Ölülerin İki Günlüğüne Aramıza Dönmesini Kutlayan Meksika Bayramı: Día de los Muertos
sizce bir insan ne zaman ölür? bir tabanca ile vurulduğunda mı? hayır. ölümcül bir hastalığa yakalandığında mı? hayır. insan sadece seni hatırlayan son kişi öldüğünde ölmüş olur.
eğer coco animasyon filmini izlediyseniz bunu net bir şekilde fark ederdiniz. filmde geçen dia de los muertos, yani ölüler günü tam da bunun için kutlanmaktadır.
dia de los muertos meksika'da geleneksel olarak 1 ve 2 kasım'da kutlanan bir bayramdır. bir yas veya hüzün günü olarak değil, tam tersine neşeli ve canlı bir kutlamadır: çünkü inanışa göre ölüler bu günlerde dünyaya geri döner ve aileleriyle birlikte zaman geçirirler. bundan dolayı sadece bir dini ya da folklorik bir gelenek değildir bu gün; aynı zamanda yaşam ve ölüm, hatırlanmak ve unutulmak, aile bağları ve kimlik üzerine inşa edilmiş derin anlamlar taşıyan bir kültürel mirastır.
kısaca tarihine girecek olursak; bazı meksikalı akademisyenler bu günün ispanyol istilası öncesi kökenleri olup olmama konusunda hem fikir değiller. ama genel kanı mezoamerikan olan aztek ve maya kültüründen geldiği yönündedir. özellikle aztek kültüründe ölen insanlar miktilan'a seyahat ederdi, burası aztek mitolojisinin yeraltı dünyasıydı.
aztekler, miktilan'ın kraliçesini geçmiş yaşamların kemiklerini gözetmenin onun işi olduğuna inanırlardı ve geçmiş yaşamların kemiklerinin yaşayanlar diyarında yeni bir yaşam yaratmak için kullanıldığına inanılırdı. işte ölülerin hanımı olarak bilinen miktecacihuatl kocasıyla beraber yer altı dünyasına hükmederlermiş ve hem ölüm hem de dirilişle ilişkilendirilmiştir.
azteklerin ölülerin hanımından çekinceleri ve korkuları onun yaşayanların dünyasına geri dönme arzusuymuş. bundan dolayı halkta ölülerini yiyecek ve değerli eşyalarla gömme geleneğinin yanı sıra, tamamen mictlan tanrıçasına adanmış bir kutlama çevirmişlerdir.
araştırmacılar, bu geleneğin zirve yaptığı dönem hakkında pek bir şey bilmemekle beraber, o dönem tütsü yakmayı, ilahiler söylemeyi ve dans etmeyi içerdiğini varsayıyorlar. ayrıca kutlamalar aztek takviminin dokuzuncu ayı boyunca kutlandığına inanıyorlar, bu ay 20 gün sürmekle beraber tahminler temmuz sonu ile ağustos başına denk geldiği düşünüyor.
daha sonraları, aztek imparatorluğu'nun 1519-1521'de ispanyol fatihi hernan coretes tarafından boyunduruk altına alınması nedeniyle ve hristiyan etkileşimden dolayı bu festival giderek ispanyol etkisi altına girdi.
bu etki sonrası ispanyollar aztek geleneğini katolik bayramları olan azizler günü ve ruhlar günü ile birleştirmeye başladılar. normalde ispanya'daki bu festivaller sırasında aileler mezarları süsler, mezarlıklara yiyecek getirir ve ölülerin ailelerine dönmeleri için yolu aydınlatırdı. bu iki manevi uygulamanın harmanlanması, bugün bildiğimiz daha modern daa de los muertos kutlamasına dönüştü ve mevcut festival yaz başlangıcından ekim sonuna ve ardından kasım başına alındı.
günümüzde bu festival kutlamalında aileler ofrenda yani sunak hazırlayarak onların resimlerini sevdikleri şeyleri süslü bir şekilde buraya koyarlar.
filmi izleyenler dikkat etmiştir ki her yerde turuncu çiçekler mevcuttur ve bunun adı cempasuchil'dir. (kadife çiçeği.) bu kadife turuncu çiçeğin yaprakları, ölülerin dünyaya geri dönme yollarını aydınlatmak için kullanılır.
dia de los muertos, yalnızca ölenleri anmak için değil, yaşamı ve bağlarımızı anlamak için de var olan bir gelenektir. coco, basit bir çocuk filmi değil; ölümle barışmayı, zamanı duygularla anlamlandırmayı ve en önemlisi, başkalarının belleğinde nasıl yaşadığımızı düşünmeye çağıran bir varoluş masalıdır.
onun için "bir insan ancak unutulduğunda gerçekten ölür."
Cadıların Şeytanla Seviştiğine İnanılan Germen Şenliği: Walpurgis Bayramı (Walpurgisnacht)
