Borsa Kelimesi Nereden Geliyor?
borsa kelimesi; italyanca'da "borsa", fransızca'da ise "bourse" olarak geçmekte ve kese (madeni para kesesi) anlamına gelmektedir.
m.s. 2.yy'ın sonlarında kütahya ilinin çavdarhisar ilçesinde bulunan ve "macellum" adıyla anılan besin pazarı, dünyanın ilk borsası olarak bilinir. ancak literatüre göre ilk işlevsel borsa, 1487'de belçika’nın anvers şehrinde ticari evrakların (yani hisse senetlerinin) el değiştirmesiyle kurulmuştu.
işlevsel borsanın temelleri, orta çağın sonlarında kuzey italya'da atılmıştı. modern bankacılık ve borsa piyasalarının temel kavramları (mesela poliçeler, şirket niteliğinde işletmeler ve kayıtlı parayla bankacılık) ilk olarak burada geliştirilmişti.
italyanlar, artan ulaşım maliyetleri nedeniyle kuzey avrupa'ya uzanmanın farklı yollarını arıyorlardı. bu arayışın neticesinde belçika'nın sahil kenti brugge, 14. yüzyılda iki büyük ticaret imparatorluğunun, yani akdeniz'in hakimi olan italyanların ve kuzey avrupa devi alman hanse tüccarlarının, baltık denizi bölgesinde buluştuğu nokta haline geldi. brugge, ticarette önemli bir lokasyon olmasına rağmen bölge halkı bu gelişime doğrudan dahil olmamıştı. halk, genelde yabancı tüccarlar arasında aracılık yapıyordu sadece. özellikle hancılar, bu aracılık işinde bir numaraydı. yabancı tüccarlara konaklama sağlamakla kalmıyor, aynı zamanda onları temsil ediyorlardı. ticaretteki bu aktif rolü nedeniyle hancılık, bölgedeki en saygın mesleklerden biriydi.
dönemin ünlü zenginlerinden olan van der beurze ailesi de hancıydı. 1285'ten itibaren beş kuşak boyunca faaliyet gösteren "huis ter beurze" (van der buerze evi) adlı bir hanın sahibiydi bu aile. flamasında üç adet kese bulunan han, robert van der beurze (1280-1319) yönetimindeyken altın çağını yaşamış, önündeki meydanla beraber adeta ticaret hayatının merkezi olmuştu.
avrupa'nın dört bir yanından gelen tüccarlar, bu hanın önündeki meydanda buluşup toplantı yapmayı gelenek haline getirmişlerdi. bu toplantılarda numuneler üzerinden alışveriş yapıyorlar, gemiler henüz limana gelmeden önce içlerindeki malları belirli kurallar çerçevesinde aralarında alıp satıyorlardı. yağmurlu günlerde meydanın etrafındaki binaların saçaklarına veya "ter buerze" hanına sığınıyorlardı.
beursplein (borsa meydanı), normalde halka açık bir yer olmasına rağmen ticaret saatleri sırasında nöbetçilerle korunuyordu. zengin tüccarlar rahatsız olmasın diye dilencilerin ve serserilerin içeri girmesine izin verilmiyordu. ilk borsanın işleyişi tamamen geleneksel uygulamaya dayanıyordu. çalışma saatlerine, düzen ve denetim mekanizmalarına dair yazılı kayıt tutulmazdı hiç. bu kayıtsız işleyiş, 16. yüzyıla dek sürmüştü.
sonraki yüzyılda, brugge'ün çöküşünün ardından finans merkezi anvers'e taşındı.
ama van der beurze ailesinin hanından ve önündeki meydandan gelen "borsa" ismi bâki kaldı. "beurs" terimi belçika'dan fransa, italya, ispanya ve almanya'ya yayıldı. ingiltere'de de 1550 ile 1775 arasında 'burse' terimi kullanıldı ancak sonra "royal exchange" olarak değiştirildi.
borsa adının bu hikayesine dair ilk notlar bir alman doktora aitti. 1495'te avrupa turuna çıkan alman seyyah ve hekim hieronymus muenze, van der beurze ailesine ait handan ve önündeki meydandan bahseden ilk kişiydi. alman doktor, 1495'te ter beurze meydanında yer alan bir misafirhanede kalmış ve bu konaklamasında edindiği izlenimleri seyahat günlüğüne;
"brugge'de tüccarların buluştuğu bir meydan var, adı 'de beurs'. ispanyollar, italyanlar, ingilizler, almanlar, doğulular, kısacası tüm milletler orada buluşuyor," şeklinde not düşmüştü.
ayrıca fransız tüccar ve ticaret uzmanı jacques savary (1622-1690), 1675 yılında "mükemmel tüccar veya fransa ve yabancı ülkelerin ticaretiyle ilgili genel talimatlar" (le parfait négociant ou ınstruction générale pour ce qui regarde le commerce des marchandises de france et des pays étrangers) adlı bir kitap yayınlamıştı.
savary, kısaca "ticaret sözlüğü" olarak tanımlayabileceğimiz bu eserde, borsa isminin nereden geldiğine de değinmişti.
işte borsa adının yolculuğu, tarih sahnesinde yavaş yavaş böyle şekillenmişti.
görsel kaynak:
https://gallica.bnf.fr/…8/btv1b86207898/f11.highres
https://wikimapia.org/7793111/house-ter-beurze
Şoför Kelimesi Nereden Gelmiş Olabilir?
