Bir İş Kurmayı Düşünenler İçin Bilgilendirici Vergi Rehberi
şimdi, yeni iş kuruyorsunuz, öncelikle çapınızı bir belirleyin. ne büyüklükte bir iş olacak bu? şayet ufak çapta (en azından başlangıçta) iş yapacaksanız, basit usülde vergilendirmeyi seçerek gereksiz vergi ödemelerinizin ve sorumluluklarınızın önüne geçmiş olursunuz.
basit usulde vergilendirme için bazı kriterler var. kitapçık sayfa 10'da göreceğiniz kriterlerin altında kalmanız gerekir. yani çok ufak işler yapacaksanız, boşu boşuna gerçek usülde vergilendirilerek size üç beden büyük gelen vergi yüklerine girmeyin. çünkü bir kez böyle başladınız mı 2 yıl boyunca basit usüle geçemiyorsunuz.
gelelim asıl önemli konu olan gerçek usülde vergilendirilmeye.
kimler gerçek usülde vergilendirilirler? basit usuldeki şartları geçen şahıs işletmeleri, şirketler, kooperatifler vs.vs. yani devletin asıl para kaynaklarıdır gerçek usülde vergilendirilenler.
bir iş kurdun. ödeyeceğin vergiler neler olacaktır? hemen anlatayım.
-kdv1- (duruma göre) kdv2- muhtasar- damga vergisi- gelir (şirketse) kurumlar geçici vergisi, kurumlar vergisi. genel çatı budur. ötv (özel tüketim vergisi) ihtalat yapanlar için gümrük vergisi vs. de var ama karıştırmıyoruz onları. %95 işletme için ilk saydıklarım yeter.
-kdv1: al-sat yaptığını düşünerekten 5.000 tl+%18 kdv'ye mal aldın diyelim ve toplamda 5.900 tl ödedin. aynı malı 10.000+%18 kdv'ye sattın ve 11.800 tl aldın. senin, sana mal satana ödediğin kdv 900 tl, seninse müşteriye kestiğin faturadan aldığın kdv 1.800 tl. ne yapıyorsun? 1.800-900=900 tl kdv fazlasını devlete ödüyorsun. tut ki alışın satışından çok oldu. yani elinde daha indirilecek kdv'n var. bu durumda kdv bakiyen ileriki ay ve yıllarda düşülmek üzere devreder. şunu unutma ki kdv'yi her zaman en son tüketici öder. kim o tüketiciler? sen ben o. aldığın iphone'un kdv'si cebinden çıkıyor, birey olarak, herhangi bir yere kullanabiliyor musun? hayır. gittin aldın tükettin (tabii ki şirketine alırsan düşersin o ayrı).
-kdv2: bu biraz daha kompleks bir konu. her zaman çıkmaz. kdv tevkifatı gibi konular var. kafanı karıştırmayayım şimdi. sadece bununla ilgili bilmen gereken de aynen üstteki kdv gibi bunu satış kdv'nden indireceksin ama bundaki kural önce kendin ödeyip sonra indireceksin. takılma buna.
-muhtasar beyanname: biz onu gelir stopaj olarak da biliriz. işçi çalıştırdığında, ofis kiran gibi şahıslardan bir mal-araç-yer vs kiraladığında, muhasebecin avukatın vs'nin kestiği serbest meslek makbuzlarında; onlar adına yapmış olduğun kesintileri devlete ödemek için bildirdiğin bir beyannamedir. hani sen ben çalışıyoruz ya? bizler birey olarak vergi dairesine gidip kendimiz ödemiyoruz, işveren bunu bizim adımıza yapıyor. işte bu o beyanname. yine aynı şekilde devletin "agi" olarak bildiğimiz asgari geçim indirimini "al bunu bana ödeme benim adıma işçiye iade et" diyerek kesinti yaptığımız beyannamedir aynı zamanda.
-gelir/(şirketse)kurumlar geçici vergisi: peşin vergi olarak biliriz bunu biz. örneğin sen 1 ocak 2016'da işini açtın. senin vergi yılın 2016. 2016 bitince, 2017 mart ve nisan ayında (bireyse mart, şirketse nisan) sen bir yılık vergi ödeyeceksin ya hani? heh işte orada devlet çok güzel formül bulmuş ve diyor ki, "sen şimdi bana o bir yılı hiç beklettirme, bana para lazım. sen şimdiden üçer aylık periyodlarda kar zararı hesapla, senin o yıllık beyannamenden bunu düşeriz" diyor. sen 3 aylık periyodlarda kar-zarar durumu çıkartıyorsun ve vergi çıkmışsa ödüyorsun. zarar çıkmışsa devrediyorsun.
ilk dönemlerde vergi çıktı ödedin ama son dönem bir baktın zarara döndün ve yıllık beyannamen de zarar. ne yapıyorsun? o yılın kurumlar beyanını verdiğin nisan ayından sonra iade istiyorsun. ha ama şunu hiç unutma devlet para iade etmeyi sevmez. senden, o parayı diğer vergilerinden mahsup etmeni bekler. nakit istersen de kılı kırk yardırır.
