Kaybederek Kazanmak da Mümkün Diyen İlginç Bir Olgu: Parrondo Paradoksu
nedir?
parrondo paradoksu, ilk bakışta kaybettiren iki oyunun belirli bir sırayla oynandığında kazandırabileceğini öne süren olasılık teorisiyle ilgili bir paradokstur. 1999 yılında fizikçi juan parrondo tarafından keşfedilmiştir ve oyun teorisi ile ekonomi, biyoloji ve finans gibi alanlarda uygulanmaktadır.
paradoksun temeli
parrondo paradoksu, iki ayrı oyunun (a ve b) tek başına oynandığında uzun vadede kaybettirdiği, ancak belirli bir stratejiyle dönüşümlü oynandığında kazandırabileceği fikrine dayanır.
- oyun a: şans oyunudur ve hafif dezavantajlıdır (örneğin, her turda kazanma ihtimali %49, kaybetme ihtimali %51). uzun vadede oynandığında kaybettirir.
- oyun b: daha karmaşıktır ve oyunun mevcut durumuna (örneğin, oyuncunun toplam bakiyesine) bağlı olarak değişen kuralları vardır. tek başına oynandığında da uzun vadede kaybettirir.
- a ve b'yi belirli bir sıra ile oynamak: örneğin, aab veya abb gibi belirli bir kombinasyonla oynandığında, toplamda beklenmedik bir şekilde kazanç elde edilebilir.
gerçek hayattaki uygulamaları
- finans: riskli ve güvenli yatırımları dönüşümlü kullanarak uzun vadeli kazanç elde etmek.
- biyoloji: evrimsel stratejilerde, belirli kısa vadeli olumsuz mutasyonlar uzun vadede avantaj sağlayabilir.
- makine öğrenmesi: rastgele varyasyonlar ve hatalar, bir algoritmanın daha iyi uyum sağlamasına yardımcı olabilir.
bu paradoks, bazen "kaybederek kazanma stratejisi" olarak da özetlenebilir. yani, kısa vadeli kayıplar bazen uzun vadeli kazançlar için gereklidir.
günlük hayattan bir örnek verirsek
tek bir yatırım stratejisi sürekli kaybettirebilir. ama iki farklı kaybettiren stratejiyi doğru kombinasyonla uygularsanız, kâr edebilirsiniz. örneğin, düşük riskli ama zamanla eriyen yatırımlarla, yüksek riskli ama kazanç ihtimali olan yatırımları dönüşümlü olarak kullanmak kazandırabilir.
bir sporcu antrenmanda bilinçli olarak daha zor tekniklere çalışarak başarısız olabilir.
ama bu başarısızlıklar onu uzun vadede daha güçlü yapar.
bunu hayatımıza da uygulayabiliriz:
1. hatalardan ders almak
2. kısa vadeli başarısızlıklara takılmamak
3. uzun vadeli düşünmek
bazen kaybetmek bilinçli bir strateji olabilir. kısa vadeli kayıplar bizi uzun vadeli büyük kazançlara götürebilir.
Görünenle Gerçek Arasındaki Çelişkinin Çarpıcı Bir Örneği: Simpson Paradoksu
