Alfred Nobel'in Aslında Ekonomi Dalında Bir Ödül Tayin Etmemiş Olması
her yılın ekim ayında nobel ödülleri açıklanırken araya nobel ekonomi ödülü diye bir ödül sıkıştırılır. gerçek şu ki, bu resmi bir nobel ödülü değildir.
nobel ödülleri alfred nobel'in vasiyeti üzerine kurulan nobel vakfının organizatörlüğünde yine alfred nobel'in belirlediği beş dalda verilmektedir. nobel, vasiyetinde fizik ve kimya için isveç bilimler akademisini, tıp için stockholm'deki karolinska enstitüsünü, edebiyat için stockholm'deki akademiyi, barış için de norveç parlamentosunun seçeceği beş kişiyi ödüllerin verilmesi için tayin etmiştir. başlangıç fonu olarak da mal varlığının çoğunluğunu bu vakfa bağışlamıştır. vasiyetin orijinal kopyası veya ingilizce tercümesinde ekonomi kelimesi bir kez bile geçmez.
o halde, yıllardır nobel ekonomi ödülü diye verilen bu ödül neyin nesi?
nobel ekonomi ödülü diye pazarlanan ödülün asıl adı sveriges riksbank prize in economic sciences in memoir of alfred nobel; türkçe olarak alfred nobel anısına verilen isveç merkez bankası ödülüdür. gerçek nobel ödülleri 1901 yılından itibaren vakıf tarafından verilirken sahte ödül isveç merkez bankası tarafından 1968 yılında bankanın kuruluşunun 300. yılını kutlamak maksadıyla verilmeye başlanmıştır. zaman içinde nobel vakfına yüklü bağışlar (ya da yedirilen paralar) sayesinde vakıf ekonomi ödülünün de duyurusunu yapmaya başlamıştır.
sahte ödülün nobel vakfına yakınlaştırılması adeta zorla olmuştur. nobel ailesi, alfred nobel'in vasiyetinde yer almayan bu ödülün vakıf tarafından verilmesini hiçbir zaman desteklememiştir. yıllar evvel kendisiyle yapılan bir röportajda peter nobel büyük amcası olan alfred nobel'in kârı toplumun önünde gören insanlardan nefret ettiğini, dolayısıyla böyle bir ödülü kesinlikle onaylamayacağını, bunun ekonomistlerin saygınlıklarını arttırmak için yaptıkları bir "pr darbesi" olduğu yönünde beyanatlar vermiştir. aynı şekilde, marta helena nobel oleinkoff da vakfa gönderdiği bir mektupta nobel ailesinin ekonomi ödülünün "nobel ödülü" ismiyle verilmesine etmeyeceğini yazmıştır.
sonuç olarak vakıf tavizler vererek sahte ödülü siteye koyduysa da "nomination" sekmesi altında diğerlerinden farklı bir başlıkla, "prize in economics sciences" olarak gösteriliyor.
kaynak 1: iktisat ve toplum dergisi aralık 2018 sayısı kadir has üniversitesi öğretim üyesi dr. anıl aba'nın yazdığı "nobel ekonomi ödülü diye bir ödülün aslında olmaması" isimli makale.
kaynak 2: resmi sitenin açıklaması