Sinemanın İki Özel İsminin Kıyası: Nuri Bilge Ceylan vs Zeki Demirkubuz
- zeki demirkubuz, dostoyevski'den; nuri bilge ceylan, çehov'dan beslenir. iki yönetmen de yılmaz güney ve tarkovski'yi sever, onlardan etkilenmişlerdir. söz gelimi, nuri bilge ceylan'ın cannes'da verdiği pozu hatırlayın. zeki demirkubuz da bir mülakatında en sevdiği türk yönetmenin yılmaz güney olduğunu söylemişti. nuri bilge ceylan'ın uzak filmindeki giriş sahnesi stalker'ı anımsatır; zeki demirkubuz da, kader filminde stalker'daki şu eseri kullanır:
- zeki demirkubuz, nuri bilge ceylan'a göre daha alaturkadır, daha arabesktir, daha yereldir. belki bu yüzden daha çok sevilir nuri bilge ceylan'a göre, daha samimi gelir. ''zeki ağabey'' denir çoğu yerde mesela kendisine. nuri bilge ceylan'a bunu demek, kimsenin aklından geçmez sanırım.
nuri bilge ceylan'ı, cannes'da kırmızı halının üzerinde şık takımlarla hatırlarız; zeki demirkubuz'u ise dubai'ye ödül almaya gittiği ''feda'' tişörtüyle. konusu açıldı madem, devam edelim: zeki demirkubuz'un beşiktaş tutkusu vardır. bulantı'da çocuk karakterin ismini ilhan koyar; kader'de, bekir'e siyah-beyaz bere giydirir. nuri bilge ceylan, bu toplara girmez.
- zeki demirkubuz, nuri bilge ceylan'a göre daha politiktir. gezi eylemlerine bizatihi katılır, röportajlarında yer yer politika konuşur. nuri bilge ceylan, zeki demirkubuz'a göre daha ketumdur, az mülakat verir, bu toplara pek girmez.
- iki yönetmen de kendi hayatından, iç dünyasından örnekler verir. nuri bilge ceylan'ı biraz olsun tanıyanlar, uzak filmindeki mahmut'un kendisi olduğunu bilirler. zaten yamulmuyorsam, filmdeki ev de bizatihi nuri bilge ceylan'ın yaşadığı ev idi. bir de, ebru ceylan'ın bir açıklaması vardı iklimler'e dair; ''bilge'yle benim ilişkimden izler taşıyor sıkça.'' minvalindeydi. zeki demirkubuz da bulantı'da kendinden örnekler sunar.
- iki yönetmen de, çektiği filmlerde oynamayı pek tercih etmez. ikisi de oyunculuk konusunda yönetmenlikte olduğu kadar mahir değildir. zeki demirkubuz'u bulantı ve bekleme odası-kader'deki sahneyi saymazsak- filminde; nuri bilge ceylan'ı ise iklimler'de görürüz sadece. (iki yönetmenin de, kendi hayatlarından izler taşıyan bu filmlerde baş rol oynamaları manidar)
bu arada, zeki demirkubuz'un ''kader''de, bekir'i tartakladığı sahnede, neden bilmem, gülmüştüm. zeki demirkubuz'un ağzına çok yakışıyor argo. nuri bilge ceylan'ın da boş, kibirli, alaycı bakışları dikkat çeker.
- iki yönetmen de ülkemizde yeterince izlenmez, gişede iyi sayıları göremezler. hatta izlenmedikleri için salon bulmakta dahi zorlanırlar.
- zeki demirkubuz'un senaryo yazarlığı iyidir; nuri bilge ceylan'ın tekniği, sinematografisi.
- zeki demirkubuz, nuri bilge ceylan'a göre argo ve cinsellik unsurlarını daha çok kullanır. (sevişme sahneleri nedeniyle oynayacak oyuncu bulamamıştı zeki demirkubuz, bulantı filminde)
- nuri bilge ceylan filmlerinde doğa unsuru daha çok kullanılır. bir zamanlar anadolu'da'yı, iklimler'i, mayıs sıkıntısı'nı hatırlayın. (üç maymun'da, filmin sonundaki sahneyi keza)
zaten, nuri bilge ceylan, bizatihi filmlerine verdiği isimlerle belli eder bunu. (koza, iklimler, kış uykusu)
- nuri bilge ceylan daha nesnel ve tarafsızdır anlatımında. bilumum metafor ve gönderme ile biraz da izleyicinin tasarrufuna bırakır konuyu. zeki demirkubuz, vermek istediğini insanın yüzüne vurur, sizi rahatsız eder.
- iki yönetmen de, filmlerini kısa senaryolarla, müziği en az kullanarak yapar. filmleri kasvetlidir, karakterler bolca sigara içerler. -özellikle demirkubuz filmlerinde-
- nuri bilge ceylan filmleri, genellikle uzun metrajlıdır.
- zeki demirkubuz, 2006'daki kader filminden sonra yaptığı işlerde, -yeraltı hariç- 2006 öncesindeki işleri kadar başarı sağlayamadı. nuri bilge ceylan ise, 2002'deki uzak filmiyle çıkışa geçip, her filmde üzerine koydu.
- iki yönetmen de, filmlerinde bizatihi yakınlarıyla, eşleriyle çalıştı. nuri bilge ceylan, mehmet emin toprak'la, (allah rahmet etsin) eşi ebru hanım'la, bizzat anne babası ile çalıştı; zeki demirkubuz ise eski eşi nurhayat hanım'la, apo demirkubuz'la.
bu arada, iki yönetmenin filminde de oynayan tek oyuncu haluk bilginer değildir. zeki demirkubuz'un bizzat keşfettiği ufuk bayraktar, hem bekleme odası'nda hem de iklimler'de (taksi şoforü) oynamıştı. ayrıca apo demirkubuz ve ercan kesal da her iki yönetmenin filmlerinde oynayan diğer oyunculardır.
konusu açılmışken ekleyeyim: iki yönetmenin de her daim çalıştığı sabit bir oyuncu, oyuncu grubu var diyemeyiz (onur ünlü-serkan keskin, çağan ırmak-çetin tekindor veya yavuz turgul-şener şen gibi) ama nuri bilge ceylan, vefat edene dek mehmet emin toprak'la, uzak ve mayıs sıkıntısı'nda da muzaffer özdemir'le çalışmıştı; ercan kesal ile de üç projede çalışmıştır nuri bilge ceylan.
zeki demirkubuz ise başak köklükaya, serhat tutumluer ve serdar orçin'le birden fazla kez çalışmayı tercih etmiştir.
- son olarak şunu söyleyeyim: iki yönetmen de filmleriyle bolca ödül aldı, festivallerde ödüllere aday gösterildi. (özellikle nuri bilge ceylan'ın cannes'da aldığı ödüller muazzamdır, bir çıtadır) faal türk yönetmenler arasında, bu iki yönetmenin yeri ayrıdır. reha erdem, derviş zaim, semih kaplanoğlu vb. daha sonra gelir. iki yönetmen de saygıyı sonuna kadar hak eder; geldikleri konuma ulaşmaları zorlu olmuştur. nuri bilge ceylan, zamanında yurt dışında iken hırsızlık yapmak zorunda kaldığından söz eder mesela; mühendislik okuduktan sonra sinemaya yönelir. zeki demirkubuz da annesinin bileziğini satıp hayata atılır; işkence görüp, hapis yatar.
ben zeki demirkubuz'u daha çok severim ama olaya teknik tarafından bakıldığında, nuri bilge ceylan'ın klasmanı çok daha farklıdır. zaten cannes'da aldığı ödüller ve uluslararası tanınırlığı, nuri bilge ceylan'ı zirveye taşıyor. sadece bir zamanlar anadolu'da bile bu önermeyi tek başına destekler.
gerçi şu da var: zeki demirkubuz, kimseyle kıyaslanmaktan hoşlanmadığını ve de sinemayı bir araç olarak gördüğünü dile getirmişti. böyle bir iddiası yoktur yani.
Nuri Bilge Ceylan ve Zeki Demirkubuz 2006'dan Beri Neden Küs?
