Dünyanın İlk Seri Üretim Otomobili Ford Model T'ye Dair İlginç Bilgiler

-ford model t'nin hikayesine girmeden birazcık öncesinden bahsedelim; ford'un hikayesi henry ford'un 1896 yılında evinin altındaki kömürlükte kendi tasarladığı arabayı ilkel yöntemlerle imal etmesiyle başlamıştır. henry ford şirketini kurduğu 1903 yılına dek çeşitli şirketlerde mühendis olarak görev yapmış ve tasarladığı arabaları yapmak için girişimciler aramıştır. neticesinde 16 haziran 1903 yılında amerika birleşik devletleri'nin michigan eyaletinde henry ford ve diğer 11 hissedar 100 bin dolar sermayeyle ford motor company'i kurmuştur.

-henry ford şirkette ürettiği arabalara alfabetik sıralamaya göre isim veriyordu. bundan dolayı ilk ürettiği modelin ismi ford model a olmuştur. 

şirket 20 temmuz 1903 yılında ilk araba satışını gerçekleştirmiştir. ford motor şirketini dünya çapında tanınan bir şirket haline getiren ford model t'den önce b, c, e, f, k, n, r, s modelleri üretilmiş olup, arada kalan harflerle ilgili sadece deneme amaçlı üretim yapılmış satışa çıkarılmamıştır.

-henry ford şirketi kurduğu zamandan beri hep daha fazla kişiye ulaşabilecek bir üretim tarzı hedefliyordu. kafasında oluşturduğu planda yeni tasarlayacağı bir model ile herkesin sahip olabileceği arabayı oluşturmaya başlamıştı. bunun için ilk hazırlık 1906 yılında şirketin üretim için pek kullanılmayan üçüncü katında yapılmaya başlanmıştır. henry ford şirkette görevli birkaç mühendis ile üçüncü katta yapılan gizli bir odada adını ford model t koydukları araç üzerine çalışmaya başlamışlardır.

-modeli tasarlamaya başladığı ilk zamanda hedeflerini "en iyi malzemeyle, en iyi mühendisleri kullanarak büyük topluluklar için bir araba inşa edeceğim. aile için yeterince büyük, çıkardığı masraflar için yeterince küçük bir araba olacak" ve " geleceğin arabası halkın arabası olmalıdır. ata arabası ve bir at temin edebilecek güçte olan herkesin sahip olabileceği araba olmalıdır" şeklinde açıklamıştır. çünkü bu dönemde araba üretim masraflarının yüksek olması nedeniyle arabaya sadece belli bir gelirin üzerindekiler ulaşabiliyorlardı. henry ford yukarda açıkladığı hedeflerle pahalı araba algısını yıkarak bütün dünyaya hitap eden halkın arabasını oluşturmaya başlamıştır.

-yapılan çalışmalar sonucu ford model t arabası henry ford, childe harold wills, jozsef galamb ve eugene farkas tarafında tasarlanmıştır. 1 ekim 1908 yılında ise üretilen ilk ford model t arabası satışa çıkmıştır. 850 dolara satışa çıkan ilk modelin özellikleri şöyledir;
"20 beygir gücünde, dört silindirli bir motor ile yaklaşık 70 km hıza ulaşabiliyordu. 1 galon(yaklaşık 3,7 litre) benzinle yaklaşık 23-35 km arası mesafe gidebiliyordu. yaklaşık olarak 600 kg ağırlığındadır. önemli parçalarda vanadyum çeliği kullanılması ve üç noktalı süspansiyonun olması sebebiyle araba her türlü yolda kullanılmaya dayanıklı hale getirilmişti. güvenlik açısından iki takım fren kullanılmıştır. ilki şanzıman üzerinde bulunan, ikincisi ise acil durum frenidir. "

-aynı şasi üzerinde farklı modelde arabalar üretilmiştir. bunlar; speedster, touring, roadster, hack, sedan, coupe, truck ve bus modelleridir. 1913 model speedster, 1915 model touring, 1913 model roadster, 1915 model hack, 1920 model sedan, 1925 model coupe, 1917 model truck, 1916 model bus, 1911 yılında üretilen çeşitli modelleri

-henry ford, ilk başlarda yeni üretmeye başladığı modeli istediği gibi seri üretememiştir. çünkü kafasında oluşturduğu hareketli bant sistemini bulundukları fabrikaya uygulamaları imkansızdı. bunun için 1914 yılına dek beklemek zorunda kalmışlardır. 1914 yılında hareketli bant sistemiyle oluşturduğu yeni fabrikasına taşınmasıyla ford motor company o yıl dünyada üretilen araba sayısından daha çok araba üretmiştir. bu yeni sistem sayesinde otomobili seri üretmeye başlamış ve hayalini kurduğu "halkın arabası" idealine ulaşmıştır. önceden bir arabayı tek bir kişi birleştiriyordu ve montajını bitirmesi yaklaşık 1,5 gün sürmekteydi. yeni sistem sayesinde artık montaj aşamasında herkesin sadece bir görevi bulunmakta ve bant sisteminde ona sıra geldiğinde parçayı takıp diğer arabaya geçmekteydiler. böylelikle montaj süresi 1,5 günden 93 dakikaya kadar düşürülmüştür. hareketli montaj sistemine dair bazı fotoğraflar; görsel 1, görsel 2, görsel 3, görsel 4, görsel 5, görsel 6

-yapılan bu yenilik dünya ekonomisi açısından çığır açmıştır. günümüzde fordizm şeklinde açıklama getirilen sosyo-ekonomik sistem sadece ekonomi alanında değil sosyal alanda da halkı etkilemiştir. çünkü montaj hattı üretim sistemi ile maddi olarak halkın ulaşamayacağı bir malı seri üretim yaparak daha ucuza mal edip fiyatları herkesin alabileceği seviyelere çekilebiliyordu. sistem sayesinde fabrikada çalışan işçilerin günlük ücretlerinde de artış olmuştur. ilk başta günlük 2-3 dolara çalışıyorken, seri üretim ile birlikte günlük 5-6 dolar kazanmaya başlamışlardır. böylece hem alım gücü artmış oldu hemde alınabilecek ürünler ucuzlamaya başlamıştır. fordizm akımı zaman içinde tüm sektörlere yayılarak günümüze kadar geldiğini görmekteyiz.

-1914 yılında, 13.000 çalışanı olan ford yaklaşık 300.000 otomobil üretirken, 66.350 çalışanı olan 299 şirket 280.000 araç üretmiştir. bu rakamlar hareketli montaj hattı sisteminin ne denli önemli olduğu ortaya koymaktadır.

-1908-1914 yılları arasında üretilen ford model t arabaları sınıflarına göre 850-1100 dolar arasında satışa sunulmuştur. 1914 yılından itibaren fiyatlar kademeli olarak düşmüş ve araba herkesin alabileceği miktar olan 260 dolar seviyesine kadar inmiştir. 1924 yılında verilen reklam, 1924 yılı başka reklam

-henry ford'un "siyah olmak kaydıyla istediğiniz otomobili seçebilirsiniz" sözünü çoğu kimse duymuştur. bu sözü ford model t arabası için söylemiş olduğundan pek çok kişi arabanın sadece siyah renkte üretildiğini söyler. ancak durum pek öyle değildir. çünkü model seri üretime geçmeden önceki 1908-1914 yılları arasında renkli şekilde üretilmiştir. bu dönem içinde arabada mavi, kırmızı, yeşil, gri ve siyah renkte boyalar kullanılmıştır. 1914 yılı itibariyle seri üretim başladığından maliyetleri iyice aşağıya düşermek ve üretim sayısını daha da arttırmak için tek renk politikası uygulanmış olup, arabaların hepsi siyah renkte üretilmeye başlanmıştır. 1920'lere geldiğimizde dünyada üretilen tüm arabaların yarısından fazlası ford model t olup renkleri birbirinin aynısıdır.

-ford model t, 1 ekim 1908 yılında ilk satışa çıktığı zamandan üretiminin durduğu 26 mayıs 1927 yılına dek yaklaşık olarak 16 milyondan fazla satış yapmıştır. 1970'lere kadar dünyada en çok satılan otomobil unvanını korumuştur. günümüzde hala en çok satan 3. otomobildir. fabrikada üretilen 15 milyon numaralı ford model t, 15 milyon numaralı araba montaj hattından çıkarken, henry ford 15 milyon numarlı arabayla gezintiye çıkarken

-1920'li yıllara geldiğimizde ford motor şirketinin otomobil pazarında ki payının düşüp, general motors şirketinin artığını görmekteyiz. bunun nedenlerine baktığımızda henry ford sadece bir model üzerine yoğunlaşıp tek tip araba üretiyordu. bu durum zamanla halk arasında monotonlaşmaya doğru evrilmiş ve halk yavaştan kendine özgü görünümü olan farklı modelde arabalar aramaya başlamıştır. general motors şirketi ise ford'un tam tersi hareket ederek çeşitli renk ve modellerde araba üretimi yaparak farklılık arayan kesme hitap etmeye başlamıştır. general motors yöneticileri bu duruma "bir sokaktan geçtiğinizde park etmiş otomobillere bakarak bölge sakinleri ile ilgili bir kanaate varabileceksiniz" şeklinde açıklama getirerek hedeflerini net şekilde ortaya koymuştur. zaman içinde zenginleşen halk artık farklı sınıfta olduğunu göstermek için herkesin kullandığı model araba değil pek kullanılmayan statü göstergesi olan arabalara yönelmiştir. böylece ford motor şirketi 1927 yılından itibaren ford model t'nin üretimini durdurmuş ve yeni renk ve modelde arabalar üretmeye başlamıştır.

-sonuç olarak ford model t arabası dünya ekonomisine damga vuran bir model olmuştur. üretiminde kullanılan hareketli montaj sistemi ile seri üretime geçmiş ve bir ürünün bu model ile daha ucuza mal edilebileceğini dünyaya duyurmuştur. diğer taraftan kendi yarattığı kapitalist ekonomi sayesinde zenginleşen halk ilk başta onu zirveye taşımış olsa da zaman içinde insanoğlunun daha iyi, daha pahalıyı isteme arzusuna yenilerek üretimini durdurmuştur.

-son olarak birbirinden farklı fotoğraflara yer vererek konuyu bitiriyorum. fotoğraflar;
-tank haline getirilen ford model t
-sandallarla nehrin diğer tarafına taşınırken
-karla mücadele arabası
-ev haline getirilmiş ford model t
-kendinden büyük yükleri taşırken
-henry ford arabayı denerken
-son olarak geçen yıl çektiğim ankara rahmi m. koç müzesinde bulunan 1918 yapımı ford model t

-kaynak;
-site 1- site 2 bu iki site tamamen ford model t'ye yönelik hazırlanmış sitelerdir. arabayla ilgili her türlü bilgiye ulaşmanız mümkündür.
-yard. doç. dr. reha saydan, 1900'lerin ilk yıllarında ford-general motors rekabeti, balıkesir üniversitesi sosyal bilimler enstitüsü dergisi.
-gamze güner, otomotiv sektöründe müşteri memnuniyetinin satışa etkileri:"ford örneği", yüksek lisans tezi.