Bir Jenerasyona Futbolu Sevdiren Turnuva: 1990 İtalya Dünya Kupası
Kupada neler olduğunun grup grup özeti
italya'nın roma, milano, bari bologna, torino, napoli, udine, cagliari, palermo, verona, cenova ve floransa şehirlerinde oynanan grup maçlarıyla başlayan 14. dünya kupasıdır 1990...
yazmaktaki asıl amacım 80'lerin başında doğmuş biri olarak bana futbolu sevdiren bu turnuvayı genç nesillerle paylaşmak. inceden başlayalım grup maçlarından.
grup a:
ev sahibi italya avusturya karşısına çıkıyo 9 temmuz akşamı. yer roma. olimpiyat stadı. ilk yarı sonunda gol yok. tribünlerde endişe. adını turnuva boyunca pek çok kere duyacağımız salvatore schillaci'yi oyuna alıyor italya. son bir ümit... ama, o da ne? daha doğru dürüst maça ısınmadan çakıyor golü schillaci. pek seviyoruz kendisini, turnuva boyunca. gerek attığı gollerden gerek isminin çağrışımından herhalde. öbür maçta çekoslovakya 5 atıyor amerika'ya. yeni dünya'da daha futbol keşfedilmemiş. efendim işin aslı bildiğiniz gibi football ayrı onlarda. soccer dediğin merette de pek iyi değiller hani. neyse. ikinci maçlar italya amerikayı çekoslovakya da avusturyayı 1-0'la geçiyor. son maçlarda schillaci bu sefer ilk on birde. nasıl da türk gibi düşünüyor italyan hoca. yanıltmıyor gerçi o da hocasını çakıyor golünü çeklere. 2-0 galip italya. 3 maçta 6 puan, çok afilli ev sahibi. (galibiyet 2 puan beraberlik 1 puan sayılıyor o zaman, mahalle maçı hesabı) avusturya da amerikayı 2-1'le geçmesine rağmen nafile. avusturya ve amerika tribüne çıkıyorlar. ev sahibi ve çekler ikinci turda.
grup b:
turnuvanın açılış maçı, şehir milano, 8 haziran akşamı, san siro'nun çimlerinde son şampiyon arjantin. rakip son afrika şampiyonu. afrika aslanları kamerun. arjantin mutlak favori. san siro ana baba günü o akşam... mamafih top yuvarlak. omam bıyık 65. dakikada nasıl yükseliyor, nasıl vuruyor inanılır gibi değil. 1-0 kamerun galip. arjantin'e soğuk duş. daha bismillah demeden... gruptaki diğer maçta romanya lacatus'un iki golüyle geçiyor rusyayı. efendim dilim sürçtü kusura bakmayın o zamanlar rusya yok daha. sovyetler birliği'ni diyelim. ikinci maçlarda arjantin sovyetleri 2-0 ile geçerken kamerun, roger milla'nın iki golüyle romanya'yı 2-1 yeniyor. son maçlara girilirken kamerun iki galibiyet ve 4 puanla avantajlı. 18 haziran günü gruptaki son maçlarda arjantin ve romanya 1-1 berabere kalıyor, goller monzon ve balint'ten. sovyetler birliği kameruna 4 atıyor. kimler yok ki sovyetler'de... protasov mu dersin, zavarov mu? ama nafile, kamerun ikinci turda. 3 puana ulaşan arjantin ve romanya beraber ikinci tura. sovyetler'e güle güle...
grup c:
efendim brezilya grubun açılış maçında torino'da careca'nın iki golüyle yeniyor isveç'i: skor 2-1. ertesi gün cenova'da kostarika da iskoçyayı 1-0'la geçiyor. ikinci maçlar bu sefer müller, brezilya yine galip, kostarika karşısında. iskoçya ise isveç karşısında 83'te gülüyor johnston'la. penaltıdan. son maçlar brezilya rahat. ama müller yine affetmiyor, iskoçlara da aynı tarife: 1-0. aynı gün kostarika isveç'i 2-1'le geçip ikinci tura yükseliyor.
grup d:
ilk maçta kolombiya, birleşik arap emirlikleri'ni redin ve beyaz gullit valderrama'nın attığı gollerle geçerken gönüllerin şampiyonu batı almanya (çoğunuzun ağız ekşittiğini görür gibiyim. çocukluk aklı işte o zamanlar hastaydık o çubuklu formaya) yugoslavları ezip geçiyor: 4-1. goller: lothar matthaus 2, jürgen klinsmann ve rudi voller. ikinci maçta yugoslavya toparlanmış, 1-0'la geçiyor kolombiya'yı. almanlar ise birleşik arap emirlikleri'ni besliyor. çok fena. goller voller 2, klinsmann, matthaus ve bein. 2 maç, 4 puan. kayzer'in talebeleri kolombiya maçından önce rahat. en süper isimli futbolcu yarışmalarımızın emilio butragueno'yla beraber daimi galibi pierre littbarski çakıyor 90'da, rincon cevap veriyor 92'de: skor 1-1. yugoslavya da birleşik arap emirlikleri'ni 4-1'le geçip ikinci tur vizesi alıyor.
grup e:
belçika güney kore'yi 2-0'la geçerken 1987 güney amerika şampiyonu enzo francescolili ruben sosalı uruguay ispanya'yla 0-0 berabere kalıyor. ikinci maçlarda ispanya güney koreyi michel'in hat-trick'iyle 3-1 geçerken belçika eski galatasaray teknik direktörü eric gerets'in asabilik yapıp kırmızıyı yediği maçta uruguay'ı 3-1 yeniyor. efsane enzo scifo ve jan ceulemans birer tane yazıyorlar o gün. soradan biz şifo mehmet diye biriyle tanışıyoruz. öncesi var aslında. neyse, son maçlar. ispanya belçika: 2-1 ispanya galip. uruguay da fonseca'nın golüyle güney koreyi evine yolluyor. koçum francescoli, yürü!..
grup f:
kağıt üstünde en zor grup. hollanda ve ingiltere. ama dedik ya, top yuvarlak. grubun açılış maçı gary lineker maçın hemen başında öne geçiriyor ingilizleri ada derbisinde ama irlanda beraberliği yakalıyor soradan: 1-1 maç sonucu. bir sürpriz de portakallardan mısır'a karşı: 1-1 maç sonucu. marco van basten ruud gullit sessiz palermo'da. ikinci maçlar hollanda-ingiltere irlanda-mısır ikisi de 0-0 enteresan. üçüncü maçlar ingiltere sonunda galibiyetle tanışıyor mısır'a karşı paul gascoigne'nin güzel oyunu ve wright'ın golüyle 1-0. gullit'in golüne niall quinn cevap veriyo diğer maçta. hollanda irlanda maç sonucu 1-1. mısır turnuvaya veda ediyor. hollanda, ingiltere ve irlanda ikinci turda.
2. tur maçları:
tek maç 120 dakika olmadı penaltılar.
roma olimpiyat stadı. italya uruguay'ı 2-0'la geçerken goller yine schillaci ve interli meşhur aldo serena. ev sahibi çeyrek finalde.
cenova romanya irlanda karşısında. 90 dakika golsüz uzatmalar golsüz. penaltılarda 5-4 irlanda galip. adadan ilk çeyrek finalist.
24 haziran 1990. torino. erken final. brezilya arjantin karşısında. claudio caniggia 81. dakikada sahne alıyor. arjantin çeyrek finalist. brezilya tribüne. uluslararası turnuvalardaki en kötü brezilya milli takımı olduğu iddia edilen ekibin mesaisi erken bitiyor böylece. şu testisi şu yolunda kırılıyor bi nevi.
verona ispanya yugoslavya 90 dakika sonucu 1-1. goller salinas ve stojkoviç. uzatmaların başında stojkoviç bir daha çakıyor, yugolar çeyrek finale kalırken ispanyolların büyük turnuvalardaki afedersiniz cenabetliği sürüyor.
napoli kamerun kolombiya karşısında. maç çok neşeli, çünkü higuita kalede. ya da ceza alanı çevresinde mi desem? 90 dakika golsüz. ikinci uzatmada yağmur gibi goller peş peşe. yine roger milla. kamerunlu oyuncuların sevinci görülmeye değer. kamerun 2-1'le çeyrek finalde.
bolognada ingiltere belçika karşısında. ikinci uzatmanın sonunda 119. dakikada david platt'in attığı golle çeyrek finalist ingilizler. adadan ikinci çeyrek finalist. şaka gibi.
milano'da bir erken final daha. batı almanya- hollanda. ilk yarıda voller'le rijkaard hafif tepişirken o da ne. 2 kırmızı kart. ikisi de oyun dışı. birbirlerine tükürmüşler çok ayıp. neyse. dakika 50 jürgen klinsmann 1-0. 84 andreas brehme 2-0. köeman penaltıdan durumu 2-1'e getirse de çok geç. klm amsterdam boarding now. panzerler çeyrek finalde.
çekoslovakya tomas skuhravy'nin hat-trick yaptığı maçta kostarika'yı 4-1'le geçiyor. çeyrek final vizesi çeklerin. kostarika için yolun sonu.
çeyrek final:
ev sahibi italya, başkentte olimpiyat stadında irlanda karşısında. salvatore schillaci ilk yarının sonlarına doğru uzaklardan avlıyor kaleciyi. roma sokakları bayram yeri. ev sahibi yarı finalist. forza italia!
turnuvaya kötü başlayıp yavaştan toparlanan arjantin yugolara karşı. 120 dakika golsüz. penaltılar sonucunda arjantin yarı finalde. yedekten kaleye geçen sergio goycoechea devleşiyor kalesinde. ünlü oluyor bi gecede.
işte turnuvanın zannımca en güzel ve çoğumuz için en duygusal maçı. afrika aslanları futbolun mucitlerine karşı. 1 temmuz napoli. platt'ın golüyle öne geçiyor ingilizler ilk yarının ortalarında. kunde 62'de penaltıdan durumu eşitliyor. bir ümit doğuyor gencecik yaşımda televizyon karşısında. olur mu diye. o ne. 3 dakika sora ekeke 2-1'e taşıyor skoru. ingilizler şaşkın. gary lineker çıkarın beni diyo kenara sakatım diye işaret ediyor. devam ettiriyor ingiliz koç. galiba bobby robson. var bi bildiği. 82'de lineker penaltıdan beraberliği sağlıyor. uzatmalar. bir tarafta turnuvanın en sempatik takımı kamerun, yakışıklı değil ama sempatik hani. diğer tarafta lineker. dakika 105 maçın üçüncü penaltısı yine lineker yine gol. 3-2 ağlaya ağlaya eleniyor kamerun. ingilizler yarı finalde. 1966'dan beri ilk kez.
batı almanya çekleri lothar matthaus'un penaltı golüyle 1-0 geçiyor son çeyrek final karşılaşmasında. milano'da, san siro'da. alman takımının belkemiği brehme matthaus klinsmann inter'den talimliler san siro'nun çimlerine. ev sahibi gibi rahat panzerler. tabi şu da var ki futbol 90 dakika oynanan ve sonunda almanların kazandığı bir oyundur. üstada sorabilirsiniz:
yarı final:
3 temmuz. napoli, ev sahibi italya arjantin karşısında. dakika 17. yine schillaci. milli kahramah toto schillaci. 1-0. ikinci yarı caniggia 67'de 1-1'e taşıyor skoru. yenişemiyor iki takım, ne 90 dakika ne 120 dakika sonunda. aslında iş öyle bi noktaya geliyor ki sabaha kadar oynasalar yenişemeyecekler. penaltılara geçiliyor. yine goycoechea arjantini ipten alıyor. 4-3 mağlup ev sahibi. boynu bükük ayrılıyor stadı dolduran onbinlerce italyan. arjantin yine finalde. 4 yıl sonra.
işte çok güzel bi maç daha: almanlar ingilizlere karşı. ezeli rekabet. bu iki millet hem muharebe meydanında hem futbol sahasında hep birbirine ters. neyse efendim ilk yarı golsüz. gasgoiğne uğraşıyo ama alman defansı sağlam. buchwald brehme augenthaler... ikinci yarı andreas brehme 59'da yazıyo serbest vuruştan. aslında barajdan seken top havalanıp kalecinin üstünden gol oluyor. senin ne işin var açılıyorsun frikikte mal diye geçiyor milyonlarca futbolseverin kafasından. ya da bana öyle geliyor. bitime 10 dakika kala yine gary lineker çıkıyor sahneye. fırsatçı lineker alman defansının bir anlık zaafını affetmiyor. sol ayakla düzgün vuruyor: 1-1. 90 dakika... 120 dakika... başka gol yok. penaltılarda almanlar alıyor final vizesini. 4-3.
3. lük - 4. lük maçı:
her zamanki gibi tatsız tuzsuz bir üçüncülük dördüncülük maçı. italyanlar 70'de baggio'yla 1-0 öne geçiyor platt durumu 1-1 yapıyor 80'de. dakika 85 turnuvanın şüphesiz en spektaküler ismi salvatore schillaci italya adına kapanışı yapıyor. italya kendi evinde dünya üçüncüsü.
final:
1986'nin rövanşında almanya, arjantin'e karşı. arjantin eski güzel futbolunu oynamıyor ama. düşe kalka gelmiş finale. maradona dezotti caniggia burruchaga her zaman tehlikeli isimler tabi. panzerler tam rüya takım. kimler yok ki jürgen klinsmann'dan andreas möller'e, thomas hassler'den lothar matthaus'a, pierre littbarski'den rudi voller'e, andreas brehme'den klaus augenthaler'e. gönül istiyor ki panzerler ezsin geçsin bu sefer arjantin'i. yalnızım hissettiklerimde. dayımlarda izliyoruz maçı. almanya'dan gurbetçi komşularımız türkiye'ye gelmiş tatil için. hepsi fitil oluyor almanlara. tekim ben sesimi de çıkaramıyorum. golsüz devam ediyor maç sonlara kadar. bu arada 65'te monzon kırmızı kart görüyor arjantin 10 kişi. evden homurtular yükseliyor. 85 voller yerde ceza sahasında. belki de klinsmann. penaltı. beş dakika kalmış maçın bitmesine. ev ahalisi ayaklanıyor. kızanlar bağıranlar çağıranlar. bu ise tek sevinen benim. brehme geçiyor topun başına ama bir türlü bitmiyor arjantinlilerin itirazları. kaleci de hem çeyrek finalde hem yarı finalde takımını penaltılar sonunda finale taşımış goycoechea. brehme yavaştan geliyo yuvarlıyor topu köşeye doğru: 1-0. son beş dakikayı atlatıyor alman takımı. panzerler 3. defa dünya şampiyonu. kupa kaptan matthaus'un elinde. deutschland deutschland uber alles...
Akılda kalanlar
resmi şarkısı ve logosu en güzel olan dünya kupası. sscb, ingiltere ve yunanistan’ın arasından sıyrılan italya, meksika’nın ardından dünya kupasına ikinci kez ev sahipliği yapan ikinci ülke oldu.
brezilya ilk kez finallerin dışında kalma tehlikesi yaşadı. brezilya ile şili arasında oynanan eleme grubu son maçında şilili futbolcular tribünden gelen yanıcı bir maddenin kalecilerinin yaralanmasına neden olduğunu öne sürerek maçtan çekildiler ve itirazda bulundular. fifa şili’yi galip ilan etseydi brezilya tarihinde ilk kez bir dünya kupasına katılamayacaktı, ancak fifa yanıcı maddenin kaleciye temas etmediğini tespit etti ve maçı kesildiğindeki skor olan 2-0'la tescil etti ve şili’yi de 1994 dünya kupası elemelerine katılmamakla cezalandırdı.
16 kırmızı kartla önceki iki dünya kupasının toplamından daha fazla kırmızı kart gösterilen turnuva 2.21 gol ortalaması ile en az gol atılan dünya kupası olmuştu. bu durum fifa’nın bir sonraki turnuvadan itibaren 3 puanlı sisteme geçmesine neden oldu.
bütün bu hikayenin içerisinde benim kupaya dair en canlı anılarım üzerinde italya 90 logosu bulunan cırt cırtlı spor ayakkabılarım ve mahalle maçlarında schilacci ben olacağım diye kavga eden çocuklar.
Futbolun Dev Bir Endüstriye Dönüşmeden Önceki Son Büyük Turnuvası: 1994 ABD Dünya Kupası
Oyuncuları, Atmosferi ve Müziğiyle Unutulmaz Turnuva: 1998 Fransa Dünya Kupası
