Astronotların Uzayda Bir Günü Nasıl Geçiyor?
uzay; kozmik masallar diyarı, zifiri siyah bir sonsuzluk gibi görünebilir ama aslında ışıkla dans eden büyüleyici bir sahne ve hikayeler kaynağıdır. milyarlarca yıldız, bize göz kırpar gibi yanıp sönerken, rengarenk nebulalar sis perdesi gibi evrenin derinliklerine gizlenmiş mistik diyarlar yaratır.
gezegenler, buzdan ve ateşten dünyalar, gizemli uydular ve ışık hızında hareket eden kuyruklu yıldızlar, her şeyi yutan kara delikler insanı büyülerken aynı zamanda bir araya gelerek kozmik bir senfoni oluşturur.
işte bu kozmik masal içinde astronotların bir günü nasıl geçmektedir?
en yakın örneklerden gidecek olursak astronotların uzayda bir günü oldukça planlı ve yoğun geçer çünkü her bir astronot bir amaç için oraya gitmiştir ve ona göre çalışmalarını sürdürmektedir. temel olarak uluslararası uzay istasyonu'nda (ıss) yaşayan astronotlar, dünya'daki gibi 24 saatlik bir gün döngüsüne uyarlar.
yukarıda dediğim gibi astronotlar kendilerini dünya saatine göre koordine ederler ve bundan dolayı saat sabah 6.00 gibi uyanırlar. uyandıklarında önce kişisel temizliklerini yaparlar. uzayda yerçekimi olmadığı için diş fırçalama, yüz yıkama gibi şeyleri özel genellikle ıslak mendiller veya bezler ve yine durulama gerektirmeyen şampuanlar ile saçlarını temizlerler ayrıca dişlerini fırçalarken de özel macunlar kullanırlar bunun sayesinde ya tükürüğünü yutarlar ya da bir peçeteye silerler, çünkü gemide tükürmek için lavabolu bir sistem yoktur. ayriyeten tek kullanımlık giysiler ve bunları üç günde bir değiştirirler çünkü uzayda çamaşır makinesi yoktur. son olarak kahvaltı yaparlar. bu da kalori hesabı mevcuttur ve planlıdır. yine bazı yiyeceklerin özel paketleri bulunur yani sıvı olanları pipetle içerler.
bunun en büyük nedeni ise su problemidir. uzaya çıkan roketler yanlarında kısıtlı miktarda su getirirler. bunun nedeni fazla suyun ağır olması ve taşımanın pratik olmamasıdır. getirilen kısıtlı su astronotların içmeleri içindir. diğer şeylerde kullanılan su ise geri dönüşümle elde ediliyor. gemide idrar ve diğer atık sular özel bir filtreleme sisteminden geçirilerek temiz suya dönüştürülüyor acil durumlarda bu su içme suyu olarak da kullanılıyor. yine gemide dune filmdeki su toplayan kıyafetler gibi nem tutucular mevcut buda gemide astronotların nefesinden ve terinden çıkan su buharını tutarak suya dönüştürüyor.
tuvalete gelecek olursak vakumlu bir sisteme sahiptir. çünkü siz ıkındığınızda çıkan artıklar, uzayda yerçekimi olmadığı için sıvılar ve katılar serbestçe hareket eder. hoş bir durum değil yani. neyse katı atıklar için astronotlar küçük bir klozete otururlar ve bacaklarını kayışlarla sabitlerler, sonuç atıklar vakumla emilir ve özel torbalara yönlendirilir. yine idrar da vakumla emilerek yukarıda dediğim gibi geri dönüştürülerek temiz suya çevrilir.
evet saat 08.00 - 12.30 arasında ise astronot oraya neden geldiyse onunla ilgili işler yaparlar yani çeşitli deneyler yaparlar. ayrıca geminin içindeki rutin temizlik ve onarım işleriyle uğraşır ve gerekiyorsa uzay yürüyüşü gerçekleştirirler. sonra bildiğimiz öğle arası ve yemek.
biten öğle arasının ardından saat 13.30 - 17.30 arasında ise tekrardan rutin işlere geri dönerler aynı devlet dairesi gibi, sonuç olarak onların ofisi o gemi sayılır.ardında bu rutin mesai bittiğinde saat 19.00'a kadar düzenli egzersiz yaparlar. bunu yapmalarının en önemli nedeni yerçekimi olmadığından dolayı vücudumuz kas ve kemik kaybı yaşar. işte oluşan bu kas ve kemik kaybını önlemek için koşu bandı, direnç antrenmanları ve sabit bisiklet gibi cihazlarla günlük yaklaşık 2 saat boyunca egzersiz yaparlar.
saat 21.00 veya 22.00'ye kadar ise home party yaparlar. şaka şaka akşam yemeği yerler, kalan boş vakitlerinde sohbet, muhabbet, gıybet artık ne varsa... işte dünya şöyle böyle derler. ayrıca film izleyebilir, kitap okuyabilir veya dünya'nın muhteşem manzarasını izleyerek uzaklara dalarlar. yine aileleriyle görüntülü veya yazılı olarak iletişim kurabilirler.
sonra yat zili çalar. uyku da uzayda büyük bir problemdir. çünkü ıss gemisi dünya yörüngesinde döndüğünden dolayı her 90 dakikada bir dünya’nın etrafını bir tur atar bu da şu demektir ki gemide bir günde güneş 16 kez doğup batar. astronotlar bunu engellemek için uyku sırasında göz maskeleri takarlar. ayrıca yine söylüyorum uzayda yerçekimi olmadığından dolayı bir duvara sabitlenmiş kayışlı uyku tulumlarının içinde yatarlar. burada ürkütücü bir nokta bulunmaktadır. hemen açıklayayım uyku alanları dikkatle seçilmelidir yani bir vantilatör fanıyla aynı hizada bir yer şarttır. çünkü sıcak hava uzayda yükselmez, bu yüzden kötü havalandırılan bölümlerdeki astronotlar kendi dışarı verdikleri karbondioksit bulutuyla çevrili olurlar. sonuç oksijen açlığıdır: en iyi ihtimalle, çatlayan bir baş ağrısıyla uyanırlar, fakat nefes almak için çırpınabilirler hatta boğulabilirler.
oksijen işine gelecek olursak; geri dönüştürülen ve kullanılmayan sulardan, su elektrolizi sayesinden elde edilir yani elektrik akımı ile mevcut su (h2o) hidrojen (h2) ve oksijene (o2) ayrılır ev burada oluşan oksijen gemiye geri verilir.anlayacağınız astronotlar için oksijen ihtiyacının %90’ı bu yöntemle karşılanır. yine gemide oksijen tankları bulunmaktadır. ayrıca kimyasal oksijen üreticileri de bulunmaktadır; oksijen mumları denilen bu sistemin içlerinde potasyum perklorat (kclo4) gibi kimyasallar bulunur ve yandığında oksijen açığa çıkarırlar. yine gemide bulunan çeşitli bitkiler sayesinde oksijen üretimi sağlanır diyebilirim.
her şeyiyle beraber astronotların bu rutinleri 6 ay ile 1 yıl kadar sürmektedir. bu kadar kısa olmasının nedeni ise yerçekimsiz ortamdan kaynaklı kas ve kemik kaybı, kalp-damar sistemi ve kan dolaşımı problemleri, görme problemleri ve radyasyon riskidir.
