Michelangelo'nun Sanat Tarihini Değiştiren Davut Heykelinin Hikayesi
michelangelo'nun davut heykelinin hikayesi, sanatçının işe başlamasından kırk yıl önce başladı. 1463'te floransa'daki santa maria del fiore katedrali'nin yetkilileri, heykeltıraş agostino di duccio'ya katedralin dışına, payandalara yerleştirilecek büyük bir heykel yapması için görevlendirdi. heykelin, donatello ve nanni di banco tarafından yarım yüzyıl önce yapılmış diğer iki peygamber heykeline katılması gerekiyordu. ancak, bu heykeller terakotadan (pişmiş topraktan) yapılmışken, di duccio'nunki mermerden yapılmış olacaktı. sanatçı, uygun bir mermer bloğu seçmek için carrara’daki taş ocaklarına gitti ve onu floransa'ya taşımadan önce hafifletmek amacıyla kısmen kaba yontma yaptı. ancak, üç yıl sonra işi kendi gücünün üstünde görerek girişimden vazgeçti ve yarı işlenmiş mermer bloğunu katedralin atölyesinde terk etti. mermer neredeyse kırk yıl boyunca orada kaldı ve şehirde "dev" olarak bilinen bu taş, sunulduğu yaklaşık bir düzine heykeltıraş tarafından üzerinde işlenmeye değer bulunmadı.
genç kahraman
1501'de floransa katedrali yetkilileri projeyi yeniden ele almaya karar verdiler ve bu amaçla leonardo da vinci de dahil olmak üzere çeşitli sanatçılara danıştılar. neredeyse altı metre uzunluğundaki bu kusurlu mermer bloğundan bir sanat eseri çıkarma olasılığı üzerine tartıştılar. 26 yaşındaki genç heykeltıraş michelangelo buonarroti, bloğa başka taş eklemeden işi yapabileceğini söyleyen tek kişiydi. michelangelo, heykelin içindeki şekli zaten görebildiğini, sadece fazlalık taşı çıkararak bu şekli ortaya çıkaracağını belirtti. tıpkı bir heykeltraşın, bir taş hapishanesinden bir figürü kurtarır gibi. ağustos 1501'de davut heykelinin yapımına dair sözleşme imzalayan michelangelo, ertesi ay çalışmalara başladı. kimsenin yarım kalan heykeli görmesini istemeyen sanatçı, mermer bloğunu çevreleyen yüksek bir tahta çit yaptı ve böylece yalnız başına çalışabildi.
genç bir çoban ve geleceğin israil kralı olacak olan 16 yaşındaki davut ile dev golyat arasındaki mücadele orta çağ sanatında sıkça işlenen bir konuydu. eski ahit’e göre, filistinli savaşçının davut’un çocukça görünüşüyle ve zayıf silah donanımıyla alay ettiğini, ancak genç davut’un sapanıyla attığı bir taşla dev golyat'ı yenerek ardından onun kendi kılıcıyla başını kestiğini anlatır.
rönesans döneminde, yenilikçi özelliklerle birlikte davut teması belirli bir popülerlik kazandı. bu durum, 15. yüzyıl floransalı heykeltraşlığında net bir şekilde görülebilir. donatello, davut’u sakallı bir kral, yazar ve müzisyen olarak tasvir edilen orta çağ imgesini kırarak, 1440 civarında döküm tekniğiyle üretilmiş bir bronz heykelde çıplak ve izole bir figür olarak ilk kez temsil eden sanatçı oldu.
floransalı usta, kahramanı genç bir vücut ve gururlu bir duruşla, sol ayağı devasa düşmanının kesik başının üzerinde olacak şekilde betimledi. heykel, sonraki rönesans davut heykelleri için bir referans noktası oldu. bu heykeller, donatello'nun davut’un duygusallığını benimserken, aynı zamanda kalçaların eğiminin omuzların zıt yöne kaymasıyla dengelendiği, böylece düz bir görünümden kaçınılarak figüre hareket ve uyum kazandıran kontrapost (karşıt ağırlık) pozisyonunu öne çıkardı.
otuz yıl sonra, yaklaşık 1473 yılında andrea del verrocchio, bronzdan bir başka davut heykeli yarattı. leonardo ve botticelli'nin hocası olan bu önemli heykeltıraş, donatello'nun izinden giderek genç çoban davut’u golyat’ın başı üzerinde zafer kazanmış halde tasvir etti. ancak verrocchio'nun davut’u daha kibirli bir duruşa ve daha kırılgan bir anatomiye sahipti. davut, neredeyse çocukça bir yaşta görünmesine rağmen, süslü deri zırhıyla idealize edilmiş bir görünüme sahipti. verrocchio'nun heykeli, o dönemde floransa şehir devleti için daha büyük şehirler olan roma ve milano'ya kıyasla küçük ama düşmanlarına karşı cesur ve güçlü olan bir şehrin erdemlerinin metaforu olarak kabul edildi.
zamanın ötesinde bir eser: michelangelo'nun davut’u
michelangelo, floransalı sanat geleneğini sürdürürken aynı zamanda yepyeni bir yaklaşım getirdi. önceki sanatçılara göre en belirgin fark, heykelin devasa boyutuydu: donatello'nun 1,58 metrelik ve verrocchio'nun 1,25 metrelik bronz heykellerinin yanında, buonarroti'nin 5,17 metrelik heykeli adeta bir dev gibi duruyordu. michelangelo'nun mermeri, incil'deki genç davut’u bir dev haline dönüştürmüştü. michelangelo'nun davut’u, verrocchio ve donatello'nun tasvir ettiği ergen değil, hayatın tam ortasında atletik bir genç adamdı. ancak heykelin asıl yeniliği, konuya bakış açısında yatıyordu; zira michelangelo, genç adamın eşit olmayan mücadeleye hazırlandığı, çarpışmadan hemen önceki anı tasvir etmeyi tercih etti. ilk kez golyat, kendi ölüm sahnesinden dışarıda bırakılmıştı. bu fikir, ancak heykeltıraşın olağanüstü yeteneği sayesinde gerçekleştirilebildi. michelangelo, figüre gergin, savaşmaya hazır bir vücut ve savaş öncesi bekleyişin verdiği bir ifade kazandırarak, figürü sakin ve bekleyişte göstermeyi başardı.
davut ilk bakışta sakin ve düşünceli bir tavır sergiliyor gibi görünse de, kaslarındaki gerginlik ve huzursuz bakışı bu görünen sakinliği yalanlıyor. kahramanımızın sağ kolunu arkasına doğru kaydırıp sapanına taşı yerleştirmek ve sol eliyle mermiyi fırlatmak üzere olduğu anlaşılıyor. figürün zarif karşıtlığı, ağırlığın tamamen sağ ayak bileğine yüklenmesine neden olması zaman içinde çatlaklar oluşmaya başlamasına ve şu anda kırılma tehlikesiyle karşı karşıya olduğunu gösteriyor.
heykelin en çarpıcı özelliği, her kas, kemik ve tendonun mükemmel bir şekilde tanımlanması ve insan anatomisinin olağanüstü bir anlayışıdır. michelangelo'nun genç yaşta insan vücuduna dair bu kadar derin bir bilgiye sahip olması şaşırtıcıdır. ancak figürün en olağanüstü yönü, bastırılmış enerjiyi ifade edebilme yeteneğidir. kaslardaki gerginliğe, nefessiz kalmayı düşündüren burun kıvrımı ve kanın damarlarda aktığını görüyormuşçasına belirginleşen damarlar eşlik eder. gözlerin yoğun, delici ve öfke dolu ifadesi, çağdaşların 'michelangelo'nun korkunçluğu' kavramını ortaya atmasına yol açmıştır.
michelangelo, 21 ay boyunca iskele üzerinde, tek başına büyük bir mermer bloğu yontup durdu. genç heykeltıraş, gününün büyük kısmını işine tamamen adayarak geçirdi, bu da hayatı boyunca sürekli olan bir özelliği oldu ve yıllar sonra şöyle dedi: 'eğer içinde ne kadar iş koyduğumu bilselerdi buna deha demezlerdi' 23 haziran 1503'te, heykel neredeyse tamamlandığında, heykeli saklayan yapı sökülerek eserin floransalılarla buluşmasına olanak sağlandı.
bu eserin politik bir alegori olduğunu başından beri planlayan michelangelo, heykeli floransa cumhuriyeti'nin bir sembolü olarak tasarladı. medici ailesinin 1494'te şehirden sürülmesinin ardından doğan cumhuriyet, savaştan hemen önceki anı betimleyen davut heykeli, yeni bir yola baş koymuş, yozlaşmış medici'leri kovmayı başarmış ve piero de' medici tarafından fransa kralı vııı. charles'a verilmiş olan pisa'yı geri almak isteyen bir halkın cesaretini simgeliyordu.
heykelin taşıdığı siyasi mesaj, nihai olarak nerede sergileneceğine karar vermede belirleyici oldu. başlangıçta katedrale bitişik daha az göze çarpan bir köşeye yerleştirilmesi planlanmıştı. ancak 1504 başlarında leonardo da vinci, sandro botticelli ve filippino lippi gibi dönemin önemli sanatçılarının da aralarında bulunduğu yaklaşık otuz kişilik bir komite, heykelin daha uygun bir yere konulması için bir araya geldi. bazıları katedral önünü önerse de, çoğunluk, palazzo vecchio'nun yanındaki signoria meydanı'na yerleştirilmesini önerdi. böylelikle heykel, donatello'nun judith ve holofernes heykelinin yerini alarak şehrin en görkemli yerine yerleştirildi.
bir sembolün zaferi
heykelin meydana taşınması kolay bir iş değildi. otuzdan fazla kişi, 5,5 tonluk davut heykelini yağlanmış direkler üzerinde kayan ahşap bir yapı yardımıyla taşıdı. sadece 600 metrelik kısa bir mesafe olmasına rağmen, bu iş dört gün sürdü. taşıma sırasında heykel, medici taraftarlarının saldırısına uğradı ve taşlarla hedef alındı. bu durum, heykelin yeni yönetimin önemli bir sembolü olarak görüldüğünü gösteriyordu.
floransa cumhuriyeti, 1512'de yıkılarak kısa bir süre sonra yeniden canlansa da, varlığını uzun süre devam ettirememiştir. heykel, 1873 yılına kadar piazza della signoria'da yerini korumuş ancak daha sonra korunması için galleria dell'accademia'ya taşınmıştır. bugün bile orada sergilenmektedir. 1910'da meydana yerleştirilen orijinal heykelin birebir kopyası, floransalıların şehirlerinin en önemli sembolünün ne olduğunu hatırlamalarını sağlıyor.
