Batı Roma İmparatorluğu'nun Çöküş Nedenleri
büyük bir imparatorluğun çöküş nedeni tek bir şeye indirgenemez. elbette hemen hemen, çöken bütün imparatorluklar birçok nedene bağlı olaylar zinciriyle çöker ve dağılır. bu nedenler çoğunlukla aynıdır; ekonomik, siyasi, liyakatsizlik, sosyal olaylar gibi gibi.
roma'nın çöküşünde ise tarihçiler iki kısımda ayrılmaktadır:
1. barbar saldırıları
2. hristiyanlık
roma imparatorluğu fiili olarak ostrogot lideri alaric'in son imparator augustus romulus'u tahttan indirmesiyle son buldu. sonrasında barbarlar romayı yağmaladı ve şehir ile beraber imparatorluk en kötü aşağılanmayla tarihteki yerini aldı. roma barbarlar tarafından istila edilmeden önce zaten diğer topraklarını elden çıkartmıştı. lejyonlar ezeli rakipleri barbarlara karşı imparatorluğu korumaya çalışmış ancak başarılı olamamıştı. barbarlar yönlerini roma'ya çevirdiklerinde ise imparatorluk (artık imparatorluk denilirse) kendini savunacak yeni bir ordu meydana getiremedi. bunun nedeni imparatorluk hazinesinde artık para kalmamasıydı. zamanında üç kıtaya hükmeden heybetli bir imparatorluk artık kendini savunamayacak duruma gelmiş ve yok oluşuna mahkûm olmuştu.
edward gibbon gibi tarihçiler ise nedeni hristiyanlık dininin yayılmasına bağlamışlardır. hristiyanlık ile birlikte kurumların bozulduğunu, bununda imparatorluğun sonunu getirdiğini savunmuşlardır.
ekonomik neden
roma imparatorluğu son zamanlarında hasta yatağında yatarken zaten ekonomik bir çöküntünün içindeydi. başarısız sonuçlanan savaşlar - ki savaşların kazanılması demek ganimet demekti - ve tabi ki her görkemli imparatorluğun çöküşünde olduğu gibi rüşvet ve yolsuzlukların yaygınlaşması imparatorluğu ekonomik yönden çökertti. ayrıca sırtını köle emeğine dayamış olan imparatorluğun genişlemesinin durması da bunda çok büyük bir etken oldu. çünkü roma yeni köleler getiremeyince üretim durma noktasına geldi ve ekonomisi büyük bir sekteye uğradı ve sonuç olarak imparatorluğun çöküşü için bir neden oldu.*
siyasi nedenler
bazı tarihçilere göre roma'nın diocletianus zamanında ikiye ayrılmasının* yıkılış için bir zemin açtığını düşünürler. roma filli olarak ikiye ayrıldıktan sonra bariz bir şekilde doğu roma daha güçlü konuma geldi. bu da batı romayı barbar kavimlerin saldırısına açık bir hale getirdi. bu da batı roma'nın yıkılmasına sebep oldu.
* roma resmi olarak constantine zamanında ikiye ayrılmış olsa da onun öncesinde dioclentianus imparatorluğu ikiye ayırmıştı.
doğal sınırlar
bana göre her imparatorluğun bir sınırı vardır. bir imparatorluk için geniş sınırlara sahip olmak kulağa hoş gelse de kültürel olarak birbirinden farklı halkları bir arada yönetmek kolay bir iş değildir. ne kadar geniş sınırlara sahip olursanız yönetim o kadar karışık ve zor olur. imparatorluğunuz bir kez sarsılmaya başladığında bunu isyanlar ve çözülmeler izler.
bunu roma yıkılmadan çok çok önce augustus'da öngörmüştü. augustus'a göre imparatorluk daha fazla genişlememeliydi. imparatorluk en şaşalı dönemlerinde pekala üç kıtaya hükmediyordu. sınırlar içerisinde birçok farklı etnik kökenden insan vardı. imparatorluk o kadar geniş topraklara hükmediyordu ki tek kişinin buralara hükmetmesinin zor olduğunun farkındaydılar. zaten romalılar bunun farkında olacak ki yönetimi bir çok kez başka hükümdarlar arasında bölüştürmüşler.
hristiyanlığın yayılması
bazı tarihçilere göre de roma'nın yıkılma nedeni hristiyanlık inancının imparatoluk içinde yayılmasıdır. bu tarihçilere göre hristiyanlık roma kurumlarını olumsuz etkilemiştir. yeni dinin kabulü ile hem devlet düzeninde hem yaşam tarzında değişiklikler meydana geldi ve bunlar çöküşe sebep oldu*
şehirlerin durumu
ilginçtir, yüzyıllar ilerledikçe imparatorluk içinde okur yazar oranı azalmaya başlamıştı. nüfusta azalmaya başlayınca nitelikli kimseler bulmak zorlaşmıştı. şehirleşmenin durumun da oldukça kötüydü. özellikle roma - sasani savaşları anadolu özellikle ege bölgesinde ki şehirleri kötü etkilemişti. başkent ve diğer kentler arasında uçurum farkı medyada geldi. ayrıca batıdaki kentsel kültür doğunun gerisinde kaldı.
İlber Ortaylı ve Halil İnalcık'a Göre Osmanlı Neden 3. Roma İmparatorluğu?
