Türkçede "-abilmek" Eki İngilizcede Kabiliyet Anlamına Gelen "ability"den mi Geliyor?

bir türk dili bilimcisi olarak olaya bil- tasvir fiili üzerinden yaklaşmayı öneriyorum. nitekim abilmek- ebilmek müstakil bir yapı değildir.

bu fiilin yapısı nedir, onu inceleyelim

dilimizde tasvir fiilleri dediğimiz yapılar vardır. bunlar yardımcı fiiller gibidirler. fakar tasvir anlamı katarlar. türkolojinin ünlü dilbilimcisi zeynep korkmaz “esas fiilin gösterdiği oluş ve kılışın tarzını tasvir etmek suretiyle ona bazı anlam incelikleri katar" şeklinde açıklar.

formulü şudur: esas fiil + zarf fiil+ tasvir fiili

yani; abilmek- yapısını tek başına cümlede kullanamazsın.

yap(esas fiil) + a (zarf fiil eki) + bil(tasvir fiili)

ayrıca anladığınız üzere bu yapı sadece -abil formunda değildir. ü-bil, e-bil, u-bil şeklinde kullanımları da mevcuttur.

en önemli kısma geçelim

bu fiili yazar arkadaş cümleye kattığı anlam bakımından ability ile benzeştirmiş. fakat göz ardı ettiği husus şudur ki, türkçe'de cümleye aynı anlamı katan tek tasvir fiili bil- değildir. bil- fiili modern türkiye türkçesi standart dilinin bir öğesidir. eğer söz konusu bir ability, abilmek benzeşmesinden bahsedeceksek bu durum standart tt'sinin geçmişini aşar. en az bin yıllık bir süreç ister. bu bin yıllık süreç içerisinde ağızlarda ve diğer türk lehçelerinde aynı anlama gelen kaç tasvir fiili kullanılmış bakalım:

ağızlarda

geli ver-
söyle yaz-
gide dur-
yapa gel-
ola git-
baka kal-

diğer lehçelerde

aydıp bil ( esas fiil+ zarf fiil(ıp) + tasvir fiili)
köre aldım ( görebildim anlamında, bil yerine al kullanılmış)
körsetip bil ( gösterebil anlamında)

vs vs. türkçe'de aynı anlama gelen çok fazla yapı vardır, kullanılmıştır. bu yüzden yalnızca standart türkiye türkçesinin sık kullandığı ebil-, abil yapısını ability ile bağdaştırmak asla mantıklı olmayacaktır.