Atatürk, Amerika'dan Roma'yı Vurabilecek Menzilde Uçaklar mı Sipariş Etti?
atatürk'ün, benito mussolini'nin türkiye'ye yönelik tehditleri sonrası, gerekirse roma'yı bombalayıp geri dönebilecek uçaklar sipariş ettirdiğini biliyor muydunuz?
1930 sonrası mussolini italya'sı oldukça saldırgan bir politika izlemiştir. 1935'te habeşistan'ı işgal etmiş, balkan devletlerine karşı saldırgan bir tutum izlemiş, 12 adaya asker yollayıp akdeniz'de hakimiyet kurmaya çalışmıştır.
atatürk 2. dünya savaşı'nın geleceğini öngörüp balkan devletlerinin işgal edilmesi halinde sıranın türkiye olacağını düşünüp, balkan paktı'nın oluşmasında öncü olmuştur. türkiye; yunanistan, yugoslavya ve romanya ile anlaşma imzalamış, italya bu duruma tepki göstermiştir.
atatürk ise mussolini'nin balkanlar'daki emeline karşı, manşetten mareşal üniforması ile şu mesajı vermiştir.
balkanlar'daki hudutları bir tek huduttur. bu hududa göz dikenler güneşin yakıcı şuaı ile karşılaşır. bundan sakınılmasını tavsiye ederim.
mussolini'nin “birkaç saatlik deniz seyahati ve bundan daha kısa bir hava seferi italya'yı afrika ve asya'ya bağlamak için kâfidir” sözüne karşıda çok sert tepki gösterip basın aracılığı ile konuyu gündemde tutmuş, mussolini elçilik aracılığı ile türkiye'yi kast etmediğini belirtmişti.
mussolini bu dönemde 1 adım ileri atıyor, tepki gelince geri çekiliyordu. 12 ada'da askeri hareketlilik artınca atatürk, mareşal fevzi çakmak paşa'yı çağırıp şöyle demiştir:
''düşman avcı uçaklarına yakalanmadan roma'yı bombalayacak ve geri dönebilecek bir bombardıman uçağının varlığını araştırın ve satın alın.''
bu görev için dönemin en çok uçuş gerçekleştiren ve karadeniz'i boydan boya kara uçağı ile geçebilen ilk havacı olan enver akoğlu seçilmiştir. (enver paşa'nın oğlu olan değil.)
enver bey önce avrupa'ya gitmiş, ardından araştırmalarına amerika'da sürdürmüştür. martin company şirketine geldiğinde bir uçağı gözüne kestirmiş ve deneme uçuşu yapmak istemiştir.
uçağa gerçek bombalar yerine eşit ağırlıkta su dolu tanklar yerleştirilmiştir. su tankları boşaltma mekanizması yanlış bağlandığından, sistem devreye girdiğinde sular içeri dolmuş, şirketin pilotu paniğe kapılınca yzb. akoğlu derhal olaya müdahale ederek uçağı yükseliş pozisyonuna getirip ve suların boşalmasını sağlayarak kazasız bir iniş gerçekleştirmiştir.
anılarını anlatırken, "havacılık tarihinde ilk boğulan pilot ben olacaktım" demiştir.
uçağın hızı ve havada kalış süresi beğenilmiş fakat enver bey uçakta bazı değişiklikler yaptırmak istemiştir. bunların başında motor sisteminin değiştirilmesi gelmektedir. bu öneriler kabul edilmiş ve 24 adet uçak sipariş edilmiştir. yenilenmiş bu uçaklara yeni bir isim verilmiştir. martin 139 wt. mussolini uçakların türkiye'ye verilmesinden dolayı amerika'ya tepki göstermiştir.
martin 139 wt yurda geldiğinde atatürk bu uçakların balkan sınırına konuşlanmasını ister. uçaklar gelince pilot heyetini ve uçakları bizzat ziyaret eder.
atatürk'ün arkasında yer alan bu uçak:
enver akoğlu'nun getirdiği uçaklardan biridir.
detaylı video ve geniş kaynakça youtube kanalımda: youtu.be
mussolini iktidara geldikten sonra roma imparatorluğunu canlandırmaya yönelik yayılmacı bir dış politika izlemeye başladı. mare nostrumdan söz etti. “yirminci yüzyıl, italyan gücünün yüzyılı olacaktır.” gibi afilli laflar etti. bunun türkiye ile ilgili bölümü ise on iki adalar (o dönemde italya’nın elindeydi. italyanlara 1912’de kaybetmiştik. hayır zırcahil, ismet inönü kaybetmedi.) üzerinden sevr antlaşmasında italya’ya bırakılan toprakları ele geçirmekti. atatürk, mussolini iktidara geldikten ve yayılmacı dış politikasını ilan ettikten sonra buna karşı çeşitli önlemler aldı. bunun en önemli göstergesi ise balkan paktı’ydı. balkan paktı türkiye, yugoslavya, yunanistan ve romanya‘dan oluşuyordu ve saldırıya uğrayan bir pakt üyesine, diğerlerinin yardım etmesini öngörüyordu.
uçak meselesine gelince,
bu konuyla ilgili 2020 yılında şöyle bir bilgisel yapılmış.
https://twitter.com/…rti/status/1249446901986009089
bu da uçağın wikipedia sayfası:
https://en.m.wikipedia.org/wiki/martin_b-10
iki yerde de uçakların 1937’de hizmete girdiği yazıyor. hatta ikinci dünya savaşı sırasında karadeniz üstünde istihbarat amaçlı kullanılmış.
atatürk’ün o dönem için amerika’dan modern ve uzun menzilli bir uçak aldığı görülüyor. bunun 12 adalar için olmayacağı açık. burnumuzun dibindeki adalar için 2000 km menzilli bir uçak almaya gerek yok. balkan paktı kurallarına uygun olarak, yunanistan veya yugoslavya’da konuşlanan uçaklar roma’yı rahatça vurabilir.
harika bir tarihi anektod. biraz çapraz sorgulama yaparak doğruluğuna inandım.
https://en.m.wikipedia.org/wiki/martin_b-10
linkte 1937 eylülünde türkiye'ye 20 adet 139wt versiyonunun satılmış olduğu belirtilmekte.
https://www.tayyareci.com/…1923ve50/martin139wt.asp
uçakların alınma sebebi ve özellikleri anlatılmakta...
https://military-history.fandom.com/…ef-jackson_3-0
https://www.militaryfactory.com/…hp?aircraft_id=484
benzeri bir çok yabancı kaynaktan da alım doğrulanmakta.
derleyen ve sunan yazara (bkz: canosmanaksoy) teşekkürler.