Halk Arasında Işık Hızı Olarak Adlandırdığımız Ortak Evrensel Sabit: Bilgi Taşınma Hızı

ışık hızı kavramını daha iyi anlamak için en güzel yöntem, zannımca tanımsal bir ayrım yapmak

1. ışığın gittiği hız
2. bilginin gittiği hız

şimdi bu ayrımı yapabilmek için önce bilginin (information olan bilgi knowledge olan değil, türkçenin yetersiz kaldığı durumlar) ne anlama geldiğine bakalım. sebep ile sonuç arasında taşınan şeydir bilgi. yani bir şey (a) diğer bir şey (b) yüzünden oluyor ise önce olan şeyden (b) sonra olan şeye (a) bir şekilde bilgi (b’nin olmuş olduğu bilgisi) taşınıyor demektir. en klasik örnek güneşin aniden yok olmasıdır.

eğer böyle bir şey olur ise dünyanın bundan etkilenmesi için

1. kararması için
2. 2 güneşin çekimi sebebi ile bulunduğu eliptik yörüngeden çıkıp yoluna dümdüz devam edebilmesi için

güneşin ortadan kaybolmuş olduğu bilgisinin dünyaya ulaşması gerekecektir. tahmin ettiğiniz gibi bu bilginin taşınma hızı ışık hızıdır ve dünyada bahsi geçen değişikliklerin olması için güneş yok olduktan sonra 8 dakika beklememiz gerekmektedir. bu örnekteki verinin taşınma hızı ışık hızı olsa da bilginin her zaman ışık hızında taşınması gerekmez bilgi ya da değişiklik atmosferde ses olarak iletilecek ise ses hızında yayılabilir. eğer bahsi geçen bilgi metalin bir ucundan ısıtılmaya başladığı bilgisi ise bu bilginin iletim hızı (metalin öbür ucunun sıcaklığının değişmeye başlaması) çok daha yavaş olabilir. einstein’ın iddiasına göre evrenin neresine gidersek gidelim hangi ortamda bulunur isek bulunalım o ortamda bilgiyi taşıyabileceğimiz en yüksek hız "maksimum bilgi taşınma hızı"dır ve tüm gözlemciler için evrensel sabit bir değerdir (ve ışığın boşlukta yayılma hızına eşittir).

ışığın hızı da ortamdan ortama değişir hatta kimi ortamlarda ışık durdurulabilir bile, ancak ışık da bir bilgi taşıma yolu olduğu için hiçbir zaman "maksimum bilgi taşıma hızı"nı geçemez. ancak boşlukta bu hızda ilerler. 

buradan çıkartılacak birinci sonuç şudur

ışık her ortamda "maksimum bilgi taşıma hızı" ile (namı diğer ışık hızı) gitmez daha yavaş da gidebilir. ışığın yavaş gittiği durumlarda bazı parçacıklar ışığı geçebilir. mesela kimi süpernovalardan yayılan nötrinolar (kütlesi 0 a yakın ışık hızının %99.99 u ile giden parçacıklar) o süpernovanın ışığından daha önce dünyaya ulaşabilir çünkü süpernovadan çıkan ışıklar nebulaların içerisinde yavaşlar iken nötrinolar yavaşlamaz. kimi gazete köşelerinde sıklıkla duyduğumuz ışık hızı geçildi tarzı haberlerin temel esprisi de budur (zaten yavaşlamış olan ışığın hızı geçilmiştir.)

bir de bu olanlardan bağımsız olarak gurup hızı denilen olgu vardır

anlamak için bir analoji çok faydalı olacaktır. çam ağaçlarının üzerine konulan şerit ışıklı süsleri düşünün. hani lambalar sıra ile yanıp söndüğünden üzerinde bir ışık tanesi ilerliyormuş gibi duran süsleri. şimdi de bu algıda yanılgımızın sonucu olarak ilerlediğini düşündüğümüz ışık taneciğinin hızını değiştirmeye çalışalım. bunu değiştirmek için yapmamız gereken birbiri peşi sıra yanıp sönen lambaların frekanslarını ayarlamaktır. lambalar öyle bir tempoda yanıp sönebilir ki bizlere o lambaların yanıp sönmesi sebebi ile gidiyormuş gibi görünen ışık, ışık hızından hızlı gidebilir. yeterince senkron aletler kullanırsanız yüzlerce c'lik hızlara çıkabilirsiniz. ancak unutmamanız gerekir ki aslında ışık hızından hızlı giden şeyler yerine gidiyormuş gibi görünen şeyler vardır sadece orada. bu yöntemle yaptığınız sistemlerde ışık hızından hızlı bir şekilde bilgi iletemezsiniz. 

son bir ayrıntı olarak ise takyonlar var

bunlar görecelik denklemlerindeki hız bulma formülünün diğer köklerine göre davrandığı var sayılan, en düşük hızları ışık hızı olan, bildiğimiz madde ile etkileşime bildiğimiz manada giremeyen, hipotetik parçacıklardır. bence hiç var olmayan sadece matematiğin azizliğine kılıf uydurmaya çalışmamız sebebi ile uydurduğumuz şeylerdir.

dolayısı ile "maksimum bilgi taşınma hızı" tüm gözlemciler için ortak evrensel bir sabittir ve biz bu hıza ışık boşlukta bu hızda seyahat ettiği için ışık hızı deriz

nedensellik denilen hede ve zaman kavramı bu tanımlamaya derinlemesine bağlıdır. hatta zaman, sebep ile sonuç (cause, effect) arasında bilgi taşınması için geçen şeydir. önce ve sonra kavramlarını buna göre belirleriz. “önce” güneş yok olur “sonra” merkür "ardından" dünya kararır bu “arada” güneşin yok olduğu bilgisi dünyaya 8 dakikada “taşınır”. dikkat bilginin farklı uzay koordinatlarına farklı sıralarla ulaşması sebebi ile olayları "önce", "ardından", ve "sonra" şeklinde aslında zaman kavramının getirdiği tanımlar ile ifade etmeyi başardık.