Amerika Kıtasının 5500 Yıl Önce Kurulan İlk Şehri: Huaricanga
huaricanga hem amerika'nın tamamının, hem de özellikle andların, ilk şehridir, mö 3500 civarında kurulmuştur. bölgede daha önce küçük yerleşimler kurulmuş olsa da, ilk şehir diyebileceğimiz şehir huaricanga'ydı.
bu şehrin sakinleri de, mö 1800 yıllarında çöküşe geçecek norte chico insanlarıydı (norte chico uygarlığı ya da caral-supe uygarlığı denir). bölgede bulunan yuvarlak çukur meydanlar, norte chico insanlarının bir tür dini anlayışa sahip olduğuna işaret eder. ama norte chico, netliğini, 3200'lerden itibaren kazanmaya başlar. uzun zamanlar boyunca andlar'ın en eski kompleks uygarlığının chavin kültürü olduğu düşünülmüş, fakat norte chico'nun keşfiyle güney amerika uygarlığı çok daha eskilere dayanmıştır.
norte chico'nun bilinen en önemli iki şehri caral ve aspero'dur. bulunmuş büyük taş ambarlar, norte chico uygarlığının bir tür sosyal sınıfa sahip olduğuna işaret eder. muhtemelen materyaller bu ambarlarda toplanıyor, gerek olduğu şekilde dağıtımı yapılıyordu. ayrıca, kimilerine göre, ilk güney amerika uygarlıkları, dünyanın diğer ilk uygarlıkları gibi tarıma değil, deniz mahsüllerine dayanıyordu.
genelde, sonraki uygarlıklarda iki elinde bir asa tutarak resmedilen asa tanrısı (staff god)'nın ilk izlerine de norte chico uygarlığında rastlanır ve mö 2250 yıllarına tarihlenir. bu buluntu, sadece asa tanrısı'nın ilk izi değildir, tüm amerika'nın ilk tanrı izidir. andlar'da, norte chico uygarlığını izleyen ilk büyük uygarlık, mö 900'lerde kurulan chavin kültürü olur.
Amerika Kıtasında, Maya ve Azteklerden de Önce Hüküm Süren Uygarlık: Olmekler
