insan beyninin temelde nasıl çalıştığını anlatan cognitive bias'ların solcu olani.

üzerinden çok uzun zaman geçmeden tekrar aynı bilgiyle karşılaşıldığında, beyin bunun önemli bir bilgi olabileceğini not alıp senin dikkatini bu bilgiye vermeni istiyor. üstelik beynin, bilgiyle tekrar karşılaşmadan önce aradan geçen zaman ne kadar kısaysa, senden aynı oranda daha fazla dikkat vermeni istiyor.

bunun sebebi ise insan beyninin pattern recognition alanında, yani örüntü tanıma'da ve analiz etmede ustalaşmış, gezegenimizin diğer canlı beyinlerine fark atmış durumda olması.

telefon açan kişiye az önce aklımızda onun olduğunu söylememizin sebebi, beyinlerimizin bunun söylemeye değer bir olay olarak görmesi. aklımızdan geçen kişinin az sonra aramasını enteresan bulmamızı isteyip, bizi duruma şaşırtıyor, ardından "ne kadar garip degil mi, az önce aklımdaydin" dedirtiyor.

çünkü arka arkaya karşılaşılan bilginin önemli olabileceğini biliyor. arka arkaya karşılaşılan bir bilginin, olayın - neyse, bir dizinin (sayı dizisi gibi) başlangıcı olduğunun farkında ve bu yüzden daha fazla önem veriyor. sıra sıra dizilmiş 100 kırmızı topun arasına 10 siyah top rastgele dizildiğinde, bu 10 siyah topun yanyana denk gelenleri nasıl dikkatimizi çekiyorsa, beyin de aynı sebeple bize uyarısını yapıyor.

hayat boyu duydugumuz kelimeler, işittiğimiz sözler, yolda gördüğümüz insanlar, okuduğumuz yazılar aslında beyin için bir bilgi kirliliği. kendi başlarına beyin için pek bir şey ifade etmeyen bu bilgi yığınının arasında sadece peşi sıra aldığı bilgilere önem verirse işini yapacağını biliyor ve bu bilgilerin önemli olabileceği dürtüsüyle sahibine uyarı veriyor. "bak bu önemli olabilir, bir ilgilen istersen".

her söylediği önemli olmayabiliyor. daha geçen gün yolda gördüğümüz bir yabancıyı, çok geçmeden tekrar gördüğümüzde dikkatimizi çekiyor, "ben bunu geçen de gördüm" diyoruz. bu fenomenin hatırlamaktan farkı, sahibine verdiği "bu olayın arkasında sanki bir gizem var" havası. o yüzden çoğu kez bir bilgiyle üzerinden çok geçmeden tekrar karşılaşınca şaşırıyoruz, altıncı his gibi bir hisle muhatap oluyoruz.

öğrenmeye meraklı aç beyinlerde ise hatırlamak ile bu fenomen arasındaki mesafe kısalıyor. "nerde duydum ben bunu" diyerek üzerine gidip heyecanla araştırma yapma eğilimindeki beyinler buna bir örnek.

baader-meinhof fenomeni aslında bir nevi algıda seçicilik. beynin kendisine gelen her bilgiye eşit davranmaması, kısa aralıklarla peşi sıra gele alakalı bilgi kırıntılarını bir kenara ayırıp onlara ayrı muamele yapması da denebilir.