Güneş'in Yüzeyindeki Elementin Yapay Gökküşağı İle Keşfedilmesi

gökkuşağının altında bir sohbet edelim gençler...

19. yüzyılda yaşamış bir alman bilim adamı olan joseph von fraunhofer, laboratuvarında güneş ışığını yedi renge bölüyor, yani gökkuşağını oluşturuyor. yıllarca gözlemledikten sonra nihayet 1814 yılında şöyle bir kesikli bir spektrum elde ediyor.

aha da bu

temelde 574 farklı çizgiyi haritalandırıp, en temel olanları a'dan k'ya harflendiriyor, daha zayıf olanlara ise diğer harfleri veriyor. güneşin modern gözlemleri bu hatların binlercesini tespit edebilir.

ee peki bu spektrumun manası nedir? üzerindeki siyah çizgiler ne ifade eder? malesef, fraunhofer bu sırra vakıf olamadan genç denebilecek bir yaşta ölmüştür.

esasında, eğer sizler evinizdeki yapay bir ışık kaynağıyla gökkuşağını elde ederseniz, elinizde bu çizgilerin bulunmadığı bir spektrum oluşur. neden?

fraunhofer'dan 45 yıl sonra kirchoff ve bunsen bu olayın farkına varmış olacaklar ki yapay bir ışık kaynağının önünde bir elementi yakıyorlar ve alevlerin arasından geçen ışığın oluşturduğu ışık tayfını(gökkuşağını) inceliyorlar. ne görseler beğenirsiniz? oluşan tayfın içinde bir adet siyah çizgi var. bu siyah çizginin bulunduğu tayfı, fraunhofer'ın oluşturduğu tayfla karşılaştırdıklarında, elde ettikleri bu siyah çizginin fraunhofer'ın oluşturduğu tayftaki bir siyah çizgiyle birebir aynı yere denk düştüğünü görüyorlar.

meğersem, bu siyah çizgilerin nedeni, güneş atmosferindeki gazdan geçen, ışık dalga boyu parçacıklarının emilmesiymiş.

şöyle oluyor

yani güneşin içinde bulunan elementlerin kimyasal tepkimeler sonucunda yanmasıyla yaydıkları ışığın, güneşin atmosferindeki gazlardan geçerken emilmesinden dolayı, elde ettiğimiz tayfın üzerinde siyah çizgiler oluşmaktadır. güneş spektrumunun ilk incelemelerinde bilinen hiçbir elemente karşılık gelmeyen bazı çizgiler bulundu. yeni bir element keşfedilmişti! yeni elemente yunancada güneş manasına gelen helios kelimesinden türetilen helyum adı verildi. bu örnekteki gibi ilerleyerek bilinen diğer elementler de spektrumda yerini aldı. örneğin, fraunhofer'ın spektrumundaki d harfi sodyuma, c harfi hidrojene, e harfi demire karşılık gelmektedir.

bu şekilde güneşin yüzeyinde hangi elementlerin olduğunu bilebiliyoruz. sadece güneşin mi? elbette hayır. ışığını alabileceğimiz her yıldızın yüzeyindeki element miktarını bu şekilde bilebiliriz.