Ofansif Mizahın Çok Daha Zor Olduğu Zamanların Efsane Komedyeni: Lenny Bruce

lenny bruce... zamanının gelenekselleşmiş mizahını tekrar etmek yerine kabul edilebilir olanın sınırlarını zorlayan, ünlülerin aldığı maaşa karşılık öğretmenlerin aldığı düşük maaşlar, roma katolik kilisesi'nin ve dini liderlerin ikiyüzlülüğü, kendi yahudiliği, toplumdaki ahlakçılık, felsefi açıdan seks, acımasız kürtaj yasaları, ırksal adaletsizlik, yasadışı ve reçeteli ilaçlar arasındaki çifte standart, yasal sistemin eşitsizlikleri, eşcinsellerin hapsedilmesi, 'nigger, kike, spic' kelimelerinin ofansif bulunduğu için toplum içinde kullanılamaması, toplumun ikiyüzlülüğü, hükümet yolsuzlukları, otorite, sansür, ifade özgürlüğü gibi o güne kadar sahnede konuşmanın, şaka yapmanın hoş karşılanmadığı konular üstüne eğilerek daha önce kimsenin denemediği bir şeyi denemiş, yaptığı bu rutinler ve bir silah gibi kullandığı dili ile tabuları yıkmış, toplumun mizah algısını değiştiren başlangıç dalgalarından biri olmuş tüm zamanların en efsanevi ve devrimci komedyeni.

sahnede söyledikleri nedeniyle ölüm tehditleri almış, hasta olduğu söylenmiş, defalarca şikayet edilmiş, 61 ile 64 yılları arasında müstehcenlik nedeniyle 4 kez, 61 ile 63 yılları arasında uyuşturucu bulundurmaktan 3 kez tutuklanmış, 63 yılında ingiltere'ye girmesi yasaklanmıştır.

hakkında başlatılan yasal sürece karşı savaş açmış, hatta obsesif bir şekilde takıntılı olmuş, mahkemede kendini savunabilmek için gece gündüz hukuk çalışmış, sahneye çıktığında klasik rutini yerine mahkeme iddianamelerini ve hukuk kitaplarından alıntıları okumuştur.

tekrarlanan müstehcenlik suçlamaları nedeniyle kimse onu ise alıp sahneye çıkarmak istemediği için işsiz kalmış, tüm bu yasal sürecin maliyeti nedeniyle elinde olan parasını da eriterek iflas etmiş ve sonunda tüm kariyeri bitmiş, 66'da borçları nedeniyle evini kaybedeceğini öğrendiği gün aşırı doz uyuşturucu nedeniyle ölmüştür.

bir new york bölge avukatı bruce'i ölüme götüren şeyi "we drove him into poverty and bankruptcy and then murdered him. we all knew what we were doing. we used the law to kill him.” sözleriyle ifade etmiştir.

kendisini bugün izlediğinizde o dönem dinleyenin kulağında ağrı yapan, delice bulunan materyallerini komik, ofansif, aykırı veya şoke edici bulmayabilirsiniz. çünkü aradan geçen zamanda toplumun delilik ve normallik normları, sahnede asla şakası yapılmaması gerektiği söylenen konular ve komik algısı değişti. ve bunların değişmesi onun açtığı çığır, kırdığı tabular sayesinde oldu. bu nedenle bugün güldüğümüz birçok komedyenin temel taşı ve rol modeli lenny bruce'dur. onun sayesinde bir stand-up'çının sahne üstünde söyleyeceklerinin kısıtlanması ortadan kalkmış, müstehcen dil kullanılır olmuştur.

tarihçi, yazar ve müzik eleştirmeni nat hentoff da günümüz komedyenlerine açtığı yol için bruce'a teşekkür borçlu olduğumuzu söyler.

bruce'in 62 yılında müstehcenlik nedeniyle tutuklandığı chicago'daki gösterisinde seyirciler arasında olup polise kimliğini göstermeyi reddettiği için kendisi de tutuklanan george carlin ise bruce benim gibilerine bir kapı açıp, ifade özgürlüğü konusunu önceden çözmüştü der.

lenny bruce döneminde neyin kabul edilebilir, neyin ofansif, neyin müstehcen, neyin topluluk standartlarına aykırı olduğuna karar veren, bruce gibilerini denetleyip susturan sansürcü hakimler vardı. bugün ise onların yerini kendini otorite ilan edip şakası yapılacak ve yapılamayacak, ofansif olan ve olmayan materyallere karar veren, hoşlarına gitmeyen şakaları susturmaya çalışan sansürcü politik doğrucular aldı.

tüm kariyerini sansürle ve sansürcülerle savaşarak geçirmiş, kariyeri boyunca first amendment üstünden ifade özgürlüğünün önemini anlatan bruce'in eminim ki kemikleri sızlıyordur.

performanslarından birkaçı

hakkında yapılmış belgeseller

hakkında çekilen 1974 yapımı bob fosse imzalı lenny isimli film

Louis CK'in, Esprilerinde İnsanların Hayata Bakışlarını Ortaya Çıkarma Becerisi

Louis CK'in, Esprilerinde İnsanların Hayata Bakışlarını Ortaya Çıkarma Becerisi

ABD'li komedyen Louis C.K. stand-up şovlarında kendine has ofansif kara mizahını konuştururken, bir yandan da insanların değerleriyle yüzleşmesini sağlıyor. İşte bunu gösteren bir yazı.

Ekşi Şeyler