Türkiye'nin İlk ve Tek Kadın Başbakanı: Tansu Çiller

tansu çiller... “ilk kadın başbakan” apoletli ekonomi profesörü. 1946 istanbul doğumlu. bir dönemin hem akademik kariyeriyle hem de siyaset sahnesindeki “birden parlayıp birden sönmesiyle” konuşulan figürü.

süleyman demirel’in “gel sen de siyasete gir” çağrısıyla dyp saflarına katılıp, 1991 seçimlerinde istanbul milletvekili olarak tbmm’ye girdi. ekonomiden sorumlu devlet bakanı olarak başladı, demirel’in 1993’te köşk’e çıkmasıyla dyp genel başkanlığı koltuğuna oturdu, akabinde de türkiye cumhuriyeti tarihinin ilk (ve hala tek) kadın başbakanı olarak 50. hükümeti kurdu.

1993-1996 arası başbakanlık yaptı. görev süresi boyunca, pkk ile düşük yoğunluklu savaşın göbeğindeydi. tsk’nın modernizasyon projelerine destek verdi, pkk’yı uluslararası alanda terör örgütü olarak tanıtma çabaları içinde abd’den "terörist örgüt" onayını aldı. yine de işler pek yolunda gitmedi: 1995 seçimlerinde dyp, %19.18 oyla üçüncü parti konumuna geriledi.

1996'da refah partisi ile kurulan koalisyonda (rp-dyp, meşhur 54. hükümet) başbakanlık bayrağını necmettin erbakan’a teslim etti. kendisi de dışişleri bakanı ve başbakan yardımcılığı koltuklarını kaptı. lakin işler burada da karıştı: erbakan görevden çekildiğinde koalisyon protokolü gereği başbakanlık sırası çiller’deydi ama demirel “bir dakika” dedi, görevi vermedi.

1999 seçimlerinde dyp %7’ye düşerek hayli güç kaybetti. 2002’de %9.54 ile baraj altı kaldılar. o seçim sonrası çiller, “ben yokum artık” dedi, kongrede aday olmayacağını açıkladı ve siyaset sahnesinden çekildi.

- 24 mayıs 1946, milas: gazetecilik-valilik koltuğunda oturmuş necati çiller’le, selanik göçmeni muazzez hanım’ın tek çocuğu olarak dünyaya geldi. istanbul fındıklı’da başladığı ilkokul macerası, babanın bilecik vali tayiniyle edebali’ye, ardından demokrat parti rüzgarıyla namık kemal’e savruldu,

- liseyi arnavutköy amerikan kız koleji’nde okuduktan sonra soluğu 1967’de robert koleji (şimdiki boğaziçi) iktisat bölümü’nde aldı. 1963’te özer uçuran’la yaptığı “evlilik deneyimi” sonrası amerika’ya göç etti; new hampshire’da master, connecticut’ta doktorasını çaktı, yale’de post-doc misafir öğretim üyesi oldu. 1974–75’te boğaziçi’nde asistan, 1978’de doçent, 1983’te profesör bayrağını devraldı. doktora sonrası tam 9 makale takıldı tespihin dizine,

- tüsiad’da “anap’ın ekonomi reçetesine aferin mi yuh mu” raporlarıyla nam saldı. bedrettin dalan’a çaylak danışmanlık verirken, demirel’in “hadi siyasete bakayım” davetiyle 1990’da dyp’ye ışınlandı. aynı yıl genel başkan yardımcısı, 1991’de ise oy sandıklarından istanbul milletvekili çıkarmayı başardı,

- akademiden meclis’e: 1991–93 arasındaki koalisyonda ekonomiden sorumlu devlet bakanı iken “udidem” modeliyle ortalığı karıştırdı, uygulamaya gelince pek anısı kalmadı,

- 1993 haziran’ı: özal'ın ölümü sonrası demirel köşk’e tırmandı, dyp genel başkanlığı ve başbakanlık koltuğu çiller’e zıpladı. tarihe geçen “ilk ve tek kadın başbakan” rozeti takıldı omzuna,

- 1993–96: sırasıyla sivas, başbağlar vahşeti, pkk operasyonları,- tsk modernizasyonuna destek (“silahı ver, gerisini bize bırak”) -, abd’den pkk’nın terör listesine alınması derken tam bir “düşük yoğunluklu savaş” sayfası açtı,

- 5 nisan 1994: merkez bankası’na “faizler adam lazım” emrini gönderdi, ardından %51 devalüasyon (“tak tak, tl düştü”) ve imf stand-by ile ‘ekonomik dikiş tutturma’ operasyonu,

- 1995 mart: gümrük birliği anlaşmasını imzalayıp, karar mekanizmalarında koltuk yokken duvarları indirdi. kıbrıs pazarlığında “abicim biz de mi karar alacağız?” esprileri havada uçuştu,

- 1995–96: seçimler, koalisyon hamleleri (azınlık hükümeti, anayol, refahyol), kapaklı örtülü ödenek iddiaları, susurluk üçgeni derken siyaset arenası resmen nereden baksan şike,

- 28 şubat süreci: mgk muhtırası öncesi “laiklik garantörlüğü” pozları, erbakan’la üçlü düet, tsk’ya kafa tutma denemeleri, istifa, istifa, istifa,

- 1999–2002: dyp’yi eriyen oy oranlarıyla kekledi, baraj altında kalarak “bir daha gelmem” dedi. 2002 kongresinde final duasını okuyup aktif siyaseti bıraktı,

- şimdilerde: 28 şubat mağduru–tanığı, akp mitinglerinde nostalji turu yapan, ingilizce-almanca’yı unutmayan iki çocuk annesi profesör teyze.