-kurumlar vergisi: senin ne vergi ödediğini, devlete ne katkı yaptığını, iş durumunu gösteren asıl beyanname budur. yukarıda bahsettiğim 3 aylık periyodlar halinde verdiğin 4 dönemli beyannamenin anasıdır. oluşturur. bu beyanname çıkınca genelde para ödemezsin çünkü senin dördüncü dönemde verdiğin geçici vergi beyannamesi hemen hemen bu ana beyannamenin son hâlini oluşturmuştur zaten. dönem sonunda yaptığın bir takım ufak tefek değişikliklere bağlı olarak fark oluşabilir.
-damga vergisi: şu hayatta anlamakta en güçlük çektiğim ve devletin ne gerekçe ile aldığını anlamakta ısrar ettiği bir vergi var ise budur. birkaç çeşit damga vergisi göreceksin ama asıl uyuz olanı, sözleşmeler üzerinden yaptığın vergidir. örneğin bir müşterinle 100.000 tl'lik bir sözleşme yaptın. hiçbir kayıt şart gözetmeksizin 100.000 tl'nin binde 9,48'i olan 948 tl'yi gacırt diye devlete ödeyeceksin. ayakbastı parası diyebiliriz buna. damga vergisinde de alt detaylar vardır, örneğin sözleşmelerde "damga vergisi x tarafa aittir" denilse bile devleti bu bağlamaz. devlet sözleşmede bulunan imzaları sorumlu tutar. sözleşme yaparken mutlaka kimin ödeyeceğini belirt ama karşı tarafa aitse sorumluluk mutlaka ve mutlaka takip et. biz türkler damga vergisini ödemeyi sevmeyiz çünkü ve sallarız. bir inceleme olunca da karşına cezasıyla birlikte katmerli olarak çıkabilir. sözleşmedeki maddeye güvenerek karşı taraf öder zannettiğin damga vergisini sana ödetirler. o yüzden en güzeli sen öde, karşı tarafa rücû et. ya da karşı taraf ödemişse beyanname/tahakkuk vve ödeme makbuzunu iste.
diğer damga vergileri de işçiler için kesilen (muhtasar beyannameyle bildirilir bu da) ve beyannameleri verdikçe her ay verilen (beyanname başına 31.50 tl şu an) damga vergisidir. bu başlıktaki bahsettiğim damga vergisiyle karıştırma.
-neleri gidere atarsın?
faaliyetinle ilgili olarak yaptığın her türlü harcamanı diyebiliriz. bazı istisnaları elbette vardır ama genel olarak böyle bilebilirsin. çok ikiye bölünmüş görüşler de vardır bunlara da hazırlıklı ol. örneğin tütün ve alkol harcamasını vergiden indiremezsin ama bu harcamayı misafirler için yapmışsan yani iş bağlamak için davet ettiğin insanlar için yapmışsan, indirilebileceğini söyleyen kesim de var ancak ben sağlamcı biri olduğum için risk almam ve üç kuruş hesabını yapmayıp atmam şahsen.
-vergimi nasıl düşürürüm?
işte muhasebecileri, mali müşavirleri boğum boğum eden sorulardan birisi. kimse vergi ödemek istemez ama devlet kalkınsın ister.
benim için cevabı çok nettir, düşürme öde! bugün gider bir yerlerden fatura bulursun, gününü kurtarırsın eyvallah ama iki üç yıl sonra devletin bir denetleme yapası tutar. fatura aldığın firma naylon faturacıdır ya da başka bir şeyi vardır (genelde böyle fatura verebilen firmalar sağlam ayakkabı değillerdir).kullandığın o faturaları hesabından bir güzel çıkarttırır devlet, üstüne 1 kat vergi cezası uygular ve gecikme faiziyle birlikte ödetir. senin o gün ödemekten kaçtığın 10 bin tl kdv+ gelir vergisi vs. 30 bin tl olarak döner. "hallederiz, hallettim" diyen muhasebecin de ortalarda görünmez. öte yandan devlet belli zamanlarda seninle aynı işi yapanlarla sen kıyaslayıp "herkes böyle kazanırken sen niye az kazandın?" diyerek emrivaki vergiler yollar ve ödetir. ha vergi mahkemelerine yapılan başvurulardan olumlu dönüşler gelmiştir ama sen işini sağlama al.
bir de bizim türk kısmısı bir de çok komiktir. fatura bulur bir yerden ve kdv'yi öder ama firma ile defterde görünen hesabı kapamaz. kabak gibi görünür orada. sadece kdv ödemeleri yapıldığı için de o faturaların açık açık kdv için alındığı da bellidir. ondan sonra da "muhasebecim yapmamış" der.
o yüzden hiç girme böyle şeylere ve vergini adam gibi öde. ha elbette ki yasal olan her türlü indirim hakkını da tüm sınırlarını zorlayarak da kullan. o hak senin.
- muhasebecimi nasıl seçerim? nasıl denetlerim.
işte zurnanın zırt dediği yerlerden birisi de burası. muhasebeci kurbanı olmuş sürüyle insan gördüm/duydum. adam evraklarını verir, hesabını kitabını çıkartır ama asla oturup bir gün de kendisi takip etmez ve körükörüne muhasebecisine güvenir. ondan sonra da bir yamuk çıkar ve o hesaplar elde kalır.
hiçbir şey olamadığı için muhasebeci olan, işine saygısı olmayan kişilerce de altına üstüne gelir o hesapların. meslek hayatım önceki hükümetlerin pisliklerini temizlemekle geçti dersem abartmış olmam. bu işten soğumamın en büyük nedenlerinden biri de bu kısmıdır zaten. bir elin parmaklarını geçmez işini düzgün yapan tanıdığım.
o yüzden benden sana tavsiye, belli zamanlarda muhasebecinden hesapların muavinlerini iste. borç alacak neymiş ne değilmiş takip et. mesela sen adama parayı ödemişsindir ama hâlâ senin hesaplarda açık görünür. aynı paraları tekrar tekrar ödemen bile sözkonusu olabilir. işini sağlama al.
ha ama diğer yandan da faturasız yaptığın iş karşılığında aldığın çeki faturalı bir işe kullanıp sonra da muhasebecinin bunu temizlemesini bekleme. kimse senin için mucize yaratmaz.
- şirket muhasebesini nasıl yapayım? ön muhasebe mi olsun ikisi birden mi?
sana diyeceğim tek şey, ön muhasebe ile genel muhasebeyi şirket içinde tutturman, anlaştığın müşavirinin de ayda birkaç gez ofise gelip incelemesi, beyannamelerini hazırlamasıdır. dışarı evrak göndermeni tavsiye etmem. her zaman gözünün önünde olsunlar.
alacağın eleman iki türlü muhasebeyi de yapabilsin. bunlar çok önemli konular. başta gözardı eder önemli bulmazsın ama yol su elektrik olarak döner bu önemsemediğin durumlar.
- başka ne sorumlukların var?
o kadar çok ki. her şey bir cezaya bağlanmış. 7 gün içinde sattığın malın//hizmetin faturasını kesmedin mesela, fark edildiğinde hoooop ceza aldın. gerçekten işletme açmak, yürütmek çok zor. açabilene de saygı duyuyorum çünkü her şey bir yük. ceza ödemekten belin doğrulmaya da bilir. burası türkiye. ha sağlam bir arkan varsa bilemem tabi.
daha başka çok çok sorumlulukların var ama onlara da bu başlık altına yazacağım başka entry'lerde değinirim. yeterince uzun oldu çünkü.
- ba/bs formu diyorlar o nedir?
ba (büyük alışlar) -bs (büyük satışlar) formu da, devletin çapraz kontrol yapabilmek için her ay verilmesini şart koştuğu bir beyanname. vergisel bir boyutu yok. sadece o ay kestiğiniz ve şirketinize giren faturaların bildirildiği bir liste. şu an için 5.000 tl+kdv üzerinde faturalaşma hareketi olunan her firma bildiriliyor. devlet bu verileri, başta nayloncuları tespit etmek için birçok alanda kullanıyor. verilmemesinin 2016 yılı için olan cezası her ay için 1.370 tl'cik mesela.
burada önemli husus, faturanı zamanında müşterine yollamak ve sana gelen faturanın da zamanında eline ulaşmasını sağlattırmak. karşılıklı olarak formlarınızı devlete bildiriyorsunuz. uyumsuzluk olduğu takdirde ceza gelebilir. ona da dikkat et. mesele 2016 ocak ayına ait kdv beyannamen, 1 şubat-24 şubat arasında bildirilir. o tarihe kadar mutlaka faturanı teslim etmiş ol. sana da alış faturan teslim edilmiş olsun.
- sgk yani sosyal güvenlik prim ödemelerin ne olur?
elbette değişir. 3 bin tl maaş vereceğin işçi için kaba hesapla birlikte senden 6 bin tl çıkar (maaş içinde) işçiyi asgari ücretten değil aldığı ücret ne ise ondan göstermeye bak. aksi halde işçiye açıktan verdiğin para resmi olarak kasadan çıkamayacağın için hesaplarda görülmeye devam eder durur. adam ufak işletmedir ama bir bakarsın bilançoda kasa hesabı 500.000 tl görünür. kimse fiziken 500.000 tl'sini kasada tutmayacağı için de inandırıcı olmaz.
öte yandan işçi iki gün sonra gider ve şikayet eder. iş mahkemeleri de işçiden yanadır. kırptığın paraları katmerli ödersin. tavsiyem, gerçek ücretten çalışanı göstermendir.
haa sen vergini tıkır tıkır ödersin ama diğer yandan, alavere dalavereyle iş yapan hiçbir sorumluluğunu yerine getirmeyen kişi de, iki gün sonra devletin çıkardığı aftan yararlanarak seninle birlikte pirüpak olur. bunlar da senin şanssızlığın artık.
bağlantılı entry:
