Günlük Hayatta Sürekli Karşımıza Çıkan Ancak Fark Etmediğimiz Plasebo Etkileri

plasebo etkisinin literatürdeki tanımı şöyle; plasebo etkisi, farmakolojik olarak etkisiz bir ilacın telkine dayalı bir etki ortaya çıkarma halidir.

günümüzde en çok bilinen plasebo, hastalığa etkisi olmayan bir ilacın veya tıbbi bir yöntemin etkiliymiş gibi gösterilip hastaya uygulanmasıdır. yeterince azmi olmayan fakat tıbben tedavisi de bulunmayan hastalıkların "bu ilaç sana çok iyi gelecek ama senin de çabalaman lazım" sözleri ile pazarlanan çaresidir.

aslında plasebo sadece tıpta kullanılmıyor. günlük yaşantımızda sayısız plasebo vardır ve çoğu zaman bunun farkına varmayız.

bunlardan bazıları şöyle,

1- ilerleme çubukları

birçok programcı %70'nin sadece görüntü amaçlı olduğunu söylüyor. sebebi ise kullanıcılar herhangi bir şey görmeden beklemekten hoşlanmıyor.

2- asansör kapı kapatma düğmesi

basıyorsunuz. sonra tekrar basıyorsunuz, tekrar ve tekrar derken kapı kapanıyor ama siz bastığınız için mi yoksa zaten kapanacak mıydı?

merak edip biraz araştırdım. gerçekten de çoğu işe yaramıyor.

tamamı olmasa bile çoğu asansörde kapının kapanma süresi standart kurallar dahilinde olduğu için bundan daha az bir sürede kapatabilmek mümkün değil.

ama tabi her zaman orada bir düğme mevcut.

ek bilgi: işe yaramayan bu düğmelere literatürde, plasebo etkisinden türetilen bir tabir olarak “mekanik plasebo” deniyormuş.

3- trafik ışıkları, karşıya geçme butonu

işe yaradığına inandığımız ama gerçekte işe yaramayan düğmelerden biri de trafik ışıklarında. “karşıya geçmek için düğmeye basın.” bastık.. eee karşıya geçebildik mi? -hayır. 

yeşil yandı mı? bir süre sonra evet. ama siz düğmeye bastığınız için mi yeşil yandı, yoksa zaten yanacak mıydı? ister inanın ister inanmayın ama bu düğmelerin de çoğu işe yaramıyor.

4- termostat düğmesi

ofislerde, hava alanı loungelarında veya şirketlerin bekleme salonlarında görebileceğiniz sıcaklık ayarlamaya yarayan termostat düğmeleri.

siz sıcaklıktan memnun değilsiniz ve düğmeden istediğiniz sıcaklığı ayarladınız ama sıcaklık bildiğini okumaya devam ediyor. çünkü bu düğmelerin de çoğu işe yaramıyor. ofislerde merkezi sistemler tarafından ısıtma/soğutma sağlandığı için her odanın ayrı ayrı derecelendirilmesi çok zor. o yüzden bu yerlerin %73’üne “dummy yani aptal termostatlar” monte ediliyor. hatta daha fazla ileri giderek o düğmeleri kullandığınızda küçük bir mekanizmayla fan sesi çıkartılması bile sağlanmış.
düğmeye basınca bir de fan sesi duyulmaya başlıyor ve siz gerçekten içerideki havanın ısınmaya ya da soğumaya başladığını düşünüyorsunuz.

5- parlak turuncu iş yeleği

parlak turuncu bir iş yelek giydikten sonra hemen hemen her yerde dolaşabilirsiniz.
bir otele yürüyebilir, yerdeki taşı alıp duvardan fırlatabilirsiniz veya durduk yere elinize bir hilti alıp asfaltı kırmaya başlayabilirsiniz.

ve kimse sizi sorgulayamaz, çünkü sihirli parlak
yeleğiniz onlara işinizin bu olduğunu söyler.

6- kahve içince uykunuzun kaçması

halk arasında bu böyle bilinse de bunun bilimsel bir dayanağı yok.

the journal neuropsychopharmacology isimli tıp dergisinde yayınlanan çalışmada, üniversitenin deneysel psikoloji bölümünde görevli araştırmacılar, birçok kişinin kafeinle uyandığını söylese de bunun böyle olmadığını,gerçekte kafein seviyesinin düşmesinden kaynaklanan yorgunluğun etkilerinin tersine çevrilmesinden kaynaklandığını ifade ettiler.

7- benching sırasında destek alma

ağırlığı kaldırırken zorlandığını gören spor hocası parmağını çubuğun altına koyarak sana yardım edermiş gibi yapar.

kaynaklar: thepoochtimes, wikipedia, barisozcan.com