Kişinin, Hayatının Tamamını Hatırlayabildiği Bellek Çeşidi: Otobiyografik Hafıza
Nedir?
otobiyografik hafıza, kişinin geçmişinin hemen hemen her anını hatırlayabilme yeteneği. discovery channel' de anlatıldığına göre dünya üzerinde 20 kadar kişide olduğu biliniyor. otobiyografik hafızası olan bir adama 10-20 yıl geçmişten rastgele bir tarih ve saatte ne yaptığı veya o gün dünyada neler olduğu soruluyor adam tak diye ayrıntılarıyla cevap veriyordu. bu insanlarla normal insanların beyin yapıları arasında ciddi farklılıklar olduğu saptanmış:
http://dx.doi.org/10.1016/j.nlm.2012.05.002
Biraz daha detaylandıralım
otobiyografik hafıza, kişinin geçmiş deneyimlerine dair haz, duygu gibi kişisel verileri hatırlaması ve bunu gelecekteki planları için deneyimlemeyi öngörmesidir. örneğin, semantik belleğiniz size rezervasyon yaptırdığınız restoranın adresini söylerken otobiyografik belleğiniz burada deneyimlediğiniz yemeği ve o esnada sevgiliniz ile yaşadığınız romantik anı ve çalan şarkıyı hatırlatır. aynı zamanda bir sonraki gelişiniz için deneyimlemeyi umduğunuz görsel veya tatla ilgili hazları öngörmenizi sağlar. yani geçmiş geleceği etkiler.
peki otobiyografik bellek ile ilgili görevler beyinde nerede konumlanmıştır?
bu bellek türü ağırlıklı olarak frontal korteksi etkili hale getirir. demans hastalarında yapılan bir çalışmaya göre bu hastalarda frontal korteks ciddi zarar görmüştür. aynı şekilde beyin görüntüleme deneylerinde de kişiler ilk aşklarını hatırlamaya çalıştıklarında bu bölge etkin hale gelmiştir. bu korteks ayrıca özfarkındalık ve zihinsel zaman yolculuğu gibi yetenekleri kontrol eder.
zihinsel zaman yolculuğu kısmı önemli.
“frontal lob hasarı alan kişiler yalnızca somut ve o an mevcut olan durumlara karşılık verirler; geleceğe yönelik düşünce ve planları yoktur. hastaların çoğu şu anı yaşıyor gibidir. geçmişle ilgili düşünceleri ve geleceğe dair kararlarla ilgili ilişkileri bozulmuştur.” -(bkz: beynin evrimi ve tanrıların ortaya çıkışı) kitabından.
yukarıdaki cümlenin tekrar altını çizmek istiyorum. frontal korteks ve otobiyografik bellek ile geçmişle ilgili anılar ve gelecekle ilgili planlar yapılır. yani zamanın geçmiş ve gelecek yönü beyinde aynı yerde kontrol edilir. diğer türlü yalnızca şimdi vardır. tıpkı küçük çocuklarda bu bölge gelişmeden önce zaman kavramınını olmaması gibi. kısa ve geçici anılar dışında otobiyografik hafıza yoktur ve gelecek için plan yapmazlar. şu oyunu da yarına bırakayım demezler. ancak frontal korteksin gelişimi ile hayaller, planlar ve zaman kavramı devreye girer.
soru şu
1. zaman gerçekte nedir? yalnızca “an”dan ibaret midir?2. bu belleğin gelişiminin başka etkileri neler?
hayal kurma, plan yapma, geleceği rüyalarda görme, gelecek için endişelenme, ölüm korkusu yaşama, ölüm sonrasını düşünme inançlar oluşturma gibi süreçlere götürür mü?
Empati Duygusunun ve Taklit Yeteneğinin Kaynağı Olan Müthiş Keşif: Ayna Nöronlar
