Doğusundan Batısına Yürümenin Sadece 3 Saat Aldığı, Avrupa'nın En Küçük Ülkelerinden Lihtenştayn

lihtenştayn, batıda isviçre'yle, doğuda ise avusturya'yla komşu, resmi dili almanca olan ülke.
şimdilerde (1920'lerin başından beri) isviçre'yle para ve gümrük birliği vardır, yani iki ülke arasında gümrük yoktur, birine giren bir yabancı diğerine de girmiş/girecekmiş gibi muamele görür (şimdilerde ab ülkeleriyle çevrili isviçre'nin hiçbir sınır kapısında doğru dürüst gümrük yok zaten ama bu bahsettiğim gümrük birliği yıllar yıllar öncesinden beri böyleymiş).
1920'lerden önce de avusturya'yla arasında benzer bir bağ varmış bu ülkenin. tabii avusturya-macaristan imparatorluğu yıkılıp avusturya içeri kapanınca, oncağızım da napsın, isviçre'ye yamanmış.

avrupa'da hasbelkader kağıt üstünde dahi olsa bağımsızlığını korumuş, isviçre - avusturya sınırı arasında kalan ufak bir prenslik.

nüfusu 37.000 kadar olup, fürstentum liechtenstein (almanca liechtenstein prensliği) resmi adından dolayı fl plaka koduyla geçer. isviçre'den arabayla rahat ulaşılabilir, zürih'e iki saatten biraz daha az bir mesafededir.

vaduz kasabası başkenti olup, schaan kasabası en büyük yerleşimidir.

vaduz birkaç ana caddeden ibaret şirin bir kenttir. tüm müzeleri, parlamento, hükümet binası, katedral vs. staedtle adlı aynı caddede bulunur. tepesinde vaduz kalesi (schloss vaduz) adı verilen, prenslik ailesinin de ikamet ettiği şato bulunur. şatoya arabayla çıkılıp kenarda kalan kırmızı ev (rotes haus) adı verilen anıt da görülebilir. mitteldorf'da da birkaç şirin ev vardır.

balzers kasabası tarafında yol kenarından da görülebilecek gutenberg kalesi bulunur.

eh işte bu kadar.. çizgi film/masal kahramanı heidi'nin köyü de yakındır buraya (25 km) kadar; orayla birleştirilip bir tur yapılabilir.

lihtenştayn'ın tarihini şöyle bir inceleyeyim dedim de, gerçekten çok ilginçlikler var

mesela bu ülkedekiler almanca konuşmalarına rağmen, avusturya'yı 3. reich bünyesine katan adolf hitler, nedense buraya saldırmıyor. ikinci dünya savaşı esnasında aynı türkiye gibi büyük bir dirayetle tarafsız kalma başarısını gösteriyorlar:[türkiye'nin 1945'te savaş nerdeyse bitmiş iken bm'de avantaj sağlamak için savaşa müdahil olmasını saymazsak]

savaş esnasında, manyak bir askeri birlik gelir, ülkeyi pardon sarayı yağmalar diye bütün hazine ve kıymetli eserler londra'ya güvenli yerlere taşınıyor. avrupa'nın göbeğinde oldukları için kraliyet ailesi dahil kıtlık sıkıntısı çekerken, kızıl ordu'dan kaçan 500 askeri sovyetler birliği'ne teslim etmiyorlar. bu adamları kendileri aç olmalarına rağmen misafir ediyorlar, koruyorlar. hatta doğu bloğu ülkelerinden çekoslovakya ile yaşadıkları sorunların başlangıcı buna dayanıyor.[tabii arada arazi anlaşmazlıkları da mevcut]

savaş sonrasında çöken ekonomiyi düzeltmek için kralları, ata yadigarı leonardo da vinci tablolarını satıyor ve bu satışlardan elde edilen gelirler, ülkenin iktisadi kalkınma programları için harcanıyor.

en başa dönersek, devletin kurulma hikayesi çok ilginç. kralları kutsal roma imparatorluğu döneminde meclis'ten sandalye alabilmek için civardaki birkaç derebeyliğin topraklarını para ile satın alıyor. bu şekilde almanya'ya bağlı özerk bir şekilde otonom elde ettikten sonra, napolyon'un saldırıları ile kutsal roma imparatorluğu yıkılınca, birden bire napolyon ile anlaşalım diyerekten bağımsız bir devlet kuruyorlar ve hala o coğrafyada bir kraliyet var.

lihtenştayn, küçük diye dalga geçilemeyecek kadar büyük bir finans merkezi olan prenslik

35.000 kişilik ülkenin ekonomik hacmi 4 milyar dolardır. 20 kadar banka vardır ve bu bankalar genellikle varlık yönetimi alanında çalışırlar. birçok uluslararası şirketin (yanılmıyorsam 700 civarı) merkezidir. 2.dünya savaşında bile bağımsızlığına dokunulamamıştır. 200 yıldır stabil ve istikrarlı bir politik ortam vardır.

bir diğer dikkatimi çeken ayrıntı da; 35.000 kişilik ülkede her gün 10.000 gazete satmaktadır. okuma oranını siz düşünün. bizde ise 3-4 milyon gazete satmaktadır ve en çok okunan gazete posta'dır. başka söze gerek yok sanırım.

lihtenştayn'ın kendisi hakkında cia resmi sitesinde nüfusa ve çeşitli dağılımlara yönelik detaylı bilgiler verilmiştir

uyruk:

ad olarak : liechtensteiner(s)
sıfat olarak: liechtenstein

etnik gruplar:

lihtenştaynlı 65.6%, diğer 34.4% (2000 genel nüfus sayımına göre)

diller:

almanca (resmi), almanca lehçe

din:

katolik (resmi) 76.2%, protestan 7%, belirsiz 10.6%, diğer 6.2% (haziran 2002)

nüfus:

37,009 (temmuz 2013 tahmini değer)

dünyadaki ülke sıralaması : 213

yaş dağılımı:

0-14 yaş: 15.9% (erkek 3,101/kadın 2,785)
15-24 yaş: 11.7% (erkek 2,183/kadın 2,149)
25-54 yaş: 43.6% (erkek 8,026/kadın 8,110)
55-64 yaş: 13.4% (erkek 2,466/kadın 2,478)
65 yaş ve üzeri: 15.4% (erkek 2,570/kadın 3,141) (2013 tahmini değerler)

ülke yaş ortalaması:

toplam ortalama: 42.1 yaş
erkek: 41.1 yaş
kadın: 43.1 yaş (2013 tahmini değerler)

nüfus büyüme oranı:

0.81% (2013 tahmini değerler)

diğer ülkelere göre nüfus büyüme hızı sıralaması: 134

doğum oranı:

10.67 doğum/1,000 kişide (2013 tahmini değerler)

diğer ülkelere göre nüfus büyüme sırası: 182

ölüm oranı:

6.89 ölüm/1,000 kişide (2013 tahmini değerler)

diğer ülkelere göre nüfus azalma sırası: 135

net göç alımı:

4.35 göçmen/1,000 kişide (2013 tahmini değerler)

dünyadaki göç alan ülke sırası: 25

şehirleşme oranı:

şehirli kesim: tüm nüfusun %14'ü (2010)
şehirleşme hızı: yılda 0.9% (2010-15 tahmini)

önemli şehirler ve nüfusları:

vaduz (başkent) 5,000 (2009)

cinsiyet dağılımı:

doğmakta olan: 1.26 erkek(ler)/kız
0-14 yaş: 1.09 erkek(ler)/kadın
15-24 yaş: 1.04 erkek(ler)/kadın
25-54 yaş: 0.99 erkek(ler)/kadın
55-64 yaş: 1 erkek(ler)/kadın
65 yaş ve üzeri: 0.81 erkek(ler)/kadın
genel dağılım: 0.98 erkek(ler)/kadın (2013 tahmini)

ölü doğum oranları:

toplam: 4.36 ölüm/1,000 canlı doğum

bu ölümlerin dünya ülke sıralaması: 192

erkek: 4.64 ölüm/1,000 canlı doğum
kız: 4 ölüm/1,000 canlı doğum (2013 tahmini)

ülkede ortalama insan ömrü:

genel ortalama: 81.59 yaş

dünya insan ömrü sıralaması: 12

erkek ömrü: 79.45 yaş
kadın ömrü: 84.29 yaş (2013 tahmini)

doğurganlık oranı:

1.69 çocuk kadın başına (2013 tahmini)

dünya doğurganlık ülke sıralaması: 171

hiv/aids - yetişkinlerdeki yaygınlık: bulunmuyor

hiv/aids taşıyan vatandaş: bulunmuyor

hiv/aids'ten dolayı ölüm: yok

eğitime ayrılan gelir:

milli gelirin %2.1'i (2008)

eğitim gideri dünya sıralaması: 165

okur-yazarlık:

tanım: 10 yaş üzeri kimseler yazıp okuyabiliyor
okur-yazar oranı: %100
erkek: %100
kadın: %100

mecburi eğitim süresi ortalaması (ilk ve orta öğretim):

genel ortalama: 12 yıl
erkek: 13 yıl
kadın: 12 yıl (2008)

eveeet sevgili minikler lihtenştayn'ı cia amcamızın katkılarıyla daha yakından tanımış olduk.