[c, circa, civarı/yaklaşık)

m.ö. c3100

kral menes, bugün erken hanedanlık dönemi olarak adlandırılan dönemde yukarı mısır ve aşağı mısır'ın birleşmesi ile oluşan yeni ve birleşmiş mısır'ı yönetti. menes, modern kahire'nin 25 km güneyinde kurduğu başkent memfis ile tanınır.

m.ö. c2686

antik mısır'ın eski krallığı (the old kingdom) olarak bilinen dönem, üçüncü hanedanlığın kurulmasıyla başdı. djoser'in sakkara'daki (mö 2650) basamaklı piramidi ile başlayan bir dizi büyük piramit bu dönemde inşa edildi. devamında, dördüncü hanedanlığın giza'daki üç büyük piramidi (giza piramitleri) inşa edildi.

m.ö. c1550

mısır'ın 17. hanedanlığının teb hükümdarları, hiksos'u nil delta bölgesinden kovarak mö 1070'e kadar süren yeni krallık dönemini başlattı. bu yeni firavun hanedanı, nil'in batı kıyısında, başkentleri teb'in (günümüz luksor) karşısındaki krallar vadisi'nde kayaya oyulmuş mezarlara gömüldü.

m.ö. c1323

çocuk kral tutankamon 18 yaşlarında öldü ve muhteşem bir altın tabut ile krallar vadisi'ne gömüldü. tutankamon, babası akhenaton tarafından feshedilen eski mısır dinini (panteon) yeniden diriltmiştir.

m.ö. 559

büyük kiros (ikinci kiros) pers derebeyliğinin kralı olur. m.ö. 550'de medya'yı ve babil'i fethederek, yüzyıl içerisinde dünya nüfusunun %44'ünü oluşturan 50 milyon insana hükmeden ahameniş imparatorluğu'nu kurdu. m.ö. 525'de oğlu 2. kambises mısır'ı fethetti.

m.ö. 509

roma'nın son kralı tarquinius superbus çıkan isyan ile tahttan indirildi. süren huzursuzluk sonrası, halkın sesini duyurduğu pleb meclisi ve aristokratlardan olusan senato kuruldu. yaklaşık beş yüzyıl boyunca varlığını sürdüren bir roma cumhuriyeti kuruldu.

m.ö. 508

kleisthenis, atina anayasasında reform yaparak, her yetişkin erkek vatandaşa eklisia'da (meclis) alınan kararlara katkıda bulunma ve şehrin yönetiminde söz sahibi hakkı verdi ve demokrasi sistemini yarattı. (demokrasi adı, yunanca "halk" anlamına gelen demos ve güç anlamına gelen kratos'tan oluşturulmuştur.)

m.ö. 490

pers kralı darius, küçük asya'daki (modern türkiye) isyandaki rolü nedeniyle atina'yı cezalandırmaya karar verdi ve 600 gemilik filosu ile yunan kıyılarına çıkarma yaptı.

maraton savaşı'nda, genç miltiades liderliğindeki plataea şehir devleti tarafından desteklenen atina kuvvetleri persleri şaşırtacak bir saldırı düzenleyip onları denize döktü. phidippides adlı askerin zafer haberini bildirmek için 42 kilometre koştuğu ve atina'ya ulaşınca öldüğü rivayet edilir. (günümüz maraton koşuları bu askerin adına düzenlenir.)

m.ö. 336

alexander iii of macedon, antik makedonya krallığı'nı, pers imparatorluğu'nun gücünü kırmayı hedefleyen babası ii. filip'den devraldı. ardı ardına gerçekleştirdiği fetihler nedeniyle büyük iskender olarak anılmaya başladı. ordusu, m.ö. 323'teki ölümünden önce orta doğu, mısır ve asya'yı hindistan'a kadar fethetti ve geniş bir imparatorluk yarattı.

m.ö. 241

roma, aegates adaları deniz muharebesi'nde kartaca'yı yenerek pön savaşları'nın ilkinden zaferle ayrıldı ve batı akdeniz'de egemenlik sağladı. sonraki üç yüzyıl boyunca, yunanistan, kuzey afrika, ispanya, galya, mısır ve ingiltere boyun eğdirilerek roma eyaletleri haline geldi.

m.ö. 221

ying zheng, birbiyle savaş halindeki çin eyaletlerini birleştirdi ve günümüze kadar ulaşan çin devletini yarattı (çin hanedanı) ve çin şi huang ünvanını aldı. çin'in ilk hükümdarı m.ö. 210'daki ölümünden sonra mezarında bulunan ve pişmiş topraktan yapılmış 8.000 kişilik ordu tarafından korunmaya başladı.

m.ö. 2 eylül 31

gaius octavius, aktium savaşı'nda romalı general marcus antonius ve mısır kraliçesi vii. kleopatra'yı yenerek roma egemenliğini pekiştirdi. dört yıl sonra cumhuriyetin sonunu ve roma imparatorluğu'nun doğuşunu simgeleyen augustus adını aldı. mısır, bir roma eyaleti haline geldi.

m.s. 24 ağustos 79

yerel sakinlerinin sönmüş yanardağ olduğuna inandığı vezüv yanardağı muazzam bir güç ile patlayarak yakınlarındaki pompei ve herculaneum'u altı metre kül, sünger taşı ve kayanın altına gömdü. pompei, gelişen bir tarım kenti ve roma'nın gözbebeğiydi. yetişen üzümlerden üretilen şaraplar sayesinde refah içerisinde gelişti.

m.s. c250

mayalar, meksika'daki chichen itza şehrinde, daha sonra el castillo gibi örnekleri de içerecek devasa piramitler inşa etmeye başladı. orta amerika'da, guatemala'daki tikal, honduras'daki copan, belize'deki lamanai gibi büyük şehirler kuruldu.

m.s. 24 ağustos 410

roma, alaric yönetimindeki vizigotlar tarafından yağmalandı ve ebedi şehir yaklaşık 800 yıl sonra ilk kez düşmüş oldu. başkent, 402 yılında ravenna'ya taşınmış olsa da bu olay, bir asırlık düşüş yaşayan batı roma imparatorluğu'nun sarsılmasına neden oldu. şehir, 455 yılında geiserich yönetimindeki vandallar tarafından tekrar yağmalandıktan sonra son batı roma imparatoru romulus augustus 476 yılında tahttan indirildi.

kaynak: bbc history extra

Avrupa'nın Bir Kıtadan Çok Yunan Medeniyetiyle Başlayan Bir Kültür Olması