Yuval Noah Harari'nin Geleceğin Dini Olarak Tanımladığı Veri Felsefesi: Dataizm
Nedir bu?
dataizm... veri dini. tarihsel bakış açısıyla biyoloji ve bilgi-işlem harmanının geleceğe evrilmesinde savlanan, klasik dinlere ile ilgisi olmayan tekno-bilimsel kurgu. (bkz: fütürizm)
"... siyasetçilere, iş dünyasına ve tüketicilere çığır açan teknolojiler ve inanılmaz yeni güçler sağlarken akademisyenlere ve entellektüellereyse yüzlerce yıldır kayıp olan bilimin kutsal kasesini geri vermeyi vaat ediyor
...
... veri yakın zamana kadar zihinsel faaliyetin uzun zincirindeki ilk halka olarak kabul görüyordu. insanlar veriyi damıtarak bilgiye, bilgiyi kavrayışa, kavrayışı bilgeliğe çevirmekle yükümlüydü. ancak insanların devasa veri akışıyla artık başedemediğine inanan dataistler bu izleğin takip edilemediğini, datanın bilgiye dönüşmediğini, kavrayışın ve bilgeliğinse ortada kaldığını düşündüler. böylece veri işleme görevinin insan beyninden katbekat üstün kapasiteli elektronik algoritmalara devredilmesi gerektiği sonucuna vardılar. aslında bu durum, dataistlerin insanın kavrayışına ve bilgeliğine şüpheyle yaklaşmasının, büyük veri ve bilgisayar algoritmalarını daha güvenilir bulmasının sonucuydu. "
harari bu dinin eşyaların interneti sayesinde yerine oturacağını ve bunun için de zamana ihtiyacı olduğunu söyler
yani şu an kullandığımız akıllı cihazlar (telefonlar, navigasyon cihazları, akıllı ev sistemleri vb.) geliştikçe ve yelpaze açıldıkça dataizm de hümanizmin yerine geçecektir. hümanizm de semavi dinlerin yerine geçmişti.
benim görüşüm ise biraz farklı. dataizm sırtını bilime dayıyor ancak dünya sağ siyasi rüzgara kapılmış durumda. bu durum değişmezse bilimsel gelişme hızı stabilleşebilir hatta bu siyasi rüzgar durulmazsa bazı istisnalar dışında devletler bilime sırt çevirebilir. bunların dışında, bilimsel gelişme hızının artık korkutucu bir seviyeye çıktığını düşünen azımsanmayacak bir kitle de var. bunun bağnazlıkla alakası yok bence. insanlar bilimsel üretkenlikten korkmaya başladılar. sözlükte son boston dynamics videolarını kontrol edin isterseniz. tüm bunlar dataizmin düşünülen noktalara gelememesine sebep olma ihtimali var. yani bu din olgunluk çağına ulaşamayabilir.
ne var ki insanoğlu biraz da yorulmuş durumda. son 50 yıldaki bilimsel kazanım, tarih boyunca elde edilenden fazla olabilir. bu yüzden insanlık yeni ideolojilere direnemeyebilir. bununla ilgili homo deus yarının kısa bir tarihi'nde şöyle bir paragraf var: "insanlar veri yağmuruyla baş edemeyince kontrolü serbest piyasaya, kitlelerin ortak aklına ve dışsal algoritmalara bıraktı."
dataizm konusunda birkaç yanlış anlaşılma olduğunu, teorinin bazı hataları olabileceğini belirtmek istiyorum
harari'nin kullandığı "din" kalıbı tıpkı freud'un kullandığı "sapkın" kalıbına benzer. ne harari bizim bildiğimiz dini betimlemek ister ne de freud bizim anladığımız şekilde sapkın demek ister. bu farkları uzun uzadıya anlatamayacağım, çünkü başka konu, okuyunuz.
harari hatalı olabilir çünkü hümanist din ile dataist dini keskin çizgilerle ayırmış anlatırken. burası bence tartışılır. dataist din hümanist din ile bir elmanın iki yarısı gibi ilerleyebilir. yüksek teknoloji, ancak yüksek ahlak ile sürdürülebilir bir model olabilir. dataist din algoritmaları da pekala bunun farkındadır.
aşağıda şayet dünyayı yok etmemeyi becerebilirsek yaratılması kaçınılmaz olan dataist modellerden birisi var. bence, tanrısallığa giden trenin sondan bir önceki istasyonu.