İş Hayatını Cehenneme Çeviren Olay: Mobbing Hakkında Bilinmesi Gerekenler

Kimler Mobbing yapar ve kimler Mobbing'e maruz kalır?

mağdurlarının ortak özellikleri;

• işini çok iyi, hatta mükemmel yapan,
• ilişkileri olumlu ve çevresindekilerce sevilen,
• çalışma ilkeleri ve değerleri sağlam, bunlardan ödün vermeyen,
• dürüst ve güvenilir, kuruluşa sadık,
• bağımsız ve yaratıcı,
• zorbanın yeteneklerinden üstün özelliklere sahip olan insanlardir.

uygulayan şerefsizlerin ortak özellikleri;

• aşırı denetleyici,
• korkak ve nevrotik,
• daima güçlü olma isteği içinde ve iktidar açlığı içinde olan,
• kötü niyetli ve hileli eylemlere başvurmaktan çekinmeyen,
• antipatik özellikler taşıyan
• düşmanlıktan hoşlanan
• can sıkıntısı içinde zevk arayışında olan
• birisini bir grup kuralını kabul etmeye zorlayan
• önyargıları pekiştirme eğilimi olan yaratıklardır.

Mobbing nasıl uygulanır?

genellikle iş tazminatı vermek istemeyen şirketlerde çalışanı istifaya zorlamak için yapılır. örnek bir mobbing uygulaması aşağıda verilmiştir:

- çalışanın yaptığı işlerde kusur bulunur. yapılan çalışma kusursuz da olsa noktası eksik, enteri fazla gibi aklın mantığın alamayacağı türden hatalar bulunur.

- sık sık gereksiz tartışmaya girilir ve ben istiyorsam yapılacak türü laflar edilir. yapamıyorsan yerine eleman bul denir.

- çalışanın üzerinden yaptığı işler alınır ve alakasız işler verilir. alakalı olmadığı konulardan sorumlu tutulur ve başarısızlık üzerine yüklenir. ortalık yerde aşağılanır. çok konuşularak üzerine gidilir. az biraz sinir kaldıysa oda bozulur.

son aşamaya kadar dayanan çalışan artık dayanamaz ve yeter uleeyn diyerek cıkar gider, tazminat alamadığı gibi birde ihbar tazminatı ödemek zorunda kalır. işte bu sürece ingilizcede mobbing, güzel türkçemizde ise saf orospu çocukluğu denir.

1) mümkün olmayan süreler içinde mümkün olmayan işler istemek.

2) ara ara işleri sorup; çalışıyoruz ancak titizlik gerektiren bir konu ve bu sürede bitmesi mümkün değil cevabını alınca azarlamak.

3) başkaları hakkında küfür edildiğini duymak, dolayısıyla ben odadan çıkar çıkmaz arkamdan küfür ettiğini düşünmek

4) emeklerinizin hiçe sayılıp en ufak bir teşekkür yerine azarlanmak ama yapılan işin iyiliğinden onun teşekkür alması.

5) saçma sapan sebeplerle sürekli ayağına çağırması, zekadan yoksun sorular sorması. oysa ki aynı angutluğu telefonda da yapabilir.

6) karşıdaki şahsın mesleğinizi hiçe sayarak aşağılayıcı konuşmaları, kendi uzmanlık alanı olmamasına rağmen sapkın fikirlerini diretmesi, yaptığınız işi ve sizi küçümsemesi.

7) odadan kovulmak.

8) savunmanı isterim diye tehdit edilmek.

9) bakışlarla cinsel içerikli taciz etmek

10) yalakalık uğruna görevin olmayan işler için mesaini harcaması

11) yıllık izin vermemekle tehdit etmek.

12) size asla güvenmemesi, bunu da dile getirmesi

13) bütün bunların hiç birine sessiz kalmamanız ancak, bir duvara anlatsanız daha fazla tepki alacağınızı bilmek.

Mobbing'e maruz kalındığında neler yapılmalıdır?

- ota boka hata bulan yöneticiden hemen özür dilenir. ben mesaiye kalayım, olmadı işleri eve alıp orda halledeyim denir. harıl harıl çalışıyo imajı verilir. çay sigara araları azaltılır. gereksiz işlerle üç beş günlüğüne ilgilenilir.

- dışarıya teslim edilecek işlerin önemli işlerin son teslim tarihi mümkünse bir güne toplanır. tabiki bu projelerde göstermelik şeyler haricinde hiçbirşey yapılmaz. eğer bir gün belirlenemiyorsa işletmenin götüne iyi kaçacak bir proje seçilir ve o projeye konsantre olunur.

