Bir Kişinin, Konusuna Ne Kadar Hakim Olduğunu Anlama Yollarından Biri: Feynman'ın Usturası
konuşma esnasında kullandığı terim sayısını saymak, yani feynman'ın usturasını kullanmak bir insanın zeki olduğunu anlama yöntemlerinden biridir. feynman'ın usturası dediğimiz teknik, ingilizce karşılığı feynman's razor olan ve karşıdaki kişinin bir konuyu ne düzeyde ve derinlikte anladığını tespit etmeye yarayan bir yöntemdir.
basitçe karşımızdaki kişinin bize ilgilendiği bir konuyu anlatmasını bekler ve bu kişinin ilgilendiği konuyu anlatırken ne kadar terim kullandığını, kullandığı terimleri açıklayıp açıklamadığını gözlemleriz. eğer bu kişi olabildiğince az sayıda terim kullanıyorsa ve kullandığı terimleri de ek açıklamalarla karşısındaki kişi için netleştiriyorsa zeki bir kişidir.
aslında bu yöntem karşıdaki kişinin ne kadar zeki olduğunu anlamaktan ziyade konuya ne kadar hakim olduğunu anlamaya yarayan bir yöntem olsa da yöntemin zeka ile ilişkilendirilmesinde şahsen sakınca görmüyorum. çünkü zeka türünün ne olduğu fark etmeksizin zeki insanların ortak yanları ilgilendikleri konunun işleyişini ve mantığını derinlemesine anlayabilmeleri, analiz edebilmeleridir.
bir konuyu derinlemesine analiz edebilme ve mantığını kavrayabilme yetisi de o konuyu anlatırken terim kullanma eğilimini azaltır. çünkü terim dediğimiz kelimeler aslında karşıdaki kişinin de bilgi sahibi olduğu bir konu hakkında konuşurken zaman kazanmak için ortaya çıkmış olan kelimelerdir. bu sebepten karşıdaki kişinin de o konuda bilgi sahibi olduğu bilinmeksizin bir konuyu anlatırken terim kullanmak konunun anlaşılmaması veya yanlış anlaşılması riskini doğurur. konuyu derinlemesine anlayabilen insanlar da genellikle yanlış anlaşıldıklarında çok daha fazla zaman kaybedeceklerini bildiklerinden hayat tecrübeleri sebebiyle farkında olarak veya olmaksızın günlük hayattaki konuşmalarında kullandıkları terim sayısını azaltma eğilimi gösterirler.
ancak bu noktada özellikle dikkat çekmek istediğim nokta bu yöntemin karşıdaki insanın konuyu bilmediğinden emin olunan durumlarda geçerli olmasıdır. bizim durumumuzda karşısındaki kişinin zeki olup olmadığını anlamaya çalışan kişi biz olduğumuzdan, bu yöntemi, yani karşımızdaki kişinin kullandığı terim sayısına bakma yöntemini sadece karşımızdaki kişi bize bizim bilmediğimiz bir konuyu anlatırken kullanabiliriz.
yani örneğin kendi aralarında sohbet eden iki doktorun birbirlerine dışarıdan dinleyen kimsenin anlamadığı tıbbi terimler söyleyip durması bu doktorların zeki olmadığını göstermez. ancak eğer doktorunuz size durumunuzu anlatırken birçok tıbbi terim kullanıyor ve sizin doğal olarak anlamayacağınız dilden konuşuyorsa o doktorun zeki biri olma ihtimali düşüktür.
tabii her durumda istisnalar olduğu gibi bu durum için de zeki kişinin iletişim kurmasını güçleştiren tipte otizme sahip olması gibi istisnalar olabilir. yani yukarıda bahsettiğim durum bana kalırsa genel anlamda geçerli olsa da hayatta her zaman her genel anlamda geçerli saydığımız şey doğru olmak zorunda diye bir kural olmadığından, insanları tek bir yöntem üzerinden yargılayarak sonuca varmak da doğru olmayacaktır.
Bertrand Russell'ın Bir Düşüncenin Kanıtlanabilirliği Hakkındaki Efsane Yorumu: Kutsal Demlik
