ama tam olarak burada

eşik değer hipotezi'ne göre; zeka ve yaratıcılık arasında ~120 iq değerine kadar pozitif bir korelasyon bulunduğu, ancak >120 iq değerinden sonra ise negatif bir korelasyon bulunduğu görülmüştür. genellemeye gidilememesi alanda çalışmayı zorlaştırmaktadır.

platon ve aristoteles zamanlarından günümüze yaratıcı deha, delilik ile eş tutulur ve akıl dışı eylemlerde ısrar etme anlamında kullanılırmış.ilginç, günümüzde ise, akıl dışı eylemelerde bulunanlara ne ad veriyoruz acaba?

yaratıcı bireylerin zihinsel süreçlerine baktığımızda yakınsak ve ıraksak düşünme becerilerine sahip olduğunu görürüz.. nedir ki bunlar? 

yakınsak düşünme becerisi, var olan durumları genişletmek için kullanılırken; ıraksak düşünme becerisi ise, bilineni ve öğrenileni değiştirme, eleştiri getirme gerekirse düzenleme anlamı taşır.. ıraksak düşünebilen, yani büyük resmi görüp, önlem alabilen bireyler bu düşünce biçimine örnek olarak verilebilir.. birkaç farklı sınıflandırmaya şimdi bakabiliriz..

zihinsel gelişim, yaratıcılık gelişimi için ön koşuldur!

1. dil gelişimi

2. algısal gelişim

3. kavram gelişimi

4. problem çözmenin gelişimi

5. yaratıcılığın gelişimi

yaratıcı düşünme 4 aşamadan geçerek varolur..

1. hazırlık

2. kuluçka

3. aydınlanma

4. uygulama ve değerlendirme

peki yaratıcı düşünmenin seviyesi var mıdır?

1. seviye: bilinen çözüm

2. seviye: küçük yenilikler

3. seviye: büyük yenilikler

4. seviye: yeni kavram

5. seviye: buluş

esasında gün içerisinde zihnimizden geçen pek çok düşünce geçmekte ve ertesi güne aktarılan bu düşüncelerin %95'i kendini yenileyen düşüncelerden oluşmaktadır.. yaratıcı düşünmek ve yeni bir şey bulmak sandığımız kadar kolay olmasa gerek.. bu kavrama işletme körlüğü denmekte imiş.. triz denilen ve mühendislik alanındaki patentlerin pek çoğunun incelenmesi ile oluşturulan algoritmaya dayalı bir düşünce sistemi geliştirilmiştir.. 

bu düşünce sisteminin kaşifi genrich altshuller'e göre; insanların fikirleri benzerlik gösteriyordu.. öne sürülen fikirlerin farklı adlarda olsalar da benzer ürünler olması, insan zihninin yeni bir özelliğini keşfetmemize yarıyor..

yaratıcı düşünmek sanıldığı kadar kolay bir iş değil!

"hayat sorunlar üzerine kuruludur. karşılaştığınız herhangi bir soruna karşılık geliştirdiğiniz çözümün gerçekten çözüm olduğuna inanıyorsanız yanılıyorsunuz. çünkü her çözüm kendi sorununu yaratır. bu da sizi fasit bir dairenin içine sokar ve çözümsüzlüğe götürür. oysa aksiyon sorun karşısındaki reaksiyon sorunu tahmin edebilirseniz çözümü ona göre hazırlayabilirsiniz." genrich altshuller

yaratıcı düşünme pek çok açıdan doygunluğa ulaşmış bir zihnin ürünüdür ve yaratıcı düşünme geliştirilebilir bir olgudur.. nasıl mı?

“kim temelde öğretmense, öğrencileriyle ilgili bütün her şeyi ciddiye alır, kendini bile. yetenekli olmak yetmez; buna izin vermemizde istenir.” nietzsche

- lütfen çocukların kendi problemlerini üretip çözmelerine fırsat verin..

- problemlerinde boğulmaya başladıklarında destek olabilirsiniz ancak, her sorun kendi spesifik çözümünü de beraberinde getirecektir, izin verin, yol gösterin.. 

- onların hayatını üst düzeyde kolaylaştırmayın, bu zihinsel tembelliği besleyecektir..

- hu ve adey'in geliştirdiği bilimsel yaratıcılık testi'ni uygulayabilirsiniz.. bu testteki verilere göre bir yöntem seçerek; scamper, altı şapkalı düşünme tekniği gibi eleştirel düşünceyi besleyecek veya ayrıca yaratıcı drama yöntemi ile de yaratıcı düşünmeyi geliştirebilirsiniz..

kaynaklar: 

yaratıcılığın felsefi temelleri ile ilgili olarak şu makale incelenebilir..

ayrıca: şu https://www.tzv.org.tr/#/ türkiye zeka vakfı ve şu: http://www.tuzed.org/…ations/cilt2/sayi1/sayi1.html türk üstün zeka ve eğitim dergisi sayfalar ziyaret edilebilir efenim..

mühendislik uygulamaları ile ilgili olarak da; http://www.deu.edu.tr/…alioglu/dosyalar/yar_sor.ppt ilginç bir yaklaşım buradadır..

Bu içerik de ilginizi çekebilir