Newton'un da Para Kaybettiği Tarihin İlk Büyük Borsa Krizi: Güney Deniz Balonu

1700'lü yılların başındaki güney deniz balonu, insanlık tarihinin bilinen ilk spekülasyon olayı.

güney amerika’da varlığını gösteren britanya kökenli “the south sea company\güney denizi şirketi” borsa hisseleri ispanya veraset savaşı sonrası yapılan anlaşmayla ingiltere’nin ispanya’ya olan borçlarını üatlenince, bu ticari rotada tekel haline geliyor. bu olayla hisseleri “şirket anonim ortaklık paydaları” piyasa değerinin astronomik oranda üstüne çıkıyor. 

her çağda ve coğrafyada olduğu gibi binlerce insan bundan ciddi kârlar elde ediyor, tabi daha çoğu da zarar edip, servetini yitiriyor; onlardan biri de issac newton.

1720 yazında hisselerin değeri doruğa ulaştığında, şirketin gerçek gelir kaynaklarının bu çılgın fiyatları destekleyemeyeceği yavaş yavaş anlaşılmaya başladı. güney denizi şirketi’nin vadettiği ticaret hacmi, özellikle güney amerika’daki siyasi istikrarsızlık ve ispanya ile ticari anlaşmazlıklar nedeniyle sınırlı kaldı. aynı zamanda, şirket yöneticilerinin hisse fiyatlarını yapay olarak şişirmek için manipülatif hamleler yaptığına dair söylentiler yayıldı. 

bu durum, yatırımcılar arasında paniğe yol açtı ve eylül 1720’de hisseler hızla değer kaybetmeye başladı. balonun patlamasıyla, hisse fiyatları birkaç hafta içinde 1000 sterlinden 100 sterlinin altına düştü. bu çöküş, sadece bireysel yatırımcıları değil, britanya’nın finansal sistemini de derinden sarstı ve modern borsa düzenlemelerinin temellerinin atılmasına zemin hazırladı.