Viski Kültürüne Yabancı Olanlara Fikir Verebilecek Giriş Bilgileri
viski, üç ülkede farklı yöntemlerle üretildiği için scotch whisky, irish whiskey ve bourbon diye üçe ayrılır
- bourbon, abd'de üretilir ve bir kez damıtılır (bkz: distilasyon). (bkz: jack daniels)
(bkz: jim beam)
- scotch, iki kere distille edilir. ayrıca yapımında kullanılan tahıllar, damıtılmadan önce açık ateşte kurutulur ve ateşin dumanı tahıllara siner. bu yüzden, scotch'ta bir yanık kokusu hissedilir. (tabi ben burda harbi malt viskiden bahsediyorum). (bkz: macallan)
(bkz: laphroaig) (bkz: talisker) (bkz: glenmorangie)
- irish whiskey, üç kere damıtılır. tahılları da sac üzerine kurutulduğu için, ateşin dumanı sinmez ve scotch'da olduğu gibi yanık kokusu hissedilmez. (bkz: jameson) (bkz: bushmills)
viskiler üçe ayrılır: malt viski, tahıl viskisi, karıştırılmış (harman) viski
bir kelt atasözü, "en iyi çıplak olduğu zaman alınabilen iki şey vardır; bunlardan birisi viskidir" diyormuş. tecrübenin aktardığı bir diğer bilgi ise şu; tadına bakarak bir bok anlamıyorsanız, etiketin üzerinde yazan fiyata bakın. pahalı viski iyi viskidir. riskli olmakla birlikte adlarına bakılarak da seçim yapılabilirmiş. mesela, adının başında glen sözcüğü olanların kaliteli olma olasılıkları çok yüksektir. adı bu sözcükle başlayan 127 çeşit viski olduğunu da hatırlatırım.
ayrıca adı eski manasına gelen old ya da auld ile başlayan 101 marka viski varmış. ammavelâkin bu hepsinin eski olduğu anlamına gelmediği gibi, eski olanların da her zaman iyi olacağı anlamına da gelmezmiş. adı royal ile başlayan 62, king ile başlayan 44, "gold/golden" ile başlayan 27 olmak üzere, toplamda 450 çeşit viski markasının olduğunu biliyor muydunuz?
detaylandıralım
yasalara göre scotch viski en az üç yıl fıçıda bekletilmelidir. kalitesi düşük viskiler üç yıl geçer geçmez hemen şişelenir. ancak kaliteli viskiler dört, beş, hatta on yıl bekletildikten sonra şişelenir. ayrıca kaliteli scotch viskiler, diğerlerinin aksine bourbon fıçılarında değil, çeşni katması bakımından, içinde daha önce kıymetli ispanyol şarabı sherry bekletilmiş olan fıçılarda dinlendirilerek hazırlanır.
ana maddesi: tahıl, nişasta ve arpa maltı.
viski dünyanın pek çok ülkesinde, değişik metod ve isimlerle üretilir ve viski üretimi çok eski yıllara dayanır. viski konusunda iskoçya, irlanda ve amerika dünyanın üç büyük üreticisidir. iskoçlar yüzyıllardır viski üretiyor. iskoç viskilerine ait ilk yazılı belge, 1494 tarihlidir. irlanda viskisi ikinci sırayı takip ediyor ve iskoç viskisiyle aralarında bir rekabet var. irlandalılar 1608 tarihli dünyanın ruhsatlı en eski damıtımevine sahipler öncesinde ise viskilerini kaçak damıtıyorlardı. uzun zaman aristokratların himayesinde üretilmiş, ancak 1900'lü yılların başlarından itibaren yavaş yavaş el değiştirmeye başlayarak, küçük esnafların da üretimi öğrenmesiyle geniş bir alana yayılmıştır yani zamanla viski üretimi aile imalatı olmaktan çıkıp bir sanayi haline gelmiştir. irlanda'nın dünya piyasalarına çıkan viskilerinden sadece üçü single malt. amerikan viskileri ise her yönüyle irlanda ve iskoç viskilerinden farklı. amerikan viskilerinin en önemli kategorisi ise bourbonlar. iskoçya, irlanda ve amerika'dan sonra dünyanın dördüncü büyük viski üreticisi kanada'dır ancak kanada viskileri iddiasizdır.
viski çok yönlü bir içkidir. yani nasıl içileceği tamamen tercihlere göre şekil kazanır. genelde sek ve az bir miktar su ile sunulur. irlandalılar'ın güzel bir lafı vardır "bir erkeğe iki şeyi asla yapmayacaksın. birincisi karısına sarkıntılık, ikincisi viskisine su koymak". viskiyi çoğunlukla markasıyla söylerler. viski geldiği zaman bardağın yanında küçük bir sürahide su bulunur ve herkes isteğine göre su koyar. ancak buz ya da farklı içiceklerle karıştırılarak ferahlatıcı bir "long drink" de olabilir. soda, limonata, ginger ale ile birlikte içilebilir. son zamanlarda "harmanlanmış scotch", yemeklerde şarap yerine içilen bir içki olarak tercih edilirken, "sek maltlı scotch", aperatif ya da yemek sonrası içkisidir. viskinin hangi sıcaklıkta içilmesi gerektiği ile ilgili bir zorunluluk yoktur, tamamen tercihe kalmıştır.
bir yudum alıp ağızda hafif dolaştırıldıktan sonra viskinin tadına varılır. iyi bir malt viski o kadar yoğun olur ki, kokladığınızda bile sanki bir yudum almuş kadar tatmin olup, bir yudum daha almak için biraz daha beklemeyi tercih edebilirsiniz. çünkü doymuş olursunuz. viskilerin nerede üretildiğini ve özelliklerini bilerek içmek gerekir. viskiyi türüne ve bölgesine göre farklı yerlerde ve farklı zamanlarda içmek gerekiyor.
iskoçya'da viski daha çok suyla ya da birayla tercih edilir, yanında ise peynir de çikolata da yenir ve viski içimi iskoçlardan öğrenilir.
bazı yüksek kalite viski önerileri
the glenlivet nadurra 16 yıllık: nam-ı diğer, speyside'ın gülü. bunun %48 "standard cask strength" olanı da var ama benim tavsiyem, alkol oranı üretimden üretime değişen ve küsuratıyla gayet orijinal duran, klasik 16 yıllık nadurra. ismi gaelce doğal kelimesinden gelen bu arkadaş gayet berrak bir renge sahiptir. boğazınızdan inerken bir yakar ama asla damakta acı bir tat bırakmaz. içtikçe içesi gelir insanın. bir pernod ricard üretimi olarak, hem bulunabilirlik, hem de fiyat-performans açısından caziptir. viski tüketimimin bu denli artmasından birinci derecede sorumlu olan bir tür ateş suyu.
yamazaki 18 yıllık: kör tadımlarda iskoç rakiplerini gömmeye başlayan japon viskilerine dair efsaneyi henüz duymadıysanız; bu fenomeni şahsen deneyimlemek için alın size bir fırsat. yamazaki, viski fanatiklerinden kitlelere yayılmaya yeni yeni başlayan japon üretimlerinin en önemlilerinden biri şüphesiz. tek noksanı, 18 yıllık sınıflamadaki çoğu rakibinden pahalı olması. bunun da bir çözümü var tabi ki. harman viski içmeyi göze alarak, nikka from the barrel'a yöneleceksiniz ve japonlardan uzak kalmayacaksınız.
dalmore king alexander iii: kendisi highland bölgesinden katılıyor ve yarışmacı arkadaşlara başarılar diliyor. sık viski tadımı yapan insanların getirdiği eleştirilerle başlayalım öncelikle; %40 alkol yeterli ağırlığı vermiyor; o kadar karmaşık işlemden geçtikten sonra daha karakterli bir viski olması gerekirdi; ve görece pahalı. bana soracak olursanız, üzerinde çok çalışılmış bir yumuşaklığı var. hatta sanat eseri seviyesindeki bir yumuşaklık bu bahsettiğim -yağ gibi kaymak deyimi sanki bu viski için bulunmuş. viski içmek ana konu değilse, duruma daha iyi uyacak bir seçenek düşünemiyorum bu sebepten ötürü. ayrıca her içildiğinde ismi hakkındaki hikayeyi yad etme fırsatı da cabası. sonradan dalmore'un sahibi olacak clan mackenzie'ye üye birinin 1263'te iskoç kralı üçüncü alexander'ı bir geyiğin altında ezilmekten kurtarmasına dayanıyor bu viskinin ismi. tüm dalmore şişelerindeki geyik figürü de bu olaydan geliyor.
talisker 10 yıllık: adalar bölgesinden nadide bir seçim. öncelikle talisker alacaksanız, son dönemde çok havalı sunumlarla her yerde karşımıza çıkan yaş ibaresiz ürünlerini tercih etmemenizi tavsiye ederek başlayayım ("57 north" üretimini bir kenara ayırıyorum sadece; gerçekten iyi gidiyor). bunların içimi kötü mü? tabi ki hayır. hepsi talisker gibi prestijli bir üreticinin elinden çıkıyor sonuçta. fakat 12 yaş altı tek maltlar arasında sürekli ödüller alan, senelerdir süren üretimi ve uygun fiyatıyla gönüllere taht kurmuş bir klasik olan talisker 10 yıllık varken sıranın diğerlerine gelmemesi lazım. hatta daha ileri götüreyim, talisker 10 yıllık varken, johnnie walker black label ve chivas regal 12 yıllık gibi harman viskiler duty free'leri ve yurt sathındaki bilimum barları nasıl kontrol edebiliyor şaşıyorum. işte bunlar hep pazarlama...
not: bir başka büyük viski bölgesi olan lowland'den örnek veremedim çünkü çok haşır neşir değiliz. diageo'ya ait olan glenkinchie, aralarında en çok tutulanlardan ve benim az da olsa fikir sahibi olduğum tek üretici.