Otobüs Şirketinin Beyaz Harici İnsan Çalıştırmama Prensibinden Doğan 1963 Bristol Otobüs Boykotu

Bristol Otobüs Boykotu, Nisan 1963'te otobüs şirketinin Siyah veya Asyalı otobüs çalışanı istihdam etmeyi reddetmesinden doğdu ve tarihte kesinlikle iz bıraktı. İnceliyoruz.

bristol otobüs boykotu... 1963 yılında bristol şehrinde ulaşım hizmetlerini elinde bulunduran şirketin siyahi ve hintli insanları çalıştırmayı reddetmesi üzerine çıkmış bir boykot.

ikinci dünya savaşı sırasında ingiliz ordusunda hizmet vermiş ve savaş sonrasında birleşik krallık’a yerleşen 3000’in üzerinde hintli bristol şehrinde ikamet etmekteydi. bölgenin yerlileri tarafından ayrımcılığa uğrayan bu insanların istihdam olanakları sınırlıydı. çoğunluğu işsizlikle boğuşurken iş bulan şanslı kesim de piyasanın genelinden çok daha düşük ücretlerle çalışmak durumunda kalmıştı. bu sebeple bölgedeki hintliler uğradıkları ayrımcılığa karşı batı hint derneği’ni kurdular.

bölgedeki siyahilerin durumu da hintlilerden farklı değildi. ırkçılık ve buna bağlı olarak istihdam olanaklarının azlığı nedeniyle işsizlik ve yoksulluk sorunlarıyla boğuşmaktalardı. kısacası beyazlar haricinde bristol’da kimsenin durumu iyi değildi.

bölgedeki otobüs hizmetlerini bristol omnibus company adlı şirket yürütüyordu

1963 yılının mart ayında guy bailey adındaki genç, şirkette çalışmak için başvuruda bulundu. görevliye randevusu olduğunu ve bunun için geldiğini söyledi. görevli şaşırdı ve mülakatı yapacak müdürün yanına gitti. müdüre saat ikideki randevu için gelenin siyah olduğunu söyledi. müdür görevliye “ona boş yerlerin dolduğunu söyle” dedi ve gönderdi. bailey tüm bu konuşmaları duymuştu ve bu duruma isyan etti. müdür bailey’nin isyanı üzerine odasından “siyahi insanlara iş vermiyoruz” diye bağırdı.

guy bailey

guy bailey olayından da anlaşılacağı üzere şirketin personel sıkıntısı vardı ama siyahileri işe almamak gibi bir politikaları söz konusuydu. ulaştırma ve genel işçi sendikasının tutumu da bu reddedilmeyle direkt ilgiliydi. sendika 1955 yılında siyahi işçilerin otobüs mürettabatı olarak çalıştırılmaması gerektiğine dair bir karar çıkarmıştı. karar beyazların siyahlarla birlikte çalışmak konusunda duydukları endişe nedeniyle alınsa da esas mesela ekonomikti. eğer çalışan sayısı artarsa ücretler düşecek, iş güvencesi ortadan kalkacak ve emek için bir rekabet ortaya çıkacaktı. kısacası beyazların ırkçı tutumlarının arasında ekonomik kaygıları da söz konusuydu.

tüm bunlar yaşanırken yerel meclisin de bu ırkçı tutuma destek vermesi sonucunda bölgede siyahiler, melez bir siyahi olan paul stephenson öncülüğünde batı hint derneği ile dayanışma sağlayarak eyleme geçtiler. stephenson ve dayanışma içinde olduğu gruplar tarafından 1963 nisan ayında bristol otobüslerinin boykot edilmesi çağrısında bulunuldu. boykota siyahiler, hintliler, üniversite öğrencileri ve akademisyenler katıldı. şehir merkezinde protesto gösterisi düzenlendi.

paul stephenson

komünist parti ile liberallerin de destek verdiği boykot giderek büyüyordu

ulusal çapta da büyük destek gören eyleme başbakan harold wilson’ın da destek çıkmasıyla, zaten boykot süresince kârları da oldukça azalan bristol omnibus company daha fazla direnemedi ve ağustos 1963’te işe alımlardaki ayrımcılığı kaldırmak zorunda kaldı. kısa süre sonra da siyahi ve asyalı insanlar şirket bünyesinde çalışmaya başladılar.

boykotun başarısı üzerine 1965 ve 1968 yıllarında ırk ilişkileri yasası çıktı

1965’teki kanun ile halka açık yerlerde renk, ırk ve etnik köken temelinde ayrımcılık yasaklanırken 1968’de çıkan kanun ile de konut, iş ve kamu hizmetlerini reddetmek de yasa dışı hâle geldi. bu anlamda bristol otobüs boykotu kamusal alanda ayrımcılığa yönelik bir farkındalık yaratarak siyaset kurumunu zorlayıp ülke genelinde eşitsizliklerin giderilmesi anlamında önemli bir mihenk taşı olmuştur.