Dünya'nın Manyetik Alanının, Harita Değişikliklerine Neden Olan Kaotik Yapısı
manyetik kuzey, üç değişik kuzeyden biridir ve dünya'nın dönüş eksinene, yani gerçek kuzeye göre 11 derece yatıktır. esasında kuzey dediğimiz yön, manyetik olarak güneye tekabül etmektedir fakat alışkanlıkları bozmamak için kuzey demeye devam ediyoruz.
günümüzde manyetik kuzey, kanada’dan sibirya’ya doğru kayıyor ve kayış oranı son yıllarda iyice artmış durumda. normalde 2005’e kadar yılda ortalama 15 km oynarken günümüzde bu oran 50-60 km’lik kaymalara ulaşmış durumda. bu hareketleri takip edip kayıt altına alan temel olarak iki kuruluş var ingiliz jeoloji kuruluşu ve amerikan ulusal okyanus ve atmosfer ajansı (noaa). her ikisi de bu durum sıradan vatandaşı minimum etkilesin diye son yıllarda güncelleme aralıklarını iyice kısalttılar ve dünya'nın manyetik modelini yenilediler. bunun yan etkileri var tabii (externalities). normalde 5-10 yılda bir güncellenen haritalar artık daha sık basılmak zorunda. havaalanlarının pist isimleri manyetik yönlere göre verilir. bu hızlı değişimden onlarda etkileniyorlar. mesela atatürk havaalanı 06 pisti, 05 olarak değiştirilmişti. tabi bu ekstra masraf ve emek demek.
dünya'nın manyetik alanı yüzyıllardır temel olarak yol bulmak, navigasyon için kullanıldı. ama doğal olan her şey gibi kaotik bir yapısı olduğu için sürekli sistemlerin yenilenmesi ve bu değişimlerin takip edilmesi ve matematiksel formüle edilmesi gerekmekte. insan evladı olarak biz düzen seviyoruz ve bu düzensizliğe çözüm olarak daha kararlı olan uydu sistemlerini icat ettik. şu anda arabalarda, gemilerde, uçaklarda ve cebimizde hep manyetik pusula yerine gps yardımıyla yerimizi, yolumuzu buluyoruz.
manyetik kuzey ve güneyin yerleri her 0.1 - 50 milyon yılda bir yer değiştirmekte ve bu zaman, tamamen tesadüf olarak gelişmekte. en son yer değiştirme bundan 780 bin yıl önce oldu. yani teorik olarak değişim bandına girmiş bulunuyoruz. ne zaman olacağı ise tam bir muamma. bu değişimin nedeni ise yerin 3 bin km altında bulunan eriyik metallerin kaotik çalkantıları.
dünya'nın manyetik gücü ise giderek zayıflıyor. mesela, bundan 2-3 bin yıl önceye göre yarı yarıya düşmüş durumda. diğer gezegenlerden manyetik alanı olanlar da var olmayanlar da. bizim gezegenimizin de manyetik alanı birgün zayıflayarak yok olma ihtimali taşıyor.
kaynaklar
phd comics: north pole facts
magnetic north | why the magnetic north pole ıs moving
the north magnetic pole just changed. here’s what that means
why airports rename runways when the magnetic poles move | wıred
Bildiğimiz Tek Yaşama Sahip Gezegen Olan Dünya Nasıl Oluştu?
