Yeni Okurlar İçin İdeal Şekilde Düzenlenmiş Bir Albert Camus Okuma Sırası
camus diğer filozoflara benzemiyordu
diğer filozoflar varoluşçuluk, acı, özne-nesne, varlık, mantık gibi şeyler diyorken camus "deniz, yağmur, yaz, güneş, kum, çiçek, böcek" gibi şeyler diyordu. niye böyle şeyler diyordu camus? camus bir turizmci miydi? tam olarak öyle değil... ona göre insanın "tersi ve yüzü", onun dünya ile olan baş başalığı olmalıydı. tanrı düşüncesi aradan çıkartılıp tamamen dünyanın insana vaat ettiklerine odaklanmalıydı insan. bunu yaptığında da dünyanın anlaşılmaz olduğunu, onun üzerine kafa yormanın gereksiz olduğunu ve bizim için biçilmiş roller neyse, sisifos'un kendi kayasıyla olan başbaşalığı gibi kendi rolümüzü oynamaya devam etmemiz gerektiğini düşünmüştü. ne de olsa camus'den yüzlerce yıl önce yaşamış olan shakespeare koymuştu noktayı : "bütün dünya bir sahnedir / kadın, erkek bütün insanlar da oyuncular." diyerek...
absürttü insan ona göre. yani uyumsuz, saçma, uygunsuz, yersiz, hissiz, duyusuz. hani şu zeki demirkubuz'un yazgı filmindeki musa gibi. o halde izniniz olursa hadi biraz "yabancı"laşalım artık!
hepiniz duymuşsunuzdur bu efsane kitabın giriş cümlesini: "bugün annem öldü, ya da dün, bilmiyorum."
bir kitabı ana dilinden değil de çeviri olarak okuduğumuzda neler neler kaybediyoruz biliyor musunuz? gelin size bunun boyutunu çok kısaca anlatayım. üstte yazdığım cümlenin fransızca orijinali tam olarak şu şekilde:
"aujourd'hui maman est morte. ou peut-être hier, je ne sais pas"
fransızca'da "annem"in karşılığı "ma mère" iken, camus burada neden "maman" kelimesini kullanmış ola ki? çünkü "ma maman" bir fransız okuduğunda adeta küçük bir çocuk söylüyormuş gibi "anneciğim" demekmiş. yani ssklı, maaşlı, yemekli ve esnek çalışma saatleri olan bir işle birlikte düzgün bir hayata sahip olduğunu düşündüğümüz meursault, aslında yetişkin bile olamamış ve ölüme karşı hala bir çocukmuş gibi bakan bir çocuk-adam'dan ibaret. hani şu çiğ köfteci ali usta hep öyle diyor ya, aklınızda da öyle kalsın. (bkz : öğrenildiğinde ufku iki katına çıkaran şeyler) durun daha bitmedi...
"ma maman" demiştim. e peki yukarıdaki cümlede fransızca'daki iyelik eki olan "ma" nerede? yok! çünkü meursault annesine hiç sahip değildi ki onu kaybetsin! bir şeye sahip olmadığınızda onu kaybedemezsiniz değil mi? muh-te-şem. queen'in bohemian rhapsody şarkısında freddie mercury'nin "mamaaaaa uuuuuuu" derkenki zevkini alıyorum şu an bunları yazarken.
yabancılaştıktan sonra camus, descartes'ın “düşünüyorum öyleyse varım” felsefesini "başkaldırıyorum, öyleyse varız" haline çevirip kendi bireysel başkaldırı düşüncesini oluşturdu. komünizm ve devrimcilik düşünceleri yüzünden yanından ayrılmayan arkadaşı sartre ile kavga etti. sartre, camus'ye "ya bu camus zaten tanrı'yı reddedip bir de üstüne çok tanrılı bir yunan mitinden yararlanıyor" dedi. biraz haklıydı. ama sonuçta "saçma"ydı her şey, bu da "saçma"ydı. insan da belki olası bir tanrı'nın pompalı tüfeğinden saçılmış bir "saçma" olabilirdi...
veba ile bireysel yazgıyı, evrensel bir yazgıya dönüştürdü. sıkıyönetim ile veba virüsünü somut bir şekilde kişileştirdi. düşüş ile 50 katlı bir binadan düşerkenki düşüşünü fark edemedi, yere çakıldı. ilk adam ile başladığı yer olan tersi ve yüzü'ne, başladığı yer olan cezayir'e, başladığı yer olan bebekliğe geri döndü. bu, bence, mükemmel bir yaşam biçimiydi!
“aşırı tutkulu bir camus hayranı olmak istiyorum ve ona dair pek çok kitabı okumak istiyorum” okuma sırası bence şöyle olmalı
tersi ve yüzü (1937)
yaz (1939-1953)
düğün-bir alman dosta mektuplar (1938)
defterler 1 (1935-1942)
sisifos söyleni (1942)
mutlu ölüm (1937 - 1971’de yayımlanıyor)
yabancı (1942)
defterler 2 (1942-1951)
denemeler (1944-1950)
başkaldıran insan (1951)
veba (1947)
sıkıyönetim tiyatrosu (1948)
defterler 3 (1951-1954)
düşüş (1956)
sürgün ve krallık (1957)
ilk adam (1994)
“o kadar detaya gerek yok, camus’nün en önemli kitaplarını okusam da bana yeterli olur” okuma sırası ise bence şöyle olabilir
tersi ve yüzü (1937)
yaz (1939-1953)
sisifos söyleni (1942)
mutlu ölüm (1937 - 1971’de yayımlanıyor)
yabancı (1942)
başkaldıran insan (1951)
veba (1947)
sıkıyönetim tiyatrosu (1948)
düşüş (1956)
ilk adam (1994)
ek olarak okuyabileceğiniz bazı yardımcı kitaplar ve öznel önerilerimden oluşan bir kitap seçkisi
- ali osman gündoğan, albert camus ve başkaldırma felsefesi
- bertell ollman, yabancılaşma
- william barrett, irrasyonel insan
- rollo may, kendini arayan insan
- viktor frankl, insanın anlam arayışı
keyifli ve camus'nün "saçma"larının arasında kendi saçmalıklarınızı fark edebileceğiniz, bunları da içinde bulunduğunuz dünyayla eşitleyebileceğiniz meraklı okumalar dilerim.