Tesla Otomobilin Mars'a Yollandığı Falcon Heavy Uçuşuna Dair Bilinmesi Gerekenler
spacex neden önemli ve neden diğer uzay araştırma şirketlerine kıyasla bir adım öne çıkıyor?
çünkü normalde roket bilimi ve teknolojisi şu şekilde işliyordu; bilirsiniz roketler üç farklı kısımdan meydana gelir. iticiler, yakıt gövdesi ve kabin. genelde iticiler ve yakıt gövdesi geri dönmemek üzere sadece yörüngeden çıkmak için kullanılır, amaç baş kısmında taşınacak olan şeyin dünya dışına itilmesidir. rocket staging evresinde farklı roket kısımları modülleri bırakarak en sonunda, payload yani kabin kısmındaki uydu ya da seyahat ettirilecek parça uzay boşluğuna istenilen noktaya bırakılırdı.
spacex, yani kurucusu elon musk ise "hayır neden roket motor aksanları ve gövdesi tek kullanımlık olsun? payload kısmını yani kabin, uydu ya da astronot taşıyacak parçayı yörünge dışına çıkaralım, sonra iticiler ve gövde dünyaya geri insin. neden düşüp yok olsunlar?" diyor. spacex bu misyon ile çalışmalara başlıyor 2011'den itibaren. roket motoru ve booster kısmını yani iticileri başarılı şekilde dönüş noktasına indirmeye çalışıyorlar. (bkz: reusable system) spacex bunu vaat ediyor yani.
falcon ve falcon 9 ile bu çalışmalara senelerdir ağırlık verdiler. bugüne kadar karşılaştığınız haberler hep bu iticilerin ve gövde kısmının dönüş noktasına başarılı şekilde inmesi ile alakalıydı. şurada musk abimizin coşması artık başarılı şekilde roketlerini geri döndürmesinden kaynaklanıyor.
ondan önce geri dönen aksanlar dik duramıyordu ve yan yatıp düşüyordu. misal:
eh geri dönmek için tekrar ters yönde roketleri çalıştırdığından içinde hala yakıt var. (sıvı doğalgaz ve hidrojen). düştüğü an alev alıyordu bu da başarısızlık olarak nitelendiriliyordu.
gelelim 6 şubat 2018 spacex falcon heavy testi'ne
kullanılan roket falcon heavy. falcon ve falcon 9 tasarımlarıyla hemen hemen aynı ancak, heavy şunu kast ediyor. görüldüğü üzere ana roketin yanında iki tane dev booster var.
60 tonluk yükü dahi uzaya çıkarabilecek bir itiş gücü olduğundan heavy deniliyor. falcon 1 ilk küçük spacex yavrucağımızdan 3 kat büyük. bir de falcon heavy x var. o bundan da büyük. allahsız utanmasa bütün şehri uçuracak.
falcon heavy roketimiz merlin motor kullanıyor. (bkz: merlin engine) özelliği ise şu ana kadar yapılmış en verimli itici roket olması. ve gördüğünüz 70 metre uzunluğundaki falcon heavy, hem gövde hem de booster'lar bu roketten 9 tane kullandı. hem yüksek itiş gücü diğer roket motorlarına göre güçlü hem de yakıt verimi yüksek çünkü yakıt verimi spacex için çok önemli. tüm musk projelerinde kaynak verimi ilk hedeftir.
şimdi işin mühendislik kısmına gelelim
ne dedik; asıl özelliğimiz bu kısımların geri dönmesi, dahilik burada yatıyor. iticiler gövdeyi ilerletince rocket staging modül bırakılınca, iticiler dikey şekilde ilerliyor.
- bunu 180 derece döndürmek gerekli. roket motoru açılıp kapatılabiliyor dolayısıyla geri dönüş için içinde yakıt olmalı, motor kapatılıyor ve roket kendi hızı ile giderken, motor ağır olduğundan roketi hacı yatmaz gibi döndürüyor.
- genelde roketlerin istenilen hizadan şaşmaması için roketlerin tam kıç noktasında, momentum sağlayacak aksanlar bulunur. yani açılarını değiştirerek sağ ve sol yapıyor. iticiyi hani tekne motorlarını elimizle kontro lederiz sağ-sol yaparız aynı mantık ile roketi oynatabiliyorsun. bunu otomatik yaptıklarında zaten istenilen nooktaya başarılı iniş sağlanıyor. (gps)
- ama sanırım en etkili yanlardan iticiler açılmış ve roketin yanından bu iticiler ile roketin 180 derece dönmesi sağlanıyor.
roket tersine döndüğünde motor tekrar aktif oluyor ve dönüş noktasına varıyor. ancak bugün 3/2 başarı sağlanmış. ana gövde core sanırım başarılı inememiş. booster ikizler yani ikiz taşıyıcılar başarılı şekilde inmiş ve insanlar çok etkilenmiş. yani 2011'den itibaren resmen duyrulmuş proje bugün başarılı oldu. 7 senelik macera bunun içindi yukarıda anlattığımı başarmak. inişler, güçlü motorlar, kompresörler.
payload kısmına bir tesla roadster koymasına kahkaha attım
"hani bak bu da benim markam" demek istemiş olabilir. "ulan kekolar altınızda spor araba var "arabam var ya uçuyor" diyorsunuz alın benim arabam gerçekten uçuyor" demek istemiş olabilir. "o kadar zenginim ki uzaya araba yolluyorum a.q "demek istemiş olabilir. yakaladığı reklam fırsatı akıl alır gibi değil reklamı şimdiden görebilir gibiyim. tesla roadster uzaya çıkan araç. yani dünya dışı varlıklar varsa dünyaya dair ilk keşfedecekleri şey "t" harfi olacak. ve bunun anlamı (bkz: tesla). dünya'ya dair yaşamın en büyük beyinlerden birisiydi. uzaylılar gelmeden birkaç kere düşünür umarım.
falcon heavy'nin insanlığa katkısı ise tek başına dolu bir yolcu uçağını taşıyabiliyor. spacex uzay ulaştırma ve taşımacılığı ile de ilgileniyor zaten. hatta uzay seyahatleri sayesinde asya ve abd arası uçuşları 35 dakikaya kadar indirecekler.
2016 yılında spacex geri döndürülebilir roket ve gövde kısmında büyük başarı gösterince bu işi resmileştirmek gerekiyordu. bugün o yüzden çok önemli
spacex vaat ettiği misyonu tamamladı mı? tamamladı. bunun sayısız önemi var. en başta roket aksanları tıpkı benzinli araç gibi doldurulup geri yollanabilecek ki bu roket mühendisliğinde çığır açmak demek. musk'un projelerinin güvenirliği test edildi bundan sonra bütün ar-ge çalışmaları kalite kazanmış oldu. abd bir başarı milyarder daha yarattı ki zaten musk başarılı olursa 2011 yılından itibaren servetinin 90 milyar doları göreceği umuluyordu, bunun gerçekleşeceği tescillendi. abd'yi dara sokan asya ülkelerinin ihracat rakamlarının yükselişi ve pazar hakimiyetine muhteşem bir cevap verilmiş oldu. abd nurtopu gibi bir teknokrat yarattı. aynı adam petrol, doğalgaz yani karbon yakıtları sonrasında (bkz: solar energy) devrimini de elinde tutuyor. gelecek nesiller elon musk ismini çok duyacak.
çin örneğin hyperloop için daha ucuz ve etkilisini yapacağını duyurmuştu. şimdi falcon heavy sonrası dünya tekrar uzay araştırma rekabetine girecek gibi duruyor. klasik (bkz: adam smith). bu rekabet insanlığa yarayacak ancak er ya da geç silaha dönüştürülecektir. baksana u.s.a ordusu da fırlatışı izlemiş.
