Naziler Yüzünden Kötülükle Bağdaştırılan Svastika Sembolünün Tarihi
svastika, kancalı haç işaretine sanskrit dilinde verilen isimdir. antik yunan ve bir kısım küçük asya kültürlerinde "tetraskele"(dörtlü sarmal) diye tanımlanmıştır. gamalı haç, dik açılı klasik haç sembolünün göksel düzlemde dinamik yönünü temsil eder.
tarihçesi üst paleolitik çağa kadar uzanan işaret, nasyonal sosyalist işçi partisinin bayrağında kullanımı yüzünden daha sonraları nazileri, antisemitizmi çağrıştırması nedeniyle kötülükle ilişkilendirildi. gamalı haç, gökyüzüyle, güneşle (güneş çarkı) ve ilâhi ışıkla ilgili kadim bir semboldür. kimi tarihçilere göre, nazi ideolojisinin temeli büyük ölçüde babil, mısır, nordik vb. gibi bazı antik medeniyetlerin gizli doktrinlerinin içeriklerine dayanır. bu nedenle sağa dönük konumu okült (gizil) analizde yıkıcı niteliktedir. haçı oluşturan gama bileşenlerinin sağa yatık olması nefret ve şiddet duygularını körükleme amacına yöneliktir. svastika sembolü yalın hâliyle son derece pozitif ve yapıcı bir anlama sahiptir. kelimenin anlamı; sanskrit dilinde: "su (iyi) ve asti ( varlık/olmak)" kombinasyonundan türemiştir. iyi, sağlıklı olmak” gibi pozitif anlamlara sahiptir.
svastika anlamca iki basamaklı bir semboldür ve rotasyon açısı saat yönünde veya tam tersi şekilde uyarlanabilir. bu görünümler birbirini dengeleyen zıt anlamlara da sahiptir. merkezden yükselen ışınları ifade eden çizgileri sola (saat yönünün tersine) yönlendirildiğinde, güneş merkezli yaşamsal enerjiler, iyilik ve göksel ışıkla bağdaşır, çünkü evrende tüm yıldızlar, diğer gök cisimleri ve galaksiler saat yönü tersine dönmektedirler. svastikanın saat yönünde dönüş tasviri kozmik ilkelere ve evrenin işleyişine ters düşmektedir. nazi bayrağındaki gibi saat yönünde ivmelenen ve 45 derece eğimli dizayn; şer, talihsizlik ve yıkıcı güçlerle bağlantılıdır.
sağ-sol şema:
gamalı haçın doğru yönde döngüsel çevrim grafiği:
arkeolojik araştırmalarda prehistorik çağlarda da bilindiği bulunan gamalı haç motifine mezopotamya'da ilk defa 1871 yılında alman arkeolog heinrich schliemann tarafından yürütülen troya (truva) kazıları sırasında rastlanmıştır. daha sonraları yapılan kazılarda çatalhöyük, alacahöyük, likya, kilikya, aphrodisias gibi dünyaca ünlü arkeolojik alanlar dışında, pek çok anadolu uygarlığının erken neolitik çağdan geç neolitik çağa kadarki süreçte mühür ve damgalarda, küplerde, kil kaplarda, idollerde ve süs takılarında svastika motiifine yer verdiği tespit edilmiştir. bulunan kalıtlarda svastika figürünün kimi kültürlerde sağa bazılarında ise sola yatık olduğu anlaşılmıştır. svastika motifine ilişkin en eski arkeolojik bulgu, 15 bin yıl öncesine ait olduğu belirlenen mamut dişinden yapılmış bir kuş heykelinin üzerine işlenmiştir.
yeryüzünün dört bir yanında farklı kültürlerin kutsallık atfettiği ve uğur getirdiğine inandığı gamalı haç ikonuna; mezopotamya, akdeniz, asya, orta asya, uzak doğu, amerikan yerlileri, antik keltler, druidler'in yanı sıra; orta amerika'da maya uygarlığı, orta doğu'da antik persler ve kuzeyde iskandinav güneş kültlerinde de rastlanır. gamalı haçın avrupa'da dolaşıma girişinin nispeten daha geç bir devreye, muhtemelen kavimler göçü dönemine denk geldiği düşünülmektedir ve genelde bronz ve demir çağlarına tarihlendirilir. svastikanın, kuzey avrupa'ya finno-ugric kabileleri vasıtasıyla iskandinavya ve baltık coğrafyalarına sirayet ettiği sanılmaktadır.
figür, iskandinav mitolojisinin ulu tanrısı odin'le (cermen mitosunda wotan) ilintilidir ve iskandinav mitlerinin başat tanrılarından thor'un çekicidir.
dünyada bilinen tüm antik uygarlıklar tarafından tanınmakta ve kullanılmaktaydı. diyagram, budizmde, reenkarnasyon yerlerinin işareti olarak budhha'nın ayak izlerini sembolize eder. ayrıca amerikan yerlilerinde kum mandalalarında, halı ve süs eşyalarında da sıklıkla kullanıldığı belirlenmiştir.
svastika, helenistik kültürde, bizans ve batı roma imparatorluğu'nda; girit ve kıbrıs'ta vazo, saksı, madeni paralar ve mücevherlerin dışında askeri kalkanlarda sıkça kullanılmıştır. eski slav kültünde muska tılsımı olarak işlevi olduğuna dair güçlü bir inanç vardır.
antik uygarlıklarda genellikle güneş ve güneş tanrı ile ilişkilendirilen şeklin galatik bir simge olduğu da düşünülür. yerel düzeyde güneşin ekseni etrafında ve sistemin dönüşünü, güneş ışınlarının tekerlek benzeri izdüşümlerini ve yuvarlanma hareketlerini; galaksi bazında ise evrende her şey gibi dönen galaksinin hareketini temsil eder.
aynı zamanda kozmolojik birliği ifade eden ve bilgisi sonraki kuşaklara aktarılan ilk grafik semboldür. bu özelliğiyle gamalı haç varlığın sembolik bir tezahürüdür.
küresel ölçekte dört mevsimi ve dört ana yönü de temsil eder.
hinduizm'de gamalı haç, yüksek bilinci (brahman) ve bu bilincin oluşumunu simgeleyen diyagram olarak nitelenir; merkeze bağlı dört bükülmüş eleman, hinduizmde anahtar bir kavram olan dört purushartha'yı tanımlar. bunlar:artha (refah/iktisadi değerler), dharma (nedensellik/gerçek/kozmik yasa/ahlâki değerler), kama (sevgi/zevk/seküler değerler) ve moksha (bağımsızlık/manevi değerler/yaşamın nihai ideali). bu, brahman'da (merkez nokta) sabit kalırken sürekli değişen bir dünyayı ifade eden hareketli bir nesnedir. hindu ve jain inanç sisteminde gamalı haç aynı zamanda bir takımyıldızı oluşturan gök cisimleri grubu olan yedi bilge (yedi öğretici suparshvanatha) veya saptarishi (ursa majoris/büyük ayı takımyıldızı) ile de ilişkilidir. saptarishilerin, dharma'yı kurmak gibi sabit bir amaçla sonsuzluğa doğru döndüğüne inanılır.
kuzey yıldızı merkezi üzerinden büyük ayı (ursa majoris) takımyıldızında bulunan yıldızların açılarına paralel dört mevsimi simgeleyen temsili resim:
O Dönemlerde Nazilerle İşbirliği Yapan Günümüz Şirketleri
