20 Nisan'da Gerçekleşecek Nadir Bir Astronomik Olay: Hibrit Güneş Tutulması
genelde üç tür güneş tutulması olduğunu biliyoruz
birincisi; en yaygın ve en az etkileyici olan "kısmi güneş tutulmasıdır", ay’ın yarı gölgesinin(penumbra) düşmesi ile oluşur. bu durumlarda, ne kadarı görülebileceği çeşitli etkenlere bağlı olup, güneş’in bir kısmı her zaman görünür kalır..
ikincisi; "dairesel güneş tutulmasıdır" tam güneş tutulmalarına benzer fakat aynı zamanda da tamamen farklıdır. gökyüzü tamamen kararır… her nasılsa; güneş’in çoğu kısmı görünür olup garip bir “sahte alacakaranlık” oluşur. halkalı tutulmalar, düşünülenin aksine tamların değil, parçalıların bir varyasyonudur. halkalı güneş tutulmalarının azami süresi 12 dakika 30 saniyedir. buna genellikle "ateş çemberi" denir.
üçüncüsü; güneş diskinin tamamının ay tarafından bloke edildiği ve ay'ın karanlık gölgesi olan umbra içinden çıplak gözle görülebilen güneş koronasının muhteşem görüntüsünü ortaya çıkaran "tam güneş tutulmasıdır".
bununla birlikte, her yüzyılda sadece birkaç kez gerçekleşen ilgi çekici dördüncü bir güneş tutulması türü -hibrit güneş tutulması- vardır. bu, diğer üç türün bir kombinasyonudur ancak tüm ihtişamıyla deneyimlenmesi de imkansızdır.
şanslıyız ki, dünya'da gerçekleşecek bir sonraki güneş tutulması hibrit güneş tutulması olacak. en nadir, en ilgi çekici ve tartışmasız küresel olarak en muhteşem ve ilginç güneş tutulması türü olan hibrit güneş tutulması hakkında bilmeniz gerekenler şu şekilde anlatılmış;
hibrit güneş tutulması, farklı noktalarındaki gözlemcilere farklı fenomenler yaşatabilir. örneğin, hibrit güneş tutulmasını gün doğumunda ya da gün batımında izlerseniz "ateş çemberi" görebilirsiniz. eğer tutulmayı gün ortasında, yani tutulmanın dünya yüzeyindeki yolunun orta noktasında izlerseniz, tam tutulma deneyimini yaşarsınız. bu nedenle, karma bir etkinlik sırasında hem halkalı hem de tam güneş tutulmasını deneyimlemek imkansızdır, bir seçim yapmanız gerekir.
hibrit güneş tutulması nedir?
bu tutulma çeşidi ay’ın, tam gölgesinin dünya’ya ulaşabileceği sınır uzaklıkla bulunması sonucu oluşur. çoğu zaman, bu tutulmalar tam gölgenin yeryüzüne ulaşamamasından dolayı halkalı tutulma olarak başlar. yörüngede ilerledikçe dünya’nın dairesel şekli sebebiyle tam tutulmaya, daha sonrasında da tekrardan halkalı tutulmaya döner.
tam, halkalı ve hibrit tutulmalar, kısmi tutulmalardan farklı olarak ay’ın güneş’i tam olarak arkasına alması sebebiyle “merkezi” tutulmalar olarak da adlandırılır. tüm tutulmaların, yüzde 28’i tam, 35’i kısmi, 32’si halkalı ve sadece 5’i hibrittir.
üç gölge, üç tutulma türü
güneş tutulması, ay'ın gölgesi dünya'nın üzerine düştüğünde meydana gelir. gölge üç alandan oluşur: bir umbra, bir penumbra ve bir antumbra. gördüğümüz tutulma türü, ay'ın gölgesinin içinde bulunduğumuz kısmına bağlıdır:
1) ay'ın gölgesinin karanlık orta kısmı olan umbra, ay'ın güneş'ten biraz daha büyük göründüğü ve onu tamamen kapladığı tam güneş tutulmalarına neden olur.
2) gölgenin daha açık renkli dış kısmı olan penumbra ise kısmi güneş tutulmalarını oluşturur. burada ay, güneş diskinin yalnızca bir bölümünü örter.
3) umbranın bittiği yerde başlayan yarım gölge olan antumbra, halkalı güneş tutulmalarına neden olur. bu tür tutulma sırasında ay, güneş'ten biraz daha küçük görünür, bu nedenle güneş diskinin kenarı ay'ın etrafında görünür kalır.
**hibrit güneş tutulmaları ay'ın gölgesinin her üç alanını da içerir ve her üç güneş tutulması türünü birleştirir.
hibrit tutulmalar neden nadirdir?
hibrit güneş tutulmalarının nispeten nadir olmasının nedeni - kabaca her on yılda bir gerçekleşirler - hem ay'ın hem de güneş'in dünya'ya olan mesafesinin doğru olması gerektiğidir.
örneğin, ay ile dünya arasındaki toplam mesafe nispeten küçükse, yalnızca ay'ın umbrası dünya'ya düşer ve merkezi gölgenin yolu boyunca tüm konumlarda tam bir güneş tutulması yaratır. halkalı güneş tutulmaları ay dünya'dan nispeten uzakta olduğunda meydana gelir, bu nedenle ay'a doğrudan bakan yerlerde bile gölge dünya'ya ulaşmadan önce antumbra oluşur. buradaki sorun, hem güneş'in hem de ay'ın dünya'ya olan uzaklığının
matematiksel olarak, tutulma sırasında güneş ile dünya arasındaki mesafeyi ay ile dünya arasındaki mesafeye bölerseniz, hibrit bir tutulmanın gerçekleşmesi için sonucun 400'e çok yakın bir sayı olması gerekir.
hibrit tutulma nasıl görünür?
hibrit güneş tutulmaları küresel ölçekte nadir ve ilginç bir tutulma türünü temsil ederken, gözlemcinin konumuna bağlı olarak standart tam, halkalı veya parçalı tutulmalar gibi görünürler.
ancak hibrit güneş tutulmaları ay'ın umbra ve antumbrasının en ince kısımlarını içerdiğinden, ay'ın güneş'in önünde merkezi olarak konumlandığı ana evreleri tipik olarak çok kısadır. tam ve halkalı tutulmalarda olduğu gibi, güneş hibrit tutulmanın ana evresinden önce ve sonra kısmen tutulmuş görünür.