Büyük Petrol'ü Yerini Almaya Başlayan Büyük Enerji Kavramı Nedir?
scott galloway tarafından kaleme alınan big energy (büyük enerji) yazısından önemli kısımlar
bilgi işlemeyi kontrol eden şirketler tarihin en baskın işletmeleri olacak. hisse senedi piyasalarındaki görüntü şu anda big oil'in dizginleri big tech'e devrettiği yönünde
1980 ve 2024'teki en değerli firmaların çoğunluğu sırasıyla enerji ve teknoloji sektörlerindeydi. ancak yüzlerce veri merkezinin inşası ve bunlara güç sağlamak için gereken enerji yatırımları daha derin bir yakınlaşmayı yansıtıyor. yapay zeka, big tech'in bilgisayar satan bir sektörden bilgi işlem satan bir sektöre dönüşümünü hızlandırıyor. bilgi ekonomisinde, bilgi işleme ile enerji denktir.
1980 ve 2024 yıllarındaki en değerli firmalar
on bin yıl önce enerji tek endüstriydi. dünya su ve kas gücü ile çalışıyordu ve enerji kaynağı yiyecekti. bereketli orta doğu'daki yerleşik tarım artık değer (surplus) yarattı ve ekonomi, bu artık değerin ticaretinin, yani enerji alışverişinin bilimi olarak ortaya çıktı. daha sonra organik maddedeki (odun, kömür, petrol) enerjinin kilidini açtık, kasların yerini makineler aldı ve enerji işi makinelere güç verme işi haline geldi. petrolün makine gücü için rakipsiz kaynak olması, çöllerden zengin uluslar yarattı.
büyük teknoloji şirketleri piyasa değeri sıralamasında lider konumda olabilir ancak enerji, gelir kralı olmaya devam ediyor. gelir açısından en büyük 10 firmadan altısı enerji şirketidir ve sektör diğerlerinden daha fazla gelir elde etmektedir. ancak teknoloji her geçen yıl enerjiye daha çok benziyor.
enerji işi, verilere ve inanca tahsis edilen devasa yatırımlar gerektirir ve doğru bahis oynayanlara benzersiz kazançlar sunar. tüm enerji kaynaklarına yapılan yatırımlar 2024'te toplam 2,8 trilyon dolar olacak. bu yatırımların 1 trilyon dolarından sorumlu olan fosil yakıt şirketleri, 4 trilyon dolar gelir elde ediyor. exxonmobil'in, 2023'teki yatırımları 23 milyar dolardı ve 36 milyar dolar kar elde etti.
ingiltere'nin somerset'te inşaatı devam eden en yeni nükleer santralinin 57 milyar dolara mal olması bekleniyor. 20. yüzyılın enerji mega projelerinin planlanması, yeni bir tahmin biliminin, shell'in meşhur "senaryo planlama" sürecinin geliştirilmesini gerektirdi.
dip not: "senaryo planlaması" geleceği tahmin etmek değil, çeşitli olası gelecekler arasında hangi kararların en iyi sonucu/sonuçları kaydedeceğini belirlemektir.
enerji endüstrisi yatırımları
şimdi big tech kendi çalışma şeklini geliştiriyor. 2024 yılında teknoloji devleri finlandiya'nın gsyih'sını (300 milyar dolar) veri merkezlerine harcayacak. alphabet yalnızca son çeyrekte yıllık %90 artışla 12 milyar dolar harcadı, microsoft %79 artışla 14 milyar dolar ve amazon 14 milyar dolar harcadı. teknoloji sektörü henüz küresel enerji yatırımıyla aynı ölçüde değil ancak bireysel olarak alphabet, amazon, meta ve microsoft bu yıl sermaye yatırımlarında exxonmobil, chevron veya saudi aramco'dan daha fazla harcama yapacak. meta, 19 disneyland ile aynı alanı kapsayan 18 veri merkezini işletiyor.
microsoft yatırımları
big tech'in karı da tarihi ve giderek artıyor. geçtiğimiz hafta alphabet , kar tahminlerini %25 geride bıraktıktan sonra piyasa değerini 200 milyar dolar artırdı (2 trilyon dolara ulaştı). apple ayrıca, kazançlarının aşılması ve 110 milyar dolarlık hisse geri alımını duyurmasının ardından 200 milyar dolar ekledi. her ikisi de 2023'te microsoft'un yaptığı gibi exxonmobil'den daha fazla net gelir elde etti.
enerji şirketleri bu yatırımları haklı gösterebilir çünkü enerji kullanımına ilişkin hayal gücümüz sınırsızdır. daha büyük enerjinin ana kanunu: ne kadar çok üretirsek, o kadar çok kullanırız. fazla enerji diye bir şey yoktur. enerji, zayıflama ilaçlarının antitezidir. enerjiyi ne kadar çok tüketirsek o kadar aç oluruz.
kişi başına küresel enerji tüketimi
zenginlik ve enerji tüketimi birbiriyle ilişkilidir. bu sadece müsrif yaşam tarzları için güç değil, aynı zamanda üretken güçtür: ışık, yemek pişirme ve saklama, iletişim ağları, inşaat, ulaşım. kişi başına düşen optimum enerji tüketimine ilişkin akademik tahminler yalnızca yükseliş eğilimi gösteriyor. hiçbir enerji tasarruflu mikrodalga fırın ve çift camlı pencere, orta sınıfa doğru ilerleyen milyarlarca kişinin tüketimini karşılayamaz: küresel enerji tüketiminin 2050 yılına kadar %44 artması bekleniyor.
gayri safi milli hasılaya karşılık enerji tüketimi
tech'in iştahı da doyumsuzdur. tech'in ana kuralı moore yasasıdır: işleme gücü her iki yılda bir ikiye katlanır. teknik detayları bir kenara bırakırsak, prensip 1965'ten beri geçerliliğini koruyor. "bu gücü nasıl kullanacağız?" sorusunu hiç kimse sorgulamaz. ilk şirketim prophet'in müşterisi olan intel, benzersiz stratejik vizyonunu bize etkiledi. hayal etmedikleri uygulamalar için icat etmedikleri çipler için üretim tesislerine büyük yatırımlar yaptılar. özetle, "biz yaparsak gelirler" (bkz: if you build it he will come). apple dünyaya grafiksel bir kullanıcı arayüzü gösterene, netscape web'de gezinene kadar, tanrı (google) herhangi bir soruya milyonlarca yanıtla yanıt verene veya yeni bir tanrı (chatgpt) sizin isteklerinize yanıt verene kadar kimsenin daha hızlı bir çipe ihtiyacı yoktu. intel mobile geçişte tökezledi ancak paradigma değişmedi. çok fazla bilgi işleme diye bir şey yoktur.
big tech sadece enerji işine benzemiyor, aynı zamanda yeni enerji işidir. yapay zekanın artan güç gereksinimleri bunu somutlaştırıyor. yapay zeka bilgi işlem gereksinimleri her 100 günde bir ikiye katlanıyor ve bu durum, her yapay zeka savunucusunun insanlığı kurtaracağını/yok edeceğini kustuktan sonra övündüğü verimlilik kazanımlarını önemli ölçüde telafi ediyor. orta büyüklükteki bir şehirde (san francisco) hazırlanan trilyondan fazla parametreli modellerin eğitilmesi, küçük bir ülkenin enerji tüketimini gerektirir. bir chatgpt isteği, bir google aramasının 10 katı enerji gerektirir. beş yıl içinde yapay zekanın artan enerji talebi 40 milyon eve eşdeğer olacak; bu, kaliforniya, teksas, florida ve new york'un toplamından daha fazla. veri merkezleri abd'nin toplam enerji talebinin %3'ünü oluşturuyor ancak bunun 2030 yılına kadar üç katına çıkması bekleniyor.
teknoloji şirketleri, veri merkezlerini beslemek için enerji üretimi ve depolamaya milyarlarca yatırım yapıyor. wsj, büyük teknoloji yöneticilerinin bu yılki yıllık petrol ve gaz konferansına enerji aramak için akın ettiğini bildiriyor. bill gates öne çıkan konuşmacıydı. yenilenebilir enerjinin en büyük kurumsal alıcısı olan amazon'un faaliyette olan veya geliştirilmekte olan 500'den fazla projesi var. yeni veri merkezlerinin duyurularına, enerji sağlamak için yeni rüzgar ve güneş enerjisi çiftlikleri geliştirme taahhütleri eşlik ediyor.
teknoloji ve enerjinin yakınlaşması, teknoloji sektörünün bilgisayarın kendisini satmaktan bilgi işlem araçları satmaya geçişini yansıtıyor. dvd oynatıcı ve disk satın almıyoruz, yayın yapıyoruz. harita satın almıyoruz, yol tarifi alıyoruz. film satın almıyoruz, görüntü çekiyoruz. tarihin en kârlı ürün şirketi olan apple, büyümek için hizmetlere güveniyor. perakendenin apple'ı amazon, perakende satış sunan bir veri merkezi işletmesidir.
yapay zeka, bu eğilimi her şeye ve herkese taşıyor. tarihin en kârlı işi olan aramanın yerini cevaplar alacak. e-tabloların ve tarayıcıların yerini aracılar alacak. "uygulamalar" ve "programlar", diğer aracılar tarafından oluşturulan kod organizmalarını geliştirerek değiştirilebilir olacaktır. enerji konferansı açılış konuşmacısı bill gates'e göre: “yapay zeka araçları, yazılımın nasıl yazıldığının yanı sıra nasıl kullandığımızı da etkileyecektir. kelime işlemcilerin, elektronik tabloların ve diğer üretkenlik uygulamalarının yerini alacaklar. bugün ayrı olan işletmeler (arama reklamcılığı, reklamcılıkla birlikte sosyal ağ oluşturma, alışveriş, üretkenlik yazılımı) tek bir işletme haline gelecek." sam altman, bilişimin "geleceğin para birimi", dünyanın en değerli malı olacağına inanıyor.
21. yüzyılda insanlık fiziğe yeni bir sayfa, enerjinin yeni bir biçimini ekledi: bilgi işlem. vücudumuz gıdanın kimyasal enerjisini ısı ve mekanik enerjiye dönüştürdüğü gibi, güneş panelleri güneşin elektromanyetik enerjisini elektriğe dönüştürüyor, veri merkezleri de elektrik enerjisini bilgi işleme dönüştürüyor ve dijital ekonomiye güç veriyor. diğer enerji türlerinde olduğu gibi bilgi işlem, amazon gibi bunları inşa etmek için şaşırtıcı sermayeye sahip olan dünyanın en büyük şirketleri tarafından yaratılmaktadır. diğer enerji türlerinde olduğu gibi tüketimi de refah ve büyümeyle ayrılmaz bir şekilde bağlantılıdır. bilgi işlem, ekonomik yerçekimine meydan okuyor; artan arz, talebi hızlandırıyor. enerjinin geleceği yenilenebilir değil, bilgi işlem odaklı.
meşalenin enerjiden teknolojiye geçmesi bir an için iyi hissettirdi çünkü enerji karanlık tarafla fazla yakınlaşmıştı. enerji firmaları "dışsallık" terimini çağrıştırıyordu: karbon, yolsuzluk ve kapitalizmin temsilcisi bir sith lordu olarak. buna karşılık teknoloji daha iyi hissettirdi. mark, sheryl, larry, sergei ve jeff o kadar tatlı olamayacak kadar sevimliydiler ki. hatta bize kötülük yapmayacaklarını bile söylediler.
ama sonra çocuklar kendilerine zarar vermeye başladı, yanlış bilgiler çoğaldı ve söylemleriniz kabalaştı. durun. teknoloji lordları big oil'in devlerinden daha iyi değil, daha kötüler. aslında ikisi de değil; aynılar.
ekonomik kazanç için bir maddenin diğerine herhangi bir arbitrajı emisyon yaratır. sığır eti için bitkiler: metan. fosil yakıtların harekete geçmesi: karbon. reklamlara dikkat: öfke. bilgi işlemdeki büyük arbitrajın olağanüstü dışsallıklar yaratmayacağına inanmak, zuckerberg/sandberg/brin/bezos'un devletin refahını kendi zenginliklerinden daha öncelikli tutacağına inanmak demektir. eğer 100 yıl geriye, fosil yakıt çağının başlangıcına ya da 20 yıl geriye, sosyal çağın başlangıcına dönebilseydik, neyi farklı yapardık?
birçoğu büyük teknolojinin kapitalizmin kendi ağırlığı altında çökecegini iddia ediyor. bilgi işleme kurallar koymaya çalışmak, bir tyrannosaurus rex'e binen 1,5 metrelik bir jokeye benzer. bunun devasa olacağını biliyoruz. daha önemli soru ise şu: ne kadar vahşi olacak?
Çayınızı Kahvenizi Alın Gelin: Başlangıçtan Günümüze Petrolün Siyasi Çekişmelerle Dolu Hikayesi