- teslim tarihinden bir gece önce patrona veya yöneticiye(her ne zkimse) ben bu gece ofiste sabahlıyorum yarına herşey masanızda olacak denir.

- bilgisayarın başına geçilir. yapılan bütün çalışmalar silinir ve istifa mektubu yazılır. kısa ve sadesi makbuldür. zaman varsa bir mektupta işletmenin sahibine yazılır. bırakma nedenleri olarak yönetici gösterilir. başarısızlıkları anlatılır. yöneticiniz aynı zamanda patronunuz ise sadece istifa mektubu yeterlidir.

- tüm çalışanlar ofisten çıktıktan sonra, son sigara yakılır ve istifa mektubu eski yöneticinizin masasına koyulur. ofisten uzaklaşılır..

- ertesi gün telefon kapatılabilir. olan biten, akşam iş arkadaşlarından öğrenilir. açık bırakılıp, yapma etme gel 2 hafta daha çalış gözünü sevem diyen eski yönetici ile taşşak ta geçilebilir. kişinin sikinin keyfine bağlıdır.

mobbingçi (bu terimi kullanmamak için yeterince direndim) ile mücadelenin özetle üç evresi vardır. birinci evre duvar örme ve sırtını duvara verme; ikinci evre karşı koyma, üçüncü evre de geri püskürtme evresidir.

birinciden başlayalım, mobbing faili ile mücadele ederken öldürücü darbe çoğunlukla arkadan gelir. adamla/kadınla uğraşırken bir de bakmışsınız ki muhasebe departmanından birikmişinizi alıyor, "dostum çok tanışamadık ama hayatta başarılar" gibi iğrenç cümleleri bir daha asla görmeyeceğiniz insanlardan duyuyorsunuz. şunu asla unutmayın: `mobbing faili önden çalıştığından fazla arkadan çalışır`. sizi patrona ve çevresine boklar. önceki entry'lerimde iki tip mobbing'çiden bahsetmiştim, bunlardan birincisi kontrolsüz ve agresifliği ile nihayetinde kendine zarar veren, diğeri ise sinsi ve her şeyi dozunda yapan kişi ya da kişilerdi. işte bu yazıların asıl konusu olan bu ikinci tip, patronla ve şirketteki kıdemlilerle sürekli temas halindedir. siz hissedersiniz ya da şirkette sizi seven / mobbingçiye kıl olan birileri size söyler belki ama sizin haberiniz olmadan arka planda hep bir karalama kampanyası çalışır.

bu durumda yapmanız gereken ilk şey: soğukkanlılığınızı kaybetmeyin. üzüntü ve öfke nöbetlerine kapılmayın (ben ikincisine birkaç kere kapılmıştım), özellikle başlarda ters bir davranıştan sonra bir iki saniyelik bir ananı sikerim bakışı ile yetinin, rahatsızlığınızı bakışlarınızla belli edin. bu, bakışı fark eden insanlarda en azından "bu adam/kadın bu tarz davranışa alışık değil" intibası uyandırır ve emin olun bu kapalı kapılar ardında konuşulur. başlangıç için bu yeterli.

sırtınızı vereceğiniz duvar demiştik. nedir bu metaforik duvar? her şeyden önce eğer o şirkette bir gelecek görüyorsanız kovulmamayı garantilemek olmalı. işi çok iyi öğrenin. detaycı olun. özellikle kendi işinizin detaylarına obsesiflik düzeyinde hakim olun ve mobbing'i gerçekleştirenin isteklerine "ama şöyle yapılsa daha iyi olmaz mı?", "böyle diyorsunuz da şu şöyle şöyle değil miydi?" diye cevap verebilecek seviyeye gelin. bir müddet sonra mobbingçi sizden ufaktan tırsmaya başlayacaktır. kıdemli bir insanın en çok korktuğu şey "şu kadar yıldır buradasın daha bunu bunu bilmiyorsun" yaftasıdır. bu süreç içinde hafta içi mesai yapın. tercihen salı-çarşamba günleri. sizi mesaiye bırakan o olmasın, siz mesaiye kalın. evet biliyorum, mesai ücreti verilmiyor; ancak genelde fazla mesai, özellikle de mobbingçinin kalmadığı fazla mesai, bağımsızlık mücadelenizin tohumlarının atılacağı mükemmel bir özgürlük alanıdır. bu alan içinde şirkette işinizle ilgili, diğerlerinin çok çakozlamadığı şeyler üzerine yoğunlaşın. bilgi asimetrisi yani başkalarının bilmediği şeyleri bilmek mükemmel bir silahtır. mesaiye kaldığınızdan büyükbaşın mutlaka haberi olsun.

hafta sonları çok özel durumlar hariç mesaiye kalmamaya çalışın. mobbingçi elma kurdu gibidir, elmaya yani yaşamınıza ne kadar derin nüfuz ederse o kadar hızlı çürütür, bunun en güzel yolu da hafta sonu mesaisidir. hafta sonu gitmemek için kurs icat edin. "parasını peşin vermiştim" vs. deyin, "hafta içi canını dişine takan ve hafta sonu da kişisel gelişime vakit harcayan" adam/kadın olun.

mutlaka iyi giyinin. "giyinmesini bilen adam" daha zor harcanır ve saygısızlık şık elbiselerin içinden daha zor geçer.

arkanızdaki duvar yavaş yavaş yükselmeye başladı. kendinizle ilgili (içsel) önlemleri aldınız. şimdi de dışsal ve yasal faktörler.

şirketle iş akdinizi andımız gibi iyi bilin, görev tanımınızı yutun ve iş kanununun kendiniz ile ilgili maddelerini hayvanlar gibi özümseyin. bir sürü hukuk forum sitesi var, bunlara -söylememe gerek yok- ama çakozlanmayacağınız bir takma isimle üye olun, işyerini biraz tanıdıktan sonra karşılaştığınız ve karşılaşmanız muhtemel olan tatsız senaryolarda ne yapabileceğinizin bilgisini alın. hukukçu bir tanıdığınıza da sorun ancak unutmayın ki hukuki yol acil durum butonu gibidir. en son basılır ve "lüzumlu lüzumsuz" kullananlar cezalandırılır. hukuki yollar sadece çok çok ekstrem durumlarda kullanılmalı, amma velakin stratejinize perspektif kazandırması için özümsenmelidir.

informal networkleri çözün. yani kim kimi seviyor kim kimi sevmiyor, mobbingçiye kim kıl, muhasebeci proje müdürü ile sevişiyor mu, satın almacı bakım mühendisinin arkasından "amına koduğumun çocuğu" diye mırıldanıyor mu bunları toplayın. özellikle mobbingçiden nefret eden adamları tespit edin ve bunları küçük kıyaklar yapmak üzere not edin.

"duvar çıkma" aşamasında hareketleriniz gayet ölçülü olmalı, az konuşun çok dinleyin. kendinizi işe verin, iş yaratın. mümkünse etrafınızdaki işlerden mobbingçi size çok yaklaşamasın. erkekler için söylüyorum fiziksel görünümünüz iyiyse ve kadınlarla belli bir tecrübeniz varsa, yönetici kadınlarla çok çok hafif flörtöz bir diyalog kurun. dozu ayaramanız çok önemli. o yönetici kadın daha sonra o mobbingçinin amına koyar haberiniz olmaz. kadınlar için ise taktik belli: hep hanımefendi tam hanımefendi.

ve tabi ki o mobbingçinin zayıf ve eksik taraflarını tespit edin. zaten mobbing'e tenezzül eden bir insanın çok zayıf tarafı olacaktır.

en tepedeki adamla doğrudan diyalog kurmaya çalışın. "ulan bizim mobbingçi de amma boklamış bu adamı bize" diye düşündürecek bir iki klas cümle yeterli. kurduğunuz cümlelerin hedefi bulduğunu mobbingçinin olay yerinde bitip muhabbete dahil olmak için yırtınması ile anlayabilirsiniz.

bu süreç deneme süresi +- %10 gibi bir süre boyunca devam etmelidir, eğer bu şekilde tutunabildi iseniz tebrikler!

özet: duvar örerken çok konuşma.
bir sonraki bölüm: ikinci ve üçüncü evreler: karşı koyma ve geri püskürtme!

deneme süresini kazasız belasız atlatıp arkamıza anlattığım gibi sağlam bir duvar çektik, işimizin püf noktalarını iyice öğrendik, informal networkleri çözdük, sırtımızı da duvara verdik. ancak sonsuza kadar böyle mi yaşayacağız? tabi ki hayır. her şeyden önce duvar soğuktur, taş çeker. ayrıca sürekli pasif halde kalarak mesleğinizde / kariyerinizde (birincisi benim için daha önemli, ikincisini isteyen alsın) ilerleyemez, gerekli insanlarla iyi ilişkiler kuramazsınız. dolayısı ile arkanızı sağlama aldıktan sonra yavaş yavaş hasmınıza karşı koymaya başlamanız ve akabinde onu geri püskürterek ilerlemeniz lazım.

doğrudan saldırı risklidir, sizi şirkette agresif konumuna sokar. bırakın o üzerinize gelsin. en sert karşılık bile en hafif doğrudan saldırıdan daha meşrudur. zaten ilk etapta karşılıklarınız sert olmasın. açık yakalama, sorgulama ve zorlama üzerine olsun. (gavurların challenge dediğinden) yanlışlarını yakalayın, bilemeyeceği sorular sorun, karşısında dominant bir tavır takının. konuşurken kibar bir üslup takınırken, el hareketleriniz ve beden diliniz bir aptala izahatte bulunduğunuzu söylesin. ancak mobbingçi bir sorun yaşadığında yardımcı olmaktan çekinmeyin. burada etrafımızdaki insanlara vermemiz gereken görüntü tam olarak şu: kadife eldiven içinde demir yumruk.

bu süreçte ilişkiler son derece sınırlı ve seviyeli olmalı, alengirli laflardan ve laubali tavırlardan kaçınılmalıdır. mobbing failinin sıklıkla başvurduğu metotlardan biri de önce ortamı yumuşatıp, sonra bir anda "güldük eğlendik yeter, hadi çalışalım" moduna girmektir. sizi kontrpiyede bırakarak kontrolü eline almaya çalışır. buna mahal vermeyin. mobbing faili ile havadan sudan konuşurken "neyse işim var sonra konuşuruz" diyen taraf hep siz olun. böyle böyle reaktif olmaktan proaktif olmaya geçtiğinizde, mobbingçi ya yavaş yavaş yerini ve konumunu bilmeye başlayacak ve geri çekilecek, ya da agresifleşip kontrolünü kaybedecek ve galiz hatalar yapacaktır. ikinci durumda kendisini bir iki kere kibarca uyarın ve üçüncüsünde insan kaynakları departmanınıza şikayet edin, amirine değil. bu, "şirkette dirlik düzen bozulsun istemiyorum" anlamına gelir ve mobbingçi kalesinde bir gol daha görür.

dikkatinizi çekti ise karşı koyma ve geri püskürtme sürecini bir arada anlattım, zira bu iki süreç çoğu zaman eş zamanlı ilerleyecektir. kimi zaman işler karıştığında duvara doğru bir iki adım atıp kendinizi savunacak, kimi zaman da sert bir hamleyle rakibinizi üç adım geri kaçıracaksınız.

bir defa daha söylemekte fayda görüyorum, bu noktaya gelebilmek için iş bilginizin çok iyi olması gerekmekte. zira mobbing faili işle ilgili her açığınızdan kolunu bacağını sokar ve sizi hiçbir şey kurtaramaz. şunu asla unutmayın, mobbing sürecinde, şirket içindeki altı okka taşşak sahibi biri size sahip çıkmadığı sürece tek başınasınız, diğer insanlar da sadece birer araçtır.

devam edelim. üst yönetim ve müdür tayfası ile olan ilişkilerinizde, mobbingçiyi mümkün olduğu kadar araya katmamaya, devreden ve cc'den çıkartmaya çalışın. kimi zaman müdür mobbing failini cc'de görmek ister. cc'ye koyun ama sadece özel istek gelirse. çok hızlı bir şekilde müdürün gözünde müstesna bir konuma yükselmeli, bunu da göt yalamadan yapmalısınız. müdürlerle konuşmalarınızda belli bir saygı ve mesafe gözetin ama karşınızdakinin müdür olduğunu unutun. asla burnunuzdan kıl aldırmayın, eğer şirkette bu yönde bir baskı yoksa yazışmalarda asla ve asla arz etmeyin. (ayrıca mobbingçi size rica ediyorsa siz de ona rica edin). küçük küçük trivialarla kültür seviyenizi ve bilgi dağarcığınızı belli edin, hani "o amcık ağızlı kiminle dans ettiğini bilsin" gibilerinden. bu anlattığım şeylerin çok mide bulandırıcı olduğunu kabul ediyorum ama unutmayın ki orospu çocukları ile uğraşıyorsunuz.

insanların ağzından laf alın. özellikle şirketteki dedikodular, büyük fiyaskolar / sıçışlar ve kavgalar (tercihen mobbing failininkiler) hakkında bilgi edinmeniz size mücadelenizde inanılmaz geniş sahalar sağlayabilir. sosyal veri işleme ve analiz kabiliyeti mobbinge karşı mücadelede inanılmaz bir yer tutar.

kanunu bilin falan demiştim. mobbingçinin de olduğu bir sohbette alakasız bir yerde "ya enteresandır iş kanununda şöyle şöyle yazıyo" diye araya laf sıkıştırın. "vay amına koyim kanun da mı biliyo bu" tepkisini (tabi ki sessiz) alacak ve bir nebze daha güçleneceksiniz çünkü türkiye'de kanun okuyan ve haklarını bilen insan azdır, kanun kitap bilen insandan korkulur ve kıl olunur. bilin, bildiğinizi bilsinler ama yaptırıma gitmeyin, kanuni haklarınız bu işe yarar.

bir de beta insan denen tiplemeye dikkat edin. beta insan nedir ve kendisi ile ilgili ne yapılmalıdır daha önce yazmıştım.

özet: mobbing'ten kurtulmak için iyi bir avcı toplayıcı olun.

Mobbing'le karıştırılmaması gerekenler

yavaş yavaş kapatıyoruz. son olarak mobbing ile karıştırılan davranış ve tavırlardan bahsetmek istiyorum.

işkoliklik mobbing değildir. dünyaya çalışmak için gelmiş, asker disiplinine sahip ve canınızı çıkartırcasına çalıştıran patron mobbingçi değil, sadece işkoliktir, sizi sadece bedenen ve zihnen yorar, çökertmez. dayanamadığınız noktada bunu uygun bir dille patronunuza ifade edin, sorun hallolur.

mobbing faili zannettiğiniz kişi aslında bir mobbing mağduru olabilir. tepesindeki adam ya da kadın ona devamlı baskı uyguluyordur, o da daha fazla acı çekmemek için işin görülmesi adına size yükleniyordur. bu kişiyi kenara çekerek güzel bir dille aynı kayıkta olduğunuzu, o işyerinde huzurlu olmanızın ya da olmamanızın sizin elinizde olduğunu ve eğer kendisine mobbing yapan kişiden kurtulmak ya da şerrinden sakınmak için üzerinize düşen bir şey varsa yapmaya hazır olduğunuzu anlatın. size güvenmesi zaman alabilir ama tavırları rahatlayacaktır. bu sayede şirkette bir müttefikiniz de olabilir, buna mahmut hoca etkisi diyoruz.

mesafe mobbing değildir. piç bir dünyada yaşıyoruz ve herkes yeni tanıştığı insanla başta mesafeyi korumak, çoğu zaman da mesafeyi devam ettirmek istiyor. "beni dışlıyor, mobbingçi" diye düşünmeyin. mesafeliye mesafeli, ölçülüye ölçülü olun, zamanla her şey yerine oturur. doğru hamleyi yaptığınız sürece her şeyin ilacı zamandır.

hülasa, bir tavrın sizi rahatsız etmesi onun mobbing olduğuna dair kesin ve yeter delil değildir. mobbing, kağıt üstünde yanlış bir davranış sergilemeden karşısındaki insana "daha aşağılık" olduğunu hissettirmeye yönelik bir tavırdır. mesela yemekhanede, masada 3 kişi güle eğlene yemek yerken siz geldiniz, bir anda buz gibi bir hava esti. "afiyet olsun" dediniz, yarım ağızla cevap verildi. siz masadan kalktınız önce mırıl mırıl bir şeyler, sonra şamataya devam. işte bu, yani "işyerinde kişiyi dışlamaya ve kendini yetersiz ve değersiz hissettirmeye yönelik hareket" `mobbingdir. yani "tosun bey müziğin sesini biraz kısar mısınız?" mobbing değildir, sadece emekliliğine gün sayan şükrü bey shred gitaristlerinden pek hoşlanmıyordur. kendimi kimseye ezdirmeyeceğim diye aşırı tepki gösterip düşman kazanmayın.

sözün özü: her kıllandığını mobbing'e yorma

ve son söz,

iyi olun, mutlu olun, güçlü olun, orospu çocuğu olmayın, "biz çektik siz de çekeceksiniz" diyen zayıf karakterli insanlardan olmayın. dünya alicenap ve kalender insanlarla güzel.

hadi hayırlı işler.