apollon, grek mitolojisinin en ilginç karakterlerinden biridir. gerçi ben azra erhat ekolünden olduğumdan, grek mitlerine ege'nin bu tarafından bakmayı seviyorum, öyle olunca apollon parlıyor da parlıyor.

apollon birçok özelliğiyle diğer on bir olympos tanrısından ayrılır. şöyle ki

- yunanistan değil, anadolu doğumludur. bu özelliğini kızkardeşiyle paylaşmakta.

- roma'da ekivaleni bulunmayan tek olimposlu. buradan onun batıdan ziyade doğuyla ilişkili olduğu sonucunu rahatlıkla çıkarabiliriz.

- özellikle ilyada'da apollon'un bu tanrılardan kişilik olarak da ayrıldığını görürüz. hepsi kendi çıkarının peşine düşmüşken apollon insanlık, adalet gibi değerlerden bahseder. nitekim truvada bu çatışmayı sık sık görürüz. akhalar klasik batı insanı iken, truvalılar doğu insanıdır; batı ve doğunun değerlerinin çarpıştığını da görürüz burada. işte bu çatışmanın olympos ayağında apollon doğu değerlerini temsil eder. ki kendisi de anadolulu olan homeros, hera ile athena'yı kötüledikçe kötüler, onlara yaptırmadığı aşağılıklık kalmaz. apollon'a ise daha yüce bir karakter çizmiştir.

- on iki olympos tanrısı, nasıl desem, somut şeyleri yönetirler. poseidon, zeus ve hades dünyayı paylaşmışlardır. savaş işlerine artemis ve ares bakar. cinsellik, güzellik, arzu, şehvet falan aphrodite' indir, doğurganlık ve bereket demeter'indir, kadının geri kalan yönlerini ise hera temsil eder. (annelik, ev kadınlığı, yöneticilik, kıskançlık, hasetlik vs.) fakat apollon enteresan bir şekilde soyuttur. apollon -sanılanın aksine- sanat değil, ışık tanrısıdır.

ışık dediğimden kastımı da maddeleyelim

1. bildiğimiz ışık, güneş: apollon güneş değildir, ama güneşle (helios) ilişkilendirilmiştir. helios her şeyi gören doğal bir varlık olarak yorumlanmışken, apollon güneşin somut yüzünü temsil eder. güneşin gökkubedeki hareketini sağlama görevi bazı efsanelerde helios' a, bazı efsanelerde ona verilmiştir.

2. sanat, insanları soyut olarak aydınlatır. bu sebeple sanat ışığı da apollon'a atfedilir. örneğin lirin mucidi hermes iken onu yücelten apollon'dur. sanatçıyı ölümsüzleştiren odur. heykellerde falan en çok onu görmemiz de bu yüzdendir.

3. düşündüğümüzde sağlık ve güzellik de ışık kapsamında değerlendirilebilir. güzel ve sağlıklı bir yüz parlar, bunlar bizi aydınlatan özelliklerdir. keza, apollon erkek güzelliğinin simgesi haline gelmiştir. sağlıkla ilgilenen tanrı odur. burada doğunun önemli bir sağlık merkezi olmasının da önemi var mutlaka. apollon' un oğlu asklepios hekimlik ve tıp, onun kızı hygeia ise hijyen tanrısıydı. fakat apollon bunların da üstünde, genel anlamda bir "sağlık tanrısı"dır.

4. doğuyla ilişkilendirilen bir diğer uğraş alanı ise kehanetti. kehanet ve kahinlik, bize gelecekten haber verir ve yine bir anlamda "aydınlanmamızı" sağlar. kahinlikleriyle ünlü atadamlar da apollon'la ilişkilendirilmiştir. insanlara görü yeteneğini veren de apollon'dur.

bu son iki uğraşın antik dünyadaki merkezlerinin apollon'a çokça tapılan bölgelerde olması (bergama, troya) tesadüf değildir elbette. sonuç olarak apollon, olimpos tanrılarından ayrı ve farklı bir komplekstir, doğu inanışlarının bir bedende birleşip batıya geçmesinden başka bir şey değildir. doğunun asıl inanışı olan ana tanrıça kültü ise parçalanmış ve çeşitli tanrıçalara dağıtılmıştır, (demeter, artemis, persephone) bu yüzden onu bu kadar net göremeyiz.

on iki olimpos tanrısı bir şekilde ibrahim dinlerinde de kendine yer buldu. tanrıların birçok özellikleri melekler ve peygamberlerinkiyle örtüşmektedir. hemen tüm tanrıların bu şekilde bir ibrahim ekivaleni bulunmaktadır. fakat içlerinde en ilginç bulduğum apollonunkidir. (bu arada, bu ibrahim dinleri meselesini "bak, buradan almışlar!!!" şeklinde yorumlamamak lazım. bu, insanlığın tarihin başından beri yaşadığı inanışların bir sonucudur ve pekala bütün dinlerin aynı kaynaktan geldiğine işaret edebilir. neyse, konumuz bu değil.)

ilginç bulduğum bir ekivaleni daha şu yazımda belirtmiştim:

apollon, yunan mitlerinde isa'nın karşılığıdır. apollon'un en önemli iki özelliği olan kehanet ve şifa, isa'nın da alametifarikasıdır. yalnız isa'nın çilesi apollon'a değil de bir başka karaktere, prometheus'a çektirilmiştir. bu sebepten ben prometheus'u hep apollon' n gölgesi gibi görürüm. öyle ya da böyle, bizler en eski zamanlardan beri bizim için acı çekmiş ve kendini feda etmiş bir figüre inanmaktayız gibi görünüyor. ya da apollon ve prometheus inanışları isa' da birleştirilmiştir. gerçi islam isa'nın çarmıha gerilmesini ve acı çekmesini kabul etmiyor. belki de erken dönem hristiyanlar, ona bir kutsiyet katmak adına prometheus'un öyküsünü ona uyarlamışlardır. bilemiyorum